Pòvrete nan Ayiti
Povrete an Ayiti afekte pèp li a nan anpil aspè nan lavi chak jou, tankou lojman, nitrisyon, edikasyon, swen sante, pousantaj mòtalite tibebe, osi byen ke anviwònman. Ayiti te toujou ap soufri ak nivo ki ba nan kondisyon lavi, ak anpil Ayisyen k ap deplase nan kapital la nan Pòtoprens nan yon fason yo sove povrete nan zòn ki pi riral nan peyi a. Nivo povrete an Ayiti yo jeneralman konsidere kòm pami pi grav nan emisfè lwès la.
Agrikilti
[modifye | modifye kòd]Ak yon tèren ki pi montay pase Swis, Ayiti gen yon kantite limite nan tè arab. Dapre sondaj tè ki te fèt pa Depatman Etazini Agrikilti nan kòmansman ane 1980 yo, 11,3% nan tè a te trè apwopriye pou rekòt, pandan y ap 31,7% te apwopriye ak kèk restriksyon ki gen rapò ak ewozyon, topografi, oswa konsèvasyon. Sondaj yo te revele ke 2,3% te medyok akòz drenaj pòv, men li te akseptab pou kilti diri, pandan y ap 54,7% te apwopriye sèlman pou rekòt pye bwa oswa patiraj akòz ewozyon grav oswa pant apik. Dapre estimasyon itilizasyon tè an 1978, 42,2% nan tè te anba kilti konstan oswa chanjman, 19,2% te tè patiraj, ak 38,6% pa te kiltive.
Itilizasyon angrè ki achte yo, tankou angrè, pestisid, machin, ak irigasyon, se bagay ki ra akòz kiltivatè ann Ayiti yo itilize metòd agrikòl ki pi tradisyonèl yo. Ayiti itilize plis metòd kilti tradisyonèl pase nenpòt lòt peyi nan Emisfè Lwès la akòz pri ak absans ekipman modèn. Ti kiltivatè yo manke tou aksè alè a kredi ki afekte kapasite yo pou yo tire pwofi sou sèten rekòt ak sezon kwasans. Lè kredi disponib, li dabitid bay nan to wo ki te bay monte nan lokal endistri kredi enfòmèl. Gwo enstitisyon finansyè piblik nan peyi a bay sektè agrikòl la prè, men benefisye mwens pase 10% nan tout kiltivatè yo. Sous kredi prensipal yo enkli Biwo Kredi Agrikòl la, sosyete kredi agrikòl, inyon kredi, kowoperativ, ak enstitisyon ki te kreye pa òganizasyon non-gouvènmantal.
Estatistik
[modifye | modifye kòd]An 2015, The World Factbook te estime pwodui enteryè brit ann Ayiti a 18,54 milya dola ameriken, ki te klase 146 (sou 230 peyi) nan mond lan.[1] Byenke kwasans PIB ann Ayiti se youn nan pi rapid nan rejyon an, li pa ase pou diminye to povrete a anpil.
| Endikatè | Ayiti |
|---|---|
| PIB (parite pouvwa achte): | $18.54 milya dola (2014 est.) |
| PIB - pa moun (PPP): | $1,800 (2014 est.) |
| Esperans lavi nan nesans : | 63,18 ane (2014 est.) |
| To kwasans popilasyon an : | 1,08% (2014 est.) |
| Depans sante : | 9,4% GDP (2013) |
| Alfabetizasyon : | popilasyon total : 60,7% (2015 est.) |
Pwogram Nasyonzini pou Devlòpman
[modifye | modifye kòd]Pwogram Nasyonzini pou Devlòpman an te estime pousantaj povrete nasyonal la an 2014 nan 58,6%, ak moun ki ap viv nan povrete ekstrèm a 24,7%.[2] Sa a se apeprè yon ka nan popilasyon an.
Chif prensipal yo rapòte nan Objektif Devlòpman Milenè (MDG) PNUD yo se jan sa a :
1% Ayisyen ki pi rich yo posede menm richès ak 45% anba distribisyon revni yo. Gen yon nouvo baz povrete ann Ayiti, ki baze sou konsomasyon. Pousantaj povrete nasyonal la se 58.6%, ak to povrete ekstrèm se 24,7%.
Pousantaj enskripsyon nèt nan edikasyon primè te ogmante piti piti soti nan 47% an 1993 a 88% an 2011. Kantite timoun ki te pran vaksen kont lawoujòl te ogmante soti nan 25,80% an 1987 a 85% an 2013. Nan zòn riral yo, 75% nan nesans timoun yo se. toujou san asistans pèsonèl ki kalifye nan obstetrik. Nan zòn iben, majorite fanm akouche avèk asistans medikal—prèske 60%. Prevalans VIH/SIDA estabilize ant jèn ayisyen ki gen laj 15-24 ane, soti nan 1% an 2006 a 0,9% an 2012.
Koripsyon
[modifye | modifye kòd]An 2014, Ayiti te klase kòm kenzyèm peyi ki pi koripsyon nan mond lan dapre Endèks pèsepsyon koripsyon Transparency International ak yon nòt CPI 19, konpare ak nòt Etazini te 74.[3] Endèks pèsepsyon koripsyon an mezire nivo koripsyon sektè piblik yo estime atravè lemond. Okenn peyi pa reyalize yon nòt pafè, ak plis pase de tyè nòt anba 50 sou yon echèl soti nan 0 (anpil koripsyon) a 100 (trè ti koripsyon).
Etid ki fèt pa Transparency International montre yon gwo korelasyon ant koripsyon ak povrete. Koripsyon ka afekte plizyè sektè nan yon nasyon ki lakòz pwoblèm nan domèn sosyal, politik ak ekonomik. Koripsyon toupatou ka mennen nan faktè ki anpeche siksesyon nasyonal tankou: pi ba to kwasans ekonomik, yon sistèm taks byeze, yon gwo diferans ant moun rich ak pòv, aplikasyon an mal nan pwogram sosyal, pi ba depans byennèt, ak aksè inegal nan edikasyon.[4]
Malgre ke Ayiti gen yon gwo to kwasans ekonomik pou rejyon an, plizyè pwogram sosyal, ak diminye pri edikasyon, etid yo te montre ke donatè entènasyonal yo te ralanti pou ede Ayiti, sitou akòz pèsèp koripsyon gaye toupatou ak pwoblèm estriktirèl prezan nan peyi a.[5]
Nasyonzini estime yon total de 13,34 milya dola ameriken[6] te prevwa pou tranblemanntè 2010 Ayiti a ki te lakòz 7,8 milya dola nan domaj,[7] sepandan, dezan apre ensidan an, mwens pase mwatye nan montan sa a te resevwa lajan. Sa a se akòz yon gwo pati nan pèsepsyon nan koripsyon nan gouvènman ayisyen an, e poutan mwens pase 5% nan èd imanitè te kanalize atravè li. Dapre Biwo Anvwaye Espesyal Nasyonzini an pou Ayiti, nan mwa mas 2012, finansman imanitè te angaje oswa debouse pa donatè bilateral ak miltilateral an 2010 ak 2011, sèlman 1% te pwomèt bay Gouvènman ayisyen an.[8],[9]
Mòtalite timoun
[modifye | modifye kòd]Ayiti gen lontan ak to mòtalite timoun ki anòmalman wo menm nan mitan nasyon pòv yo. Pousantaj mòtalite timoun nan Ayiti a 53 lanmò pou 1 000 nesans vivan (an 2011)[10] se rezilta sistèm swen sante pòv la, povrete ekstrèm, ak enpak epidemi SIDA a.[7] Peyi a te fè pwogrè remakab nan endikatè sante yo, ak mòtalite tibebe a diminye 44% depi 1990, pi vit pase mwayèn mondyal la, dapre rapò Pwogram Nasyonzini pou Devlopman 2014 la.[2]
| Anba laj 1 (pa 1 000 nesans) | ||
|---|---|---|
| Ane | Lanmò | |
| 1990 | 99 | |
| 2009 | 64 | |
| 2011 | 53 | |
| Anba laj 5 (pa 1 000 nesans) | ||
| Ane | Lanmò | |
| 1990 | 143 | |
| 2009 | 87 | |
| 2011 | 70 | |
Inegalite
[modifye | modifye kòd]Ayiti klase 59.5[11] nan endèks koyefisyan Gini, ak 10% Ayisyen ki pi rich yo resevwa 47,83% nan revni nasyon an, alòske 10% ki pi pòv yo resevwa mwens pase 0,9%.[12]
Gade tou
[modifye | modifye kòd]Referans
[modifye | modifye kòd]- ↑ en « Central America and Caribbean :: Haiti ». The World Factbook. CIA. Retrieved 30 me 2015.
- ↑ 2,0 et 2,1 en « Haiti boosts health and education in the past decade, says new UNDP report ». UNDP. 25 jen 2014. Archived from the original on 2021-04-22. Retrieved 30 me 2015.
- ↑ en « 2014 Corruption Perception Index--Results ». Transparency International. 2014. Archived from the original on 2015-12-02. Retrieved 3 desanm 2014.
- ↑ en Gupta, Sanjeev; Daoodi, Hamid; Alonso-Terme, Rosa (1998). « Does Corruption Affect Income Inequality and Poverty? ». IMF Working Papers: 4–5.
- ↑ en Raymond, Prospery (4 avril 2011). « Donors need to trust Haitians to rebuild their country | Prospery Raymond ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 10 me 2020.
- ↑ en « What does Haiti have to show for the US$13 billion in earthquake aid?-NBC News.com ». janvye 2015.
- ↑ 7,0 et 7,1 en « Haiti ». Retrieved 11 avril 2015.
- ↑ en UN Office of the Special Envoy for Haiti Key Facts as of March 2012. (PDF). mas 2018.
- ↑ en « 5 Years After Haiti's Earthquake, Where Did The $13.5 Billion Go? ». NPR.org. Retrieved 2020-05-10.
- ↑ en « At a glance: Haiti ». unicef.org. UNICEF. Archived from the original on 2018-12-15. Retrieved 29 novanm 2013.
- ↑ en « Institute, EarthTrends Environmental Information (2000-2007) ». earthtrends.wri.org. 5 novanm 2011. Archived from the original on 2011-11-05.
- ↑ Tradingeconomics – Income distribution in Haiti
