Lis prezidan Ayiti
Repiblik Inifye AyitiRepiblik Inifye AyitiAtik sa a bay lis Prezidan Repiblik Ayiti[1] depi revolisyon 1859 la ak tonbe Dezyèm Anpi a.
Depi Fabre Geffrard te vin prezidan an 1859, Ayiti te gen yon siksesyon chèf leta ki te dirije peyi a anba divès rejim ak kontèks politik. Lis sa a rasanble prezidan Repiblik Ayiti yo, san konte wa ak anperè, pou mete aksan sèlman sou moun ki te egzèse yon manda repibliken ki te gen limit nan tan. Istwa politik Ayiti make pa peryòd kote te gen yon ti estabilite, men tou pa anpil boulvèsman, tankou koudeta, tranzisyon militè ak entèvansyon etranje.
Chak prezidan te oblije jere gwo defi, tankou tansyon ant elit ak mas popilè yo, enfliyans entènasyonal, ak kriz ekonomik ak sosyal. Lis sa a pèmèt nou konprann evolisyon pouvwa egzekitif nan Ayiti atravè 19yèm, 20yèm ak 21yèm syèk yo, pandan n ap mete limyè sou moun ki te make gouvènans peyi a, politik yo, ak enpak administrasyon yo sou nasyon an.
Lis prezidan Repiblik Ayiti (depi 1807)
[modifye | modifye kòd]Repiblik Sid (1807-1820)
[modifye | modifye kòd]| N° | Prezidan | Eleksyon | Tit | Kòmanse tèm | Fen manda | Pati | Nòt | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | .jpg) Alexandre Pétion ( – ) |
1807, 1811, 1815 | Prezidan Repiblik la | Pati milat | Papa fondatè Ayiti, ansanm ak Jean-Jacques Dessalines, li te goumen kont Fransè yo pandan ekspedisyon 1802 la jiskaske peyi a te vin endepandans an 1804. Okòmansman, fidèl ak rejim enperyal Jean-Jacques Dessalines, li te patisipe nan konplo pou asasinen li e li revòlte kont Henri Christophe (sesasè Desalin).
Enstale nan sid peyi a, ak Pòtoprens kòm kapital li, Pétion te ekri yon konstitisyon repibliken epi yo te eli prezidan pou yon manda 4 ane. Pandan tout prezidans li, Ayiti te rete divize: ant repiblik sid la ak monachi nò a. Re-eli de fwa, li te amande konstitisyon an an 1816 pou l vin prezidan pou lavi. Li te mouri dezan pita nan lafyèv jòn. | |||
| Prezidan pou lavi | ||||||||
| 2 |  André Rigaud ( – ) |
- | Pati milat | Lidè pati milat nan kòmansman lagè revolisyonè ayisyen yo, franse yo te fè l prizonye epi Napoléon te kenbe l an Frans an 1803. Pétion te pran plas li nan tèt kan milat la.
Li te libere, li te retounen ann Ayiti kote Alexandre Pétion, ki te vin prezidan Sid la, okòmansman te ba li yon bon akeyi. Kòm ansyen lidè kan milat la, Rigaud te mande pou dirije gouvènman an, men fè fas ak opozisyon palman an ak Pétion, li te deplase Okay kote li te kreye pwòp eta a: Eta Sid la, ki separe ak Repiblik Sid la. Pétion kite sa rive e li aksepte divizyon an poul ka satisfè Rigaud. Lè l mouri an 1811, sipòtè Rigaud yo te rekonèt Pétion kòm sèl prezidan, sa ki lakòz yon fizyon ant Eta Sid la ak Repiblik Sid la. | ||||
| 3 |  Jean-Chrisostôme Imbert ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati milat | Sekretè Deta Finans sou manda Alexandre Pétion, li te aji kòm minis prensipal nan gouvènman an apre lanmò prezidan an. Li rete nan pouvwa pou de jou, jiskaske eleksyon yon nouvo prezidan.
Apre pwovizwa a, li te rete nan gouvènman an kòm minis finans pou 25 ane. | |||
| 4 | .jpg) Jean-Pierre Boyer ( – ) |
1818 | Prezidan pou lavi | Pati milat | Yon jeneral ki te goumen ak Alexandre Pétion pandan lagè endepandans la, yo konsidere li kòm "eritye politik" Pétion pandan prezidans li.
Lè lèt la te mouri an 1818, li te eli prezidan pou lavi pa Sena a. Okòmansman, li te pouswiv politik Petyonis la anvan finalman kraze ak li lè li te deside rekòmanse lagè kont monachi Nò a an 1820. Rekòmansman konfli a te pèmèt li ranvèse rejim wayalis Nò a epi reyini Ayiti anba yon sèl rejim: Repiblik la. | |||
Repiblik Inifye Ayiti (1820-1849)
[modifye | modifye kòd]| N° | Prezidan | Eleksyon | Tit | Kòmanse tèm | Fen manda | Pati | Nòt | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| - | Jean-Pierre Boyer ( – ) |
1818 | Prezidan pou lavi | Pati milat | Apre reyinifikasyon ant Nò ak Sid la, Boyer te rete prezidan pou lavi, answit te anekse pati Panyòl nan zile a (Dominikani) epi li te gouvène ak yon pwen fè tout zile Ispanyola, e konsa te administre yon teritwa vas ki gen ladann Ayiti ak Repiblik Dominikèn aktyèl la.
Anba prezidans li, Boyer mete finans leta yo nan lòd, amelyore administrasyon an ak ankouraje boza ak syans. Li te tou yon lejislatè enpòtan, ki te pase yon kòd riral nan mwa me 1826 ki te etabli yon rejim agrè ak enpoze corvee pou antretyen wout. An 1825, li te jwenn rekonesans endepandans Ayiti pa Charles X an Frans, ki te dakò pou yo rekonèt diplomatikman Eta Ayiti an echanj pou konpansasyon 150 milyon fran. Pou remèt gwo konpansasyon sa a, Boyer te oblije enpoze yon taks espesyal ki te rann li trè enpopilè, pandan l t ap negosye yon prè 30 milyon, pandan l t ap mande yon rediksyon nan kantite lajan ki te enpoze a, ki te redwi a 90 milyon an fevriye 1838. Malgre sa, li te rete sou pouvwa pou plis pase 20 ane jiskaske depozisyon li an 1843, pwovoke pa yon revolisyon ki te dirije pa opozan li yo. | |||
| 5 |  Charles Rivière Hérard ( – ) |
1843 | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati milat | Okòmansman rete fidèl a Jean-Pierre Boyer, li te vin youn nan prensipal opozan li yo epi li te patisipe nan plizyè konplo, tankou revolisyon an 1843, ki te chase Boyer soti nan pouvwa. Pandan ke Boyerist yo te eseye fè Jeneral Borgella pwoklame kòm nouvo prezidan an, fòs lame nan Sid la pwoklame Hérard kòm prezidan pwovizwa. Ganizon Pòtoprens te ratifye, Hérard te eli prezidan pou lavi pa Sena an Desanm.
Depi nan kòmansman manda li a, li te oblije fè fas ak ajitasyon politik, patikilyèman ak kòmansman Lagè Endepandans Dominiken an, ki te youn nan evènman prensipal yo nan administrasyon li a. Eseye kenbe zile Ispanyola inifye, li te pran devan yon nouvo lame, yo te rele "lame soufrans la", ki te bat konbatan endepandans Dominiken yo. An Ayiti, lame a te defye pouvwa li, ki te ranvèse l nan dat 3 me 1844. | |||
| Prezidan pou lavi | ||||||||
| 6 |  Philippe Guerrier ( – ) |
1844 | Prezidan pou lavi | Pati afro | Veteran nan Lagè Endepandans Ayiti a, li antre nan lame enperyal la anba Dessalines epi li te sèvi sou rèy Henri Christophe, nan Wayòm Nò a, epi li te jwenn tit Duk of Avancé ak Konte Mirebalais.
Apre tonbe nan wayòm nan an 1820, li te ale an egzil nan Lwizyana answit nan Jamayik, answit li te retounen an 1840 anba yon fo non. Apre Prezidan Boyer te tonbe, li te reyentegre nan lame a epi li antre nan gouvènman an sou Prezidan Hérard. An 1844, ak sipò lame a, li te patisipe nan revokasyon Prezidan Hérard, epi li te eli nan plas li kòm prezidan pou lavi pa Sena a. Lè li te pran pòs, li te reyisi pasize Ayiti ak yon pwogram rekonsilyasyon nasyonal. Gouvènman li a te etabli sèvis lapòs byenke premye koupon pou yo pa t ap enprime jiskaske prezidans Lysius Salomon. Sou manda li, Guerrier te bay edikasyon priyorite tou nan kreye de lise ki pote non li, youn nan Okay (1845) ak dezyèm nan Okap (1848) epitou nan eksprime dezi pou tabli omwen yon lekòl primè nan chak komin, ki finanse ak lajan piblik. Li te mouri sou pouvwa a sou 15 avril 1845. | |||
| 7 |  Céligny Ardouin ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati milat | Politisyen, li se, ak frè Beaubrun, yon sipòtè Prezidan Boyer. Li te eli senatè, li te pran prezidans Sena a plizyè fwa apati ane 1840 yo.
Minis sou Philippe Guerrier, li te responsab pou pran prezidans pwovizwa a apre lanmò prezidan an nan dat 15 avril 1845. Li te rete sou pouvwa a jiskaske eleksyon me 1845 la. | |||
| 8 |  Jean-Louis Pierrot ( – ) |
1845 | Prezidan pou lavi | Pati afro | Veteran nan Lagè Endepandans lan ak bòfrè wa Henri Christophe, li gen tit chèf nan wayòm nan epi li okipe sizyèm plas nan lòd siksesyon nan twòn nan.
Apre tonbe monachi a, li te egzile nan Jamayik epi li te retounen ann Ayiti an klandestin an 1835. Apre tonbe Boyer, li te rejwenn lame a ansanm ak Philippe Guerrier, epi li te sèvi gouvènman an. Apre tonbe Guerrier, li te eli prezidan pou lavi. Mefye nan Sena a ak nan konplo yo nan kapital la Pòtoprens, li te fè gouvènman l 'transfere nan dezyèm vil nan peyi a, Okap, epi Pòtoprens pèdi estati li kòm kapital. Popilasyon Pòtoprens ak elit entelektyèl ak militè pa t aksepte sò ki te rezève pou vil yo a. Ganizon Pòtoprens te ranvwaye l nan dat 24 mas 1846. | |||
| 9 |  Jean-Baptiste Riché ( – ) |
1846 | Prezidan pou lavi | Pati afro | Yon konbatan nan lagè endepandans la, Riché te fidèl ak Henri Christophe, e li te sèvi monachi nò a. Li te menm rele Konte Grande-Rivière.
Egzile apre monachi a te tonbe an 1820, li te rete Jamayik anvan li te retounen ann Ayiti. Kontrèman ak lòt wayalis, li pa t retounen an klandestin e li te fè sèman bay Repiblik la, sa ki te pèmèt li rejwenn lame ayisyen an an 1833. Apre tonbe Boyer an 1843, li te fè pati antouraj Philippe Guerrier, li te vin tounen yon konfidan pwòch. Lè lèt la te mouri an 1845, yo te pwoche bò kote l pou l reyisi men finalman te bese l apre eleksyon Jean-Louis Pierrot. Yon ane apre, li te opoze lèt la, ak sipò fòs lame yo nan kapital la, epi li te pran plas li. Lè sa a, li te eli prezidan pou lavi nan mwa mas 1846. Nan pouvwa a, li antoure tèt li ak moun ki konpetan pou sipòte li nan jesyon peyi a. Li te mouri nan mwa fevriye 1847, san dout anpwazonnen pa opozan li yo. | |||
| - | Céligny Ardouin ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati milat | Minis a an 1847, li te pran wòl pwovizwa apre lanmò inatandi Prezidan Riché. | |||
| 10 |  Faustin Soulouque ( – ) |
1847 | Prezidan pou lavi | Pati afro | Pitit gason ilejitim Jean-Jacques Dessalines, li te patisipe nan dènye batay lagè endepandans yo sou lòd papa l. Premye nan sèvis wa Henri Christophe, li te trayi li epi li antre nan Repiblik Pétion, anvan li te trayi li nan vire e li te pran refij sou zile Lagonav. Sou prezidans Jean-Pierre Boyer, li antre nan Repiblik la, li monte nan ran nan lame a.
Li te vin yon jeneral anba Boyer, li te nonmen kòmandan gad prezidansyèl la anba Riché. Apre lanmò li, yo te wè li kòm kandida ideyal la, akòz laj li ak ineksperyans, ki ta fè l 'yon prezidan fasil manipile. Sena a te eli prezidan pou lavi, li te elaji pouvwa li, li te elimine opozan li yo, li te pouswiv yon politik kont milat yo ak sipòtè ansyen Prezidan Boyer e li te vle deziyen pwòp siksesè pa l. Finalman, apre yo fin soumèt Sena a nan volonte l, li te pwoklame Anperè Ayiti an 1849, mete fen nan Repiblik la. | |||
Repiblik Ayiti (1859-1867)
[modifye | modifye kòd]| N° | Prezidan | Eleksyon | Tit | Kòmanse tèm | Fen manda | Pati | Nòt | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 11 |  ( – ) |
1859, 1866 | Prezidan Repiblik la (interim) | Endepandan | Jeneral ayisyen an premye nan sèvis Repiblik la apre Anpi a, li te rele Duk Tabarre sou rèy Faustin Soulouque. Li te akize de konplo, yo te retire l nan lame a epi yo te mete l anba arestasyon kay. Li chape e li te lanse yon mouvman pwotestasyon ki te mennen nan yon revolisyon, ki te lakòz tonbe nan Anpi a nan mwa janvye 1859. Geffrard retabli konstitisyon repibliken an, te vin prezidan pwovizwa epi yo te eli prezidan Repiblik la. Sou manda li, li te negosye yon konkorda ak Vatikan, ki te siyen nan lavil Wòm nan dat 28 mas 1860, ki te mete fen nan fann ant katolik ayisyen yo ak Legliz Wòm nan. Se anba prezidans li tou ke peyi Etazini te rekonèt Ayiti an 1862. Li devlope edikasyon piblik primè ak siperyè. Dapre kòd riral li nan 1863, li te etabli corvee pou konstwi wout, kanal ak sous. Li ankouraje ekspòtasyon koton epi redwi lame a mwatye. Men, finans yo rete frajil. An fas ak yon soulèvman nan tout rejyon Latibonit la ak menas yon koudeta militè, Geffrard te demisyone nan dat 13 mas 1867. Yo te mete yon gouvènman pwovizwa. | |||
| Prezidan Repiblik la | 1859 | 1867 | ||||||
| 12 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | 4 me | Endepandan | Yon sòlda pwofesyonèl, li te gen yon karyè melanje anba Dezyèm Anpi a, e li te fini nan prizon. Apre sezon otòn Anpi a nan 1859, li te lage nan prizon ak reyentegre nan lame nasyonal la. Prezidan Geffrard te nonmen kòmandan militè Leyogàn, li te eli senatè tou. Sou 13 mas 1867, Geffrard te demisyone epi kite pouvwa Sena a. Saget eseye mete yon nouvo gouvènman repibliken. Men, le pli vit ke Geffrard te kite, peyi a te desann nan lagè sivil. Jeneral Sylvain Salnave te ranvèse gouvènman Saget a nan dat 4 me 1867 epi li te pran pouvwa a. Men, Saget refize bay zam li epi li pran refij nan Nò, kote li separe epi kontinye lagè sivil kont Salnave. | ||
Lame Repiblik Ayiti (Nò)
[modifye | modifye kòd]| N° | Prezidan | Eleksyon | Tit | Kòmanse tèm | Fen manda | Pati | Nòt | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| - | ( – ) |
- | Prezidan ak kòmandan an chèf lame repibliken an | 4 me | 19 desanm | Endepandan | Nan mwa me 1867, apre Salnave te kaptire Pòtoprens ak repiblik la te tonbe, Saget te evakye kapital la epi li te etabli nan nò ak gouvènman li a. Li te fòme lame Repiblik la e li te reziste kont rejim enperyal Salnave a pandan lagè sivil la. Apre defèt Salnave an 1869, li tounen Pòtoprens epi li retabli Repiblik la. | |
Repiblik Ayiti (depi 1869)
[modifye | modifye kòd]| N° | Prezidan | Eleksyon | Tit | Kòmanse tèm | Fen manda | Pati | Nòt | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| - | ( – ) |
1870 | Prezidan Repiblik la (interim) | 19 desanm | Liberal | Apre tonbe nan Salnave, Saget retabli lapè, etabli Repiblik la, epi yo te eli prezidan sou 19 mas 1870 pou yon manda kat ane. Anba prezidans li, li te pouswiv yon politik pwogresis epi aplike doktrin "anti-plainism", ki deziyen yon politik rekonstriksyon sosyal ak izolasyonis. Li te refize kouri pou yon dezyèm manda, li te kite pouvwa an 1874. | ||
| Prezidan Repiblik la | 1870 | 1874 | ||||||
| 13 |  ( – ) |
1874 | Prezidan Repiblik la | Liberal | Karyè jeneral, li te patisipe nan lagè sivil kont Salnave ansanm ak Saget. Sou manda Saget, li te monte nan vis-prezidan (tit eksepsyonèl). Kontinye politik Saget, li te eli prezidan an 1874. Sou manda li, li te rete nan background epi kite vis-prezidan li a, Septimus Rameau, dirije peyi a nan plas li. Enpopulè, Rameau yo asasinen nan lari a. Asasina sa a te swiv pa plizyè revòlt, ak yon tantativ asasina kont Prezidan Domingue. Blese nan bra a, li demisyone. | |||
| 14 |  ( – ) |
1876 | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Ko-lidè Pati Liberal la, li te dirije pwovizwa a apre demisyon Prezidan Domingue an avril 1876. Li te eli prezidan an Jiyè. Manda li te make pa yon absans majorite nan asanble a, ant pati liberal la ak Pati Nasyonal la. Apre defèt pati li a nan eleksyon palmantè yo nan 1879, Boisrond-Canal rekonèt defèt la ak demisyone. | |||
| Prezidan Repiblik la | 1876 | |||||||
| 15 |  (? – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Yon figi nan Pati Liberal la, li te okipe plizyè pozisyon nan gouvènman siksesif depi 1870. Apre demisyon Prezidan Boisrond-Canal, li te responsab pwovizwa a jouk pwochen eleksyon an. Men, li te oblije demisyone, pa yon mosyon palmantè, kèk jou anvan eleksyon an. | |||
| 16 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Nasyonal | Jeneral ak manm Pati Nasyonal la, li te deziyen kòm prezidan pwovizwa pa asanble nasyonal la, apre depa fòse Lamothe. 20 jou apre, li te bay nouvo prezidan eli pouvwa a. | |||
| 17 |  ( – ) |
1879, 1886 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Jeneral ak ansyen minis sou Faustin Soulouque, Salomon te yon kandida prezidansyèl siksesif depi 1866. Eli an 1879, Salomon te etabli premye sistèm postal nan peyi a epi lanse yon politik modènizasyon Ayiti. Prezidans Salomon te fè eksperyans plizyè kriz tou, sitou nan nivo entènasyonal lè an 1883 peyi a te ofri zile Turtle bay Etazini an echanj pwoteksyon militè, gouvènman ameriken an te pran posesyon zile a men li te refize sipòte Ayiti militèman. Lè sa a, Salomon mande kontwòl zile a pa fòs. Lè sa a, Ameriken ki te prezan sou zile a te pouse tounen pa fòs lame ayisyen yo. Pwogram politik li a se te retabli edikasyon piblik, repare pwoblèm finansyè peyi a, retabli pwodiktivite agrikòl, modènize lame a ak refòm administrasyon piblik la. Nan kat mwa, li te kreye Bank Nasyonal la epi, nan 1880, li rekòmanse peye dèt li an Frans. Administrasyon Salomon te fè gwo efò nan ane 1880 yo pou modènize Ayiti. Peyi a te rantre nan Inyon Postal Inivèsèl la epi tou li te bay premye koupon pou lapòs li. Nan mwa Oktòb li te bay yon konpayi kab Britanik dwa pou konekte Pòtoprens ak Kingston, Jamayik, epi an 1887 li te negosye koneksyon Môle-Saint-Nicolas ak Kiba. Li restriktire fakilte medikal la, enpòte pwofesè ki soti Lafrans pou lekòl segondè yo, elatriye. Salomon te kenbe pouvwa a jiskaske revolisyon an 1888, ki te fòse l 'demisyone epi answit ale nan ekzil nan Pari kote li te mouri de mwa pita. | |||
| - | ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Apre demisyon Prezidan Salomon, Boisrond-Canal te reskonsab aji kòm prezidan pwovizwa jiskaske eleksyon pwochen prezidan an. | |||
| 18 |  ( – ) |
1888 | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Minis anba manda Boisrond-Canal, li te responsab pou kontinye pwovizwa prezidansyèl la nan dat 16 oktòb 1879, apre depa Boisrond-Canal. Kandida pou prezidan, li te eli 16 desanm annapre a. Byen vit, politik konsèvatif li te pouse nasyonal yo (patizan mas popilè yo) pran zam kont prezidan an. Soulèvman ame Jeneral Hyppolite te fòse demisyon li ak egzil sou 22 out 1889. | |||
| Prezidan Repiblik la | 1888 | 1889 | ||||||
| 19 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Minis anba François Denys Légitime, li vin prezidan pwovizwa apre demisyon Légitime. Se li ki responsab pwovizwa a jiskaske eleksyon prezidansyèl la. | |||
| - | ( – ) |
1889 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Nan pouvwa a, Hyppolite te konsakre tèt li prensipalman nan travay piblik, apre li te fin reòganize ministè a nan kesyon an. Yo modènize pò yo epi yo bati mache, ansanm ak kanal ak koneksyon telegraf ant gwo vil yo. Se pandan rèy li tou premye liy telefòn yo te enstale ann Ayiti. Depi 1890, li te dekrete yon amnisti jeneral pou prizonye politik yo ak ekzil ayisyen yo. Konpare ak plizyè nan predesesè li yo, te gen, sou manda li a, yon sèten liberalizasyon pouvwa ayisyen an. Laprès yo trè raman sansi, epi senatè ak reprezantan yo egzèse manda yo san entimidasyon oswa entèferans nan men chèf leta a. Gouvènman li a pa libere de pwoblèm, sitou li te fè fas ak yon kriz diplomatik ak Etazini, akòz dezi Ameriken yo pou yo tabli yon baz maritim nan komin Môle-Saint-Nicolas. Nan mwa me 1891, yon tantativ koudeta te reprime anpil vyolans pa pouvwa an plas, epi an 1895, Hyppolite te bay lòd plizyè arestasyon rapid pou kenbe rebelyon kòmandan militè a nan nò peyi a. Menm ane a, li te estabilize relasyon ak Repiblik Dominikèn nan siyen yon trete sou fwontyè yo nan fwontyè ant de peyi yo. Hyppolite te mouri nan yon atak kè nan 1896, kèk mwa anvan fen manda li a. | |||
| 20 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Nasyonal | Minis Florvil Hyppolite, li responsab, ak lòt manm gouvènman an, pou asire pwovizwa prezidansyèl la apre lanmò toudenkou prezidan an. | |||
| 21 |  ( – ) |
1896 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Minis nan gouvènman Lysius Salomon ak Florvil Hyppolite, li te eli prezidan an 1896. Sou manda li a, li kontinye politik travay piblik anvan li a, sitou nan mete kanpe yon nouvo estrikti pou kenbe Tribinal la jistis nan Pòtoprens. Nouvo ray tren yo te bati tou pou konekte gwo vil yo ak kapital la. Konsènan politik domestik, imaj Ayiti soufri plizyè kriz diplomatik, tankou zafè Luders ki diskredite pouvwa ayisyen an. An 1900, malgre mefyans nan Lafrans, gouvènman Simon an te siyen yon trete ak Fransè yo pou valide peman dèt peyi a. An 1902, li te siyen tou yon trete ak Etazini, yon fason pou reglemante natiralizasyon sèten sitwayen ameriken sou tè ayisyen an. Kriz diplomatik siksesif yo ak efondreman finansye Leta a te kontribye nan febli pouvwa Tirésias Simon, ki pa t kapab rezoud kesyon finansye a. Anplis de sa, koripsyon, kote manm gouvènman an patisipe, ranfòse opozisyon yo, ki rasanble yon lame opozan pou mache sou kapital la. Li te refize kòmanse yon nouvo gè sivil pandan peyi a t ap soufri nan kriz ekonomik ak finansye a, Simon te demisyone sou 12 me 1902. | |||
| - | ( – ) |
1902 | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Apre depa Prezidan Simon, yo te rele l pou l sèvi kòm prezidan pwovizwa. Apre sa, li te eli. Men, manda li a deranje pa ranvèse youn nan alye politik li yo, ansyen jeneral Pierre Nord Alexis, ki, avèk sipò kèk minis, mache ak twoup li yo nan direksyon rezidans prezidansyèl la. Boisrond-Canal demisyone san diskisyon. | |||
| Prezidan Repiblik la | ||||||||
| 22 | .jpg) ( – ) |
1902 | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Pitit pitit ansyen wa Henri Christophe, li te, pandan anfans li, konsidere kòm eritye fotèy wa a. Answit, li te rantre nan liy enperyal Faustin Soulouque epi Sylvain Salnave. Apre rejim enperyal la te tonbe definitif an 1869, Alexis te renonse dwa li kòm eritye wayote, te renonse ak tout tit li yo (duk, konte elatriye) epi li te fè sèman bay Repiblik la. Li te sèvi gouvènman an epi li antre nan lame Repibliken an. Alye ak Prezidan Boisrond-Canal, li rantre nan Pati Liberal la. Alexis te vin sou pouvwa an 1902, a laj de 82 an, nan mennen twoup yo ki te rete fidèl avè l 'nan palè prezidansyèl la, answit nan Chanm Depite a, kote li te deziyen prezidan pwovizwa, answit te eli twa jou apre. Li te amande konstitisyon an epi li te retabli prezidans la pou lavi (aboli depi 1849). Otoritè, li te jere rete nan tèt eta a pou sis ane sa yo, byenke rejim li a te kontinye fè fas a rebelyon, ak gouvènman l 'yo te souvan akize de koripsyon ak derive totalitè. Malgre difikilte bidjetè, li refize pran prete lajan ki ta ka febli endepandans nasyonal la. Se poutèt sa li te chwazi sèvi ak enprime lajan, ak rezilta ekonomik melanje. Oktojenèr, Alexis te gen de priyorite: adorasyon an nan zansèt li yo ak enkyetid la pou endepandans nasyonal la. Se nan kontèks sa a li te vle selebre ak plis briyan ke posib, an 1904, santyè endepandans Ayiti. Sou manda li, li te favorize boujwazi ak patwon endistriyèl yo. An 1908, patizan li yo te trayi l tou, tankou François Antoine Simon, ki te pwovoke yon soulèvman nan zam nan tout peyi a e ki te deklanche revolisyon 1908 la, ki te lakòz Alexis te tonbe nan egzile. | |||
| Prezidan pou lavi | ||||||||
| 23 |  ( – 1940) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Frè Prezidan Boisrond-Canal, li te nonmen prezidan pwovizwa apre demisyon Prezidan Alexis. | |||
| 24 |  ( – ) |
1908 | Prezidan Repiblik la | Liberal | Kouzen Prezidan Tirésias Simon Sam, li pa antre nan menm faksyon politik ak kouzen li e li te rantre nan pati liberal la. Li te alye ak Prezidan Alexis, li te denonse abi pouvwa sa a epi li te patisipe nan rebelyon an ki te mennen nan tonbe l 'an 1908. Eli nan prezidans la, Simon te mete fen nan prezidans lan pou lavi ak reetabli konstitisyon an. Li te fè efò pou amelyore pwodiksyon agrikòl e li te kòmanse konstriksyon yon rezo tren nan tout peyi a. Gouvènman an te favorize tou yon ogmantasyon nan prezans machin an Ayiti. Pou satisfè plantasyon bannann Ameriken yo, konpayi ayisyen yo te takse, sa ki te mennen nan ajitasyon pa ti pwopriyetè ki finalman peye pri a. Lè sa a, ti kiltivatè nan nò (kako) te kòmanse revòlte nan mwa jen 1911. Cincinnatus Leconte, ansyen Minis Travo Piblik ak Agrikilti sou manda Tiresias Simon Sam, te pwofite sitiyasyon an pou mennen yon koudeta kont Simon. Premye kanpay Leconte a echwe, men yon nouvo tantativ nan mwa Out 1911 te reyisi. Pa vle dezòd, Simon dakò demisyone. | |||
| 25 | .jpg) ( – ) |
1911 | Prezidan Repiblik la (interim) | Nasyonal | Gran-pitit pitit Jean-Jacques Dessalines, li te yon minis sou prezidans Prezidan Tirésias Simon Sam Apre li te dirije yon mouvman manifestasyon kont Prezidan François Antoine Simon, li te eli nan prezidans la nan mwa Out 1911. Manda li te fini 8 Out 1912 ak yon atak terib ke opozan politik te fè. Aksyon sa a, ki te okòmansman gen entansyon sèlman pou avèti prezidan an, mennen nan lanmò nan dènye a ansanm ak plizyè manm nan fanmi li ak anpil sòlda, osi byen ke destriksyon nan yon pati nan Palè Nasyonal la. Apre lanmò Prezidan Cincinnatus, peyi a nan kriz. Konsèy Sekretè Deta a, ki te prezide pa Antoine Sansaricq, te dirije peyi a pandan kèk èdtan, depi menm jou sa a, Asanble Nasyonal la te reyini epi eli Tancrède Auguste pou l pran plas li. | |||
| Prezidan Repiblik la | 1911 | 1912 | ||||||
| 26 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Nasyonal | Minis Cincinnatus Leconte, li prezide konsèy minis yo e li dirije gouvènman pwovizwa a apre lanmò Prezidan Leconte. | |||
| - | ( – ) |
1912 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Minis nan gouvènman Cincinnatus Leconte, li te eli pou l'. Lè sa a, li te bay lòd pou rekonstriksyon Palè Nasyonal la epi aplike represyon kont moun ki responsab atak la. Auguste te kenbe prezidans lan pou mwens pase yon ane akòz move sante e li te mouri pandan l te vwayaje nan nò peyi a nan kòmansman mwa me 1913. | |||
| 27 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Nasyonal | Minis nan gouvènman Tancrède Auguste, li te sèvi kòm minis pwovizwa apre lanmò toudenkou prezidan an. | |||
| 28 |  ( – ) |
1913 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Senatè, li te eli pou l reyisi Tancrède Auguste. Li sipòte pa konsèvatè, epi li pa kache sipò li pou komèsan Alman yo ak mennen yon politik anti-Ameriken la Ev nan Premye Gè Mondyal la. Li te demisyone apre uit mwa kòm prezidan apre yon kriz politik nan dat 27 janvye 1914. | |||
| 29 |  ( – 1916) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Lidè pati liberal e responsab militè vil Pòtoprens, li responsab pwovizwa apre demisyon Prezidan Michel Oreste. | |||
| 30 |  (1861 – ) |
1914 | Prezidan Repiblik la | PRR | Fondatè Pati Refòm Repibliken an (PRR), li te genyen eleksyon prezidansyèl nan 1914, bat kandida Liberal ak Nasyonal la. Yon refòmis, li te pase plizyè lwa kont koripsyon ak fonn sèten gwoup paramilitè. Sa pwovoke rebelyon milis "Kako" la, ki ranvèse gouvènman an epi fòse Zamor demisyone. | |||
| - | ( – 1916) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Apre demisyon Zamor a, li ankò asime wòl pwovizwa a. | |||
| 31 |  (1847 – ) |
1914 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Konseye prive Prezidan Alexis, li te rete konseye nan prezidans siksesif, soti nan 1902 a 1914, tout pati yo konbine. Malgre ke li soti nan pati nasyonal la, li sèvi tou kòm yon konseye nan prezidans la pandan manda prezidan liberal yo. Apre demisyon Zamor, long karyè politik li te fè l tounen yon figi enpòtan, ki reprezante yon kalite balans. Men, li te refize peye plizyè manm nan milis Cacos la, li te ranvèse pa jeneral la, Jean Vilbrun Guillaume Sam, ki se konsa vin prezidan. | |||
| - | ( – 1916) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Apre demisyon Davilmar Théodore a, li ankò asime wòl pwovizwa a. | |||
| 32 |  ( – ) |
1915 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Pitit gason ak minis Tirésias Simon Sam, li te eli prezidan apre li te kontribye nan tonbe Prezidan Davilmar Théodore. Manda Guillaume Sam te make pa dezòd ak vyolans ki ta pral mennen nan okipasyon nan peyi a pa Etazini. Lè Sam te reponn presyon Etazini te fè pou l òganize yon inyon ladwann ki sanble ak sa Ameriken yo te kreye pou Repiblik Dominikèn, Sam te pase pifò tan l ap goumen ak ènmi politik li yo, tankou Rosalvo Bobo ak Oreste Zamor. An jiyè 1915, pandan revòlt popilè ki te dirije pa Zamor, Sam te fè arete tout opozan li yo epi yo te touye Zamor li menm. Aji sa a inifye opozan li yo ki reyini ansanm epi kòmanse yon nouvo revolisyon. Sam bay lòd pou represyon men sòlda yo nan lòd yo bat ak prezidan an se lench pa foul moun yo. Apre sa, kèk sipòtè li yo toujou vivan kouri met deyò. | |||
| 33 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | PRR | Apre lanmò Oeste Zamor, Rosalvo Bobo vin nouvo lidè PRR la. Apre revolisyon kont Prezidan Vilbrun Guillaume Sam, Bobo te pran pouvwa a atravè yon gouvènman pwovizwa. Men, pwoteksyonis Bobo a enkyete Ameriken yo ki, pou pwoteje enterè yo, deside voye fòs okipasyon nan peyi a. Nan moman debake marin yo, Bobo te rekonèt lidè revolisyon an ki te fèk ranvèse gouvènman an. Li te pi renmen nan kous prezidansyèl la. Men, Amiral Ameriken William Caperton, lidè twoup okipasyon yo, te ranvwaye l kòm yon ènmi Etazini. | |||
| 34 |  ( – ) |
1915 | Prezidan Repiblik la | Liberal | Premye prezidan anba okipasyon Ameriken an, Dartiguenave te vin prezidan apre revolisyon 1915 la ak envazyon peyi a pa Etazini. An 1915, twoup Ameriken yo te okipe pò ayisyen yo militèman ki te entèvni pou benefis enstitisyon bankè ak endistriyèl Amerik di Nò. Tansyon politik ap bouyi e revòlt popilè ap souke tout peyi a. Predesesè li a, Jean Vilbrun Guillaume Sam, pwo-Ameriken, te asasinen nan fen revolisyon an. Etazini te entèveni e òganize eleksyon yon nouvo prezidan. Sudre Dartiguenave, ki gen tandans konsèvatif, te eli inanimman pa Asanble Nasyonal la pou yon manda 6 zan. Dènye a aksepte kondisyon Ameriken yo epi li okipe enterè Ameriken-Ayisyen yo, an patikilye nan Haitian American Sugar Company ak bank tankou bank envestisman Ameriken Kuhn, Loeb & co.
Nan dat 11 novanm 1915, Etazini te fè presyon sou nouvo prezidan an pou l siyen yon nouvo trete ekonomik. Sou presyon, Prezidan Dartiguenave te siyen trete a, ki te ratifye pa Sena a. Trete sa a te lejitimize okipasyon Ameriken an e li te mete finans ak gouvènman ayisyen an anba kontwòl Etazini. An 1918, Dartiguenave te prezante pwojè yon nouvo konstitisyon enspire pa konstitisyon Ameriken an. Lèt la diminye longè manda prezidansyèl la soti nan sis a kat. Sis ane gouvènman Dartiguenave te fini ak echèk ak desepsyon. Sèl avantaj ki te genyen nan okipasyon an se te lapè ak estabilite enstitisyonèl, men sa a te akeri sou pri a nan yon long gè geriya ki san dout te lakòz plis viktim pase revolisyon san rete ke peyi a te soufri. | |||
| 35 |  ( – ) |
1922, 1926 | Prezidan Repiblik la | Liberal | Ansyen minis sou Alexis, Davilmar Théodore ak Dartiguenave, li te eli kòm nouvo prezidan an 1922, pou yon manda 4 an.
Lè sa a, Borno te vin premye prezidan ki te eli pou yon manda kat ane, apre adopsyon Konstitisyon 1918 la. Gouvènman Borno ap sipèvize ekspansyon ekonomik peyi a, ak konstriksyon 1,600 km wout, etablisman yon echanj telefòn otomatik, modènizasyon enfrastrikti pò ak etablisman yon sistèm sante piblik. Sisal prezante an Ayiti pou divèsifye agrikilti, epi peyi a ogmante ekspòtasyon sik ak koton li. Pwosperite Ameriken nan ane 1920 yo te benefisye Ayisyen anpil, ak agrikilti devlope sèlman dousman. Lè yon gwo kriz ekonomik mondyal te kòmanse an 1929, pri pwodwi ayisyen yo te kòmanse bese, sa ki te ekspoze yon peyi ki depann anpil sou mache entènasyonal yo. Administrasyon an ak lame a ap pwofesyonalize epi koripsyon yo goumen. Jandarmeri a vin yon fòs efikas. Edikasyon piblik, depi lontan neglije, te pran soti nan lekòl primè ak konsantre sou fòmasyon pwofesyonèl, nan detriman nan "bibliyotèk yo" ki te sèlman benefisye klas rich yo. Enfrastrikti ap fè eksperyans kwasans san parèy: Kidonk, telefòn otomatik la enstale nan Pòtoprens; pò yo ekipe ak ke ak fa; yon sèvis sante piblik devlope, ak lopital ak dispansè tèren. 1,700 km wout yo kreye epi konsève. Sepandan, mach fòse sa a nan direksyon modènite vini nan depans lan nan demokrasi, Sena a rete fonn. Nan 1926, Borno te re-eli pa Palman an pou yon tèm final nan 4 ane. An 1929, kriz ekonomik mondyal la te redwi ekspòtasyon agrikòl pandan ke nouvo taks ak estanda te frape kiltivatè yo. Nan dat 6 desanm, peyizan ki t ap pwoteste yo te rankontre ak marin nan yon kote yo rele Marchaterre: te gen plis pase dis moun ki mouri. Opozisyon an debouche. Prezidan Ozetazini, Herbert Hoover, pwopoze bay Kongrè a voye yon komisyon ankèt nan objektif pou retire li ann Ayiti. Li dirije pa William Cameron Forbes. | |||
| 36 |  (1861 – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Apre chwa Konsèy Deta a, ki te opoze yon renonmen prezidan sòtan Louis Borno, konsèvatè Louis Eugène Roy te pran prezidans nan jou menm depa predesesè l la, 15 me 1930, nan objektif pou òganize eleksyon lejislatif ak prezidansyèl yo.
Sténio Vincent te eli nouvo prezidan epi envesti nan 1931. | |||
| 37 |  ( – ) |
1930, 1935 | Prezidan Repiblik la | PRR | Ansyen majistra Pòtoprens, minis ak senatè, li etabli tèt li kòm lidè PRR apre depa Bobo an 1917.
Li te eli an 1930 e li te envesti 15 me 1931 pou yon manda 4 ane, li te detèmine pou l definitivman pote enfliyans Ameriken pandan li te retabli yon konstitisyon fidèl ak sa anvan okipasyon Ameriken an. An 1932, li te adopte yon nouvo konstitisyon ki te elaji pouvwa prezidan an, ak yon modifikasyon nan kantite reprezantan eli nan palman an, ak yon ekstansyon nan manda prezidansyèl la ki te ogmante de 4 a 6 ane. An 1935, Vincent te òganize yon plebisit sou adopsyon yon nouvo konstitisyon pou ranplase konstitisyon 1932 la. Dènye a te pwolonje manda li e li te retabli manda sèt ane a. Plèbisit la te apwouve tou yon amannman nan konstitisyon an pou pwochen prezidan yo ta eli pa vòt inivèsèl (sa a pa ta dwe aplike jiskaske 1950). Nan 1936, Vincent te fonn Pati Kominis la. Nan mwa Oktòb 1937, sòlda ak polis Repiblik Dominikèn te masakre plizyè milye travayè ayisyen ki t ap viv toupre fwontyè a nan Masak Pèsi a. Ansuit, Vincent te benefisye de yon relasyon koperasyon ak sipò finansye ak gouvènman Prezidan Dominiken an Rafael Trujillo. Apre dezan relativman kalm nan Pòtoprens, Vincent pa t chèche jistis pou travayè ki te touye yo te pwovoke manifestasyon nan kapital la. Li te pote ka a bay gouvènman Dominiken an, ki te dakò an 1938 pou konpansasyon fanmi travayè ki te touye yo ane annapre a. An 1941, Vincent te deklare entansyon li pou l pa kouri ankò. Élie Lescot pran plas li kòm prezidan epi Vincent kite politik. | |||
| 38 |  ( – ) |
1941 | Prezidan Repiblik la | PRR | Senatè ak minis anba Sténio Vincent, yo konsidere li kòm siksesè espirityèl dènye a, e yo te eli alèz prezidans lan an 1941 pou yon manda 7 ane.
Ak gouvènman l lan sou wout pou l fè fayit ak yon ekonomi k ap tranble, Lescot te plede Etazini an san siksè pou yon ekstansyon pou ranbousman dèt la. Relasyon Lescot ak diktatè dominiken an, Rafael Trujillo, kraze. Ann Ayiti, Lescot te konte sou yon sistèm chèf polis nan zòn riral yo, ke yo rele chef de section, ki gouvène atravè fòs ak entimidasyon. An 1944, yo te kaptire sòlda ki te ba yo k ap patisipe nan yon rebelyon e sèt ladan yo te egzekite san yon tribinal masyal. Nan lane 1946, tantativ li yo pou mizo laprès opozisyon an te pwovoke manifestasyon etidyan ki te reprime ak vyolans ki te mennen nan yon revòlt atravè kapital Pòtoprens. Foul moun te manifeste devan Palè Nasyonal, travayè yo te fè grèv epi yo te sakaje kay otorite yo. Yon lòt dezavantaj enpòtan nan Lescot se lefèt ke gouvènman l 'te domine pa elit milat la ki te fè l' gwo deden nan mitan majorite pèsonèl nwa militè yo. | |||
| 39 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Chèf Etaf Lame Dayiti nan fen Dezyèm Gè Mondyal la, li te vin gen yon repitasyon kòm yon lidè lagè e li te jwenn yon gwo popilarite nan mitan militè yo ak klas rich yo. Apre revòlt 1946 yo ak demisyon Prezidan Lescot, li mete jent militè a e li vin prezidan pwovizwa jiskaske eleksyon yon nouvo chèf deta kèk mwa apre. | |||
| 40 |  ( – ) |
1946 | Prezidan Repiblik la | Nasyonal | Dumarsais Estimé te manm Palman an pou Verrettes pandan 16 lane, Prezidan Chanm ak Minis (Sekretè Deta) Edikasyon Piblik, Agrikilti ak Travay.
Apre fen enterimè Franck Lavaud la, li te eli nan prezidans la. Memwa prezidans li a rete trè pozitif nan mitan anpil Ayisyen, akoz refòm yo te antreprann yo ak pwogrè ekonomik ak sosyal ki pa ka nye ke Repiblik Ayiti te fè eksperyans pandan peryòd sa a. Nan reyalizasyon sa yo, nou pa ta dwe sonje sèlman sa ki pi koni, tankou Egzibisyon Entènasyonal ki te òganize an 1949 pou selebre bisantnè fondasyon Pòtoprens an 1749 pa kolon franse zile Sendomeng, oswa kreyasyon vil Belladère kòm senbòl devlopman an fas Repiblik Dominikèn, ak konstriksyon pi bèl pon Repiblik Dominikèn nan kontinye ap kontinye jodi a. nan Ayiti. Li apwopriye tou pou mete aksan sou lwa yo te pase ak envèstisman yo te fè pou devlopman zòn riral yo, konstriksyon anpil lekòl ak modènizasyon sistèm edikasyon an, pwoteksyon dwa travayè yo atravè promulgasyon Kòd Travay la e finalman kreyasyon kondisyon ki favorab pou kwasans ekonomik, sitou nan touris ak ti endistri, ak amelyore kondisyon lavi popilasyon ayisyen an. Dumarsais Estimé depoze pa lame ayisyen an, ki te dirije pa Franck Lavaud. | |||
| - | ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Nan dat 10 me 1950, devan dezi Prezidan Dumarsais Estimé pou modifye konstitisyon an an favè li, menm gwoup sòlda yo te rekonèt pou aksyon yo an 1946 e ki te dirije ankò jeneral Franck Lavaud, te fòse l demisyone. Léon Dumarsais Estimé ale an ekzil. Nouvo rejim jent a te dirije a te rekonèt pa Etazini nan dat 5 jen e, nan dat 8 oktòb 1950, menm jan an 1946, eleksyon demokratik te òganize pa jent la ak dirijan li Jeneral Franck Lavaud, ki te refize kandida, malgre kèk demann. Benefisye de bon imaj jent militè a, finalman se te Kolonèl Paul Eugène Magloire, kandida Pati Liberal la, ki te deja kite junta militè a, ki te eli prezidan. | |||
| 41 |  ( – ) |
1950 | Prezidan Repiblik la | Liberal | Premye chèf lapolis Pòtoprens, Paul Magloire te patisipe an 1946 nan jent militè ki te prezide pa jeneral Franck Lavaud. Ansuit, li te kòmanse yon karyè nan politik, li te rantre nan Pati Liberal la epi li te antre nan opozisyon an anba prezidans Dumarsais Estimé. Apre revokasyon Estimé an me 1950, li antre ankò nan gouvènman pwovizwa Lavaud la, apre sa li te deklare tèt li kandida pou premye eleksyon prezidansyèl pa vòt inivèsèl, ke li te ranpòte anpil nan premye tou an, anfas devan sosyalis ak kominis ak nasyonal yo.
Anba manda li a, li te modifye konstitisyon an e li tabli, pa referandòm, yon nouvo rejim ki te distenge pa bò prezidansyèl li, konsa kraze ak palmantè, ki te retabli sou prezidans Dumarsais Estimé. Li te tou anba prezidans li ke peyi a te vin tounen yon destinasyon touris. Se gouvènman li a aplike vòt fanm yo. An 1954, siklòn Hazel te ravaje yon pati nan peyi a; lajan sekou yo vòlè li ak popilarite li tonbe. Malgre ke popilè, politik Magloire yo te konteste pa mouvman kominis ak nasyonalis, epi prezidan an byen vit te twouve tèt li izole nan pwòp administrasyon li. Pati li te pèdi majorite a e plizyè manifestasyon kominis te defye pouvwa li. Pandan manda li a te fini, li te abandone kandidati pou siksesyon li e li te kite pouvwa a 12 desanm 1956, anba presyon revandikasyon popilè yo. Anvan li te kite biwo a, li te asire ke pouvwa pwovizwa pa tounen ni nan kominis yo ni nan nasyonalis yo. Nemours Pierre-Louis, manm Lakou Kasasyon, pran plas li. | |||
| 42 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Prezidan Lakou Kasasyon depi 1946, li te pran prezidans apre depa Prezidan Paul Magloire nan dat 12 desanm 1956. 3 fevriye ki vin apre a, li te kite biwo e li te ranplase 7 fevriye pa Franck Sylvain ki te vin prezidan pwovizwa. | |||
| 43 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | PRR | Kòmandan fòs lame peyi Dayiti, se li ki responsab pwovizwa a apre demisyon Prezidan Pierre-Louis, jiskaske palman an nonmen yon nouvo prezidan pwovizwa. | |||
| 44 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Pandan manda Paul Magloire soti 1950 pou rive 1956, li te yon jij ak akeri yon repitasyon prestijye, apre yo fin eksprime yon opinyon nan yon ka kont yon zanmi pwòch prezidan an.
Nan dat 7 fevriye 1957, Palman an te deziyen l kòm siksesè Joseph Nemours Pierre-Louis, Prezidan pwovizwa Repiblik la. Li te pran biwo prezidansyèl li pou sèlman 56 jou anvan li te depoze pa Jeneral Léon Cantave. | |||
| - | ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | PRR | Nan dat 2 avril 1957, Cantave te pouse Sylvain demisyone e li te pran wòl pwovizwa a ankò. | |||
| 45 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Liberal | Minis, li deziyen kòm responsab pou pwovizwa a kòm dwayen nan konsèy minis yo. Pwovizwa sa a fèt nan kad yon demann asanble a ki te entèwonp pwovizwa Cantave a ak yon mosyon de non konfyans. Nan fen me 1957, Léon Cantave te pran pozisyon pwovizwa a yon lòt fwa ankò, apre yon pwopozisyon palmantè. | |||
| - | ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | PRR | Nan dat 20 me 1957, li te pran wòl pwovizwa a ankò, pou kèk jou sèlman, sou demann palman an. Pwovizwa sa a fèt pandan negosyasyon palmantè yo, nan fen yo yon nouvo prezidan pwovizwa ap nonmen nan moun nan Daniel Fignolé. | |||
| 46 |  ( – ) |
1957 | Prezidan Repiblik la (interim) | MOP | 25 me 1957, nan mitan yon dezòd pwosesis elektoral ak konfli sivil k ap monte, Daniel Fignolé, yon figi nan goch ayisyen an, te deziyen prezidan pwovizwa akòz popilarite san parèy li nan Pòtoprens. Pandan Fignolé t ap desann eskalye Palè Nasyonal la nan jou inogirasyon li a, yon foul moun patizan ekstaz ki t ap balanse drapo MOP yo te vide nan lari e yo te konvèje sou teren palè a. Li te pwomèt pou ogmante salè a chak jou e li te eksprime detèminasyon li pou l rete nan biwo a, sa ki fè opozan li yo fache.
3 jen, Fignolé te ranvwaye dat eleksyon prezidansyèl ki te pwograme pou mwa ki vin apre a e li te jwenn, pa yon vòt nan Chanm Depite a, yon manda prezidansyèl ki te pèmèt li egzèse pouvwa pou 6 ane. Fignolé te pè yon koudeta lame a, tankou sa jeneral Cantave kont Franck Sylvain, Fignolé te enpoze yon pirj nan lame a pou elimine ofisye ki te opoze ak li yo e ki te mande pozisyon pou aktivis li yo. Dispozisyon sa yo te dekouraje chèf estaf Fignolé li menm te chwazi a, Jeneral Antonio Kébreau. | |||
| Prezidan Repiblik la | 1957 | 1957 | ||||||
| 47 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Endepandan | 25 me 1957, Kébreau te ranplase Cantave kòm chèf lame. Apre revokasyon prezidan aktyèl la, Daniel Fignolé, fòse an egzil mwens pase twa semèn apre li fin pran pòs, Kébreau te fòme yon Konsèy Gouvènman Militè nan dat 14 jen 1957, ke li te prezide, ede kolonèl Émile Zamor ak Adrien Valville. Nan mwa septanm 1957, li te òganize eleksyon jeneral ki te pèmèt yon ansyen minis nan gouvènman Dumarsais Estimé, Doktè François Duvalier, te eli nan prezidans Repiblik la. Konsèy la te fonn lè Duvalier te pran pouvwa a 22 oktòb 1957, kat mwa apre. | |||
| 48 | .png) ( – ) |
1957, 1961, 1964 | Prezidan Repiblik la | Pati Inite Nasyonal | Ansyen Minis Sante, li te eli prezidan an 1957 ak yon pwogram popilis ak nasyonalis nwa anba koulè yo nan Pati Inite Nasyonal la (PIN). Pwofite Gè Fwad la ak tansyon ki genyen ak Kiba, Duvalier te fè Etazini sipòte l nan enterè ekonomik. Nan lane 1958, an reyaksyon a yon tantativ koudeta, li te kreye yon milis de kèk milye patizan, " Volontè sekirite nasyonal ", pi byen konnen sou tinon yo Tonton Makout. Yo deklare yon eta syèj ann Ayiti, epi yo renouvle detanzantan. Re-eli an 1961, li te wè manda li pwolonje pa senk ane. Revizite konstitisyon an, li te etabli eleksyon prezidansyèl yon sèl kandida anvan li te pran prezidans la pou lavi an 1964, ak yon dwa siksesyon. Apati dat sa a, li te refòme peyi a fondamantalman lè l te modifye drapo a (nwa ranplase ble), pou l te kapab rekonekte ak ansyen rejim Jean-Jacques Dessalines, papa fondatè Nasyon Ayisyen an.
Kritike pa Legliz Katolik, ki gen anpil pouvwa ann Ayiti, Duvalier mete achevèk la, prèt yo ak Jezuit yo, sa ki lakòz yo ekskominike l. Nan fen ane 1960 yo, li te rekonsilye ak Wòm epi an retou li te jwenn dwa pou nonmen prèt. Gouvènman li a te konfiske pwopriyete peyizan yo epi li te bay manm milis li yo4 ki pa t gen okenn salè ofisyèl e ki t ap viv sou konfiskasyon yo. Deposede yo kouri al nan bidonvil kapital la kote yo jwenn sèlman mèg revni pou nouri tèt yo. Malnitrisyon ak grangou te vin endemik nan kèk ti bouk. Poutan, Duvalier jwenn anpil sipò nan men popilasyon riral la ki wè nan li yon pòtpawòl pou revandikasyon yo kont elit politik tradisyonèl la. Pandan 14 ane li sou pouvwa a, li te kreye yon gwo klas mwayèn nwa, sitou atravè patwonaj gouvènman an ak ede start-ups. Duvalier inisye devlopman ayewopò Pòtoprens, ki pote non l, kounye a li rele Ayewopò Entènasyonal Toussaint Louverture. Pandan rèy li a, li te dirije tou yon politik anti-kominis e li te fè lidè politik goch yo egzile. Lè bonm te eksploze toupre palè prezidansyèl la an 1967, Duvalier te fè arete diznèf ofisye gad prezidansyèl la epi egzekite yo nan Fort Dimanche. Pandan ane 1960 yo, peyi a te sibi plizyè siklòn devastatè kote gouvènman an te reponn ak gwo travay6. Maladi a frape, li te deziyen pitit gason l ', Jean-Claude Duvalier, kòm siksesè li an 1970 e li rann li ofisyèl nan dat 31 janvye 1971. François Duvalier te mouri kèk mwa apre, 21 avril, nan ensifizans kadyak. Li te resevwa yon fineray nasyonal epi yo antere l nan Pòtoprens. | |||
| Prezidan pou lavi | 1964 | 1971 | ||||||
| 49 | .jpg) ( – ) |
1971 | Prezidan pou lavi | 1971 | 1986 | Pati Inite Nasyonal | Pitit Doktè François Duvalier, ke yo rekonèt kòm "Papa Doc", li pran plas papa l 'nan tèt peyi a kòm detantè "pou lavi" nan pòs la apre referandòm konstitisyonèl la. Pandan li te pran pouvwa a, pitit gason an te entwodui chanjman politik konpare ak rejim papa l e li te delege anpil otorite bay konseye l yo, byenke plizyè milye ayisyen te asasinen oswa tòtire epi plizyè santèn milye te kite peyi a1. Pandan ke peyi a se youn nan pi pòv nan Amerik yo, li kenbe yon vi abondan, enkli yon maryaj ki te koute de milyon dola ameriken an 1980, ak akimile dè milyon de dola nan patisipe nan trafik dwòg osi byen ke ògàn yo ak kò ayisyen mouri.
Relasyon ant Ayiti ak Lèzetazini te amelyore anba prezidans pitit gason l Duvalier, pita te vin deteryore anba administrasyon Carter, answit sèlman pou amelyore anba Ronald Reagan, sitou akoz antikominis fanmi Duvalier. Men, an 1986, Etazini te kite l ale nan moman mekontantman popilè kont rejim li a t ap grandi. An fas ak revòlt la, Jean-Claude Duvalier te oblije kite peyi l epi pran refij an Frans. | |
| 50 | .jpg) ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati Inite Nasyonal | Yo te rele "Ti-blan" oswa "chouri pèp la", li te prezidan Konsèy Gouvènman Nasyonal la depi 6 fevriye 1986 pou rive 7 fevriye 19882 anba de rejim diferan yo te rele "Duvalierism san Duvalier". Rejim militè Namphy te dirije a, ki te dekri kòm diktatoryal, te parèt ak tonbe Duvalier yo an 1986, pandan Revolisyon an.
Pandan premye prezidans li, Namphy te retabli kèk libète ak modènize lame a. Yon moun popilè e ki koute, li mete fen nan tout refòm ki tabli anba Divalye yo. Nan dat 21 mas 1986 yon nouvo Konsèy Gouvènman Nasyonal te enstale ki te dire jiska 7 fevriye 1988, li toujou prezide pa Jeneral Napmhy e ki konpoze de lòt sòlda. Dezyèm vèsyon CNG sa a te kreye apre demisyon Gérard Gourgue nan dat 20 mas 1986 ak depa kolonèl Prosper Avril ak Max Vallès, ak Alix Cinéas. Eleksyon ki te pwograme pou 29 novanm 1987 yo te anpeche pa entèvansyon yon gwoup ame. Nouvo eleksyon te òganize pa lame an janvye 1988 men yo te bòykote. | |||
| 51 |  ( – ) |
1988 | Prezidan Repiblik la | RDNP | Pitit pwofesè, Leslie Manigat soti nan elit pwogresis nan nò Ayiti. Yo te akize li te sipòte grèv etidyan yo nan kòmansman ane 1960 yo, li te nan prizon pou de mwa an 1963 anvan li te ale ann egzil an Frans, Etazini ak Venezyela.
Aprè zak vyolans ak yon asasina nan yon biwo vòt ke Tontons Macoutes te koze, Konsèy Gouvènman Nasyonal (CNG) anile eleksyon sa yo e li deside fonn Konsèy Elektoral Pwovizwa a (CEP). Lè sa a, Manigat te refize kritike ouvètman CNG a, e menm sijere ke CEP a te gen pati nan responsablite li nan fyasko a. Afime ke lame a esansyèl e ke nou te oblije pran pawòl li lè li te di li te kapab òganize eleksyon lib e onèt, kidonk li te kanpe kòm kandida nan eleksyon 17 janvye ki te òganize pa dènye a e konsa li te vin prezidan Repiblik Ayiti nan dat 7 fevriye 1988, gras ak sipò fòs lame ann Ayiti. Lè l rive nan kondisyon sispèk sa yo, li te ranvwaye epi arete Jeneral Henri Namphy, ki te toupre sèk Duvalieris yo, pou ensibòdone. Zak fonse sa a te make tou fen prezidans li. Vrèmanvre, nan mitan lannwit 19 pou rive 20 jen 1988, li te ranvèse pa yon koudeta òganize pa sèten manm Fòs Lame an Ayiti ki te remèt ren pouvwa egzekitif la yon lòt fwa ankò bay Henri Namphy. Leslie Manigat, yon lòt fwa ankò, ale ann egzil, li tounen sèlman lavèy eleksyon 1990 yo. | |||
| - | ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati Inite Nasyonal | Nan mwa jen 1988, yon nouvo koudeta militè te pote Namphy sou pouvwa a, ki te mete fen nan tranzisyon demokratik 1988 la.
Nan dat 17 septanm 1988, de mwa apre koudeta jen an, Namphy te viktim yon koudeta jeneral Prosper Avril te òganize, ki te pran kontwòl peyi a. Dènye a, yon ansyen alye Duvalier yo, mande patizan Namphy yo pou yo mete tèt ansanm avè l. Pèdi sipò lame a bay Avril, Namphy te deplase lwen lavi politik epi li te etabli nan sid peyi a. | |||
| 52 |  () |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati Inite Nasyonal | Prosper Avril te pase pi fò nan karyè militè li nan Palè Nasyonal la, kote li te responsab rezèv ekipman ak zam. Akoz pozisyon li, li te youn nan konseye Prezidan Jean-Claude Duvalier tou. Li se manm Konsèy Nasyonal Gouvènman an, jent sivil-militè ki te fòme apre tonbe Duvalier an 1986. Li te prezide depi 17 septanm 1988 apre yon koudeta kont jeneral Henri Namphy, jiska 10 mas 1990 lè li te al ann egzil anba presyon opozan politik ki te sipòte pa gouvènman fransè ak ameriken. | |||
| 53 | .jpg) ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati Inite Nasyonal | Sekretè Deta pou Enteryè ak Defans Nasyonal, Lè sa a, Minis Afè Etranjè pou premye fwa sou Jeneral Henri Namphy soti 1987 rive 1988. Apre Jeneral Prosper Avril te pran pouvwa a an Septanm 1988, Abraram te vin kòmandan an chèf lame a, ak ran majò jeneral.
Nan dat 10 mas 1990, apre manifestasyon nan lari yo ki te fòse Prezidan Avril ale an ekzil, Abraram te egzèse pouvwa pou yon ti tan kòm prezidan Konsèy Gouvènan an. Twa jou apre, li remèt li bay Ertha Pascal-Trouillot, ki te nonmen prezidan pwovizwa Repiblik la, konsa li te vin sèl lidè militè ann Ayiti pandan 20yèm syèk la ki te abandone pouvwa volontèman. | |||
| 54 |  () |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Endepandan | Nan dat 10 mas 1990, apre manifestasyon nan lari, Jeneral Prosper Avril te oblije kite pouvwa li te genyen depi septanm 1988. Nouvo lidè a, Jeneral Hérard Abraham, te kòmanse yon negosyasyon diskrè ak "Asanble Konsètasyon", ki te reyini douz pati opozisyon an, pou l te remèt pouvwa a nan men yon otorite sivil ki te dirije. Chwa a tonbe sou Ertha Pascal-Trouillot ki prete sèman kòm prezidan Repiblik pwovizwa a nan dat 131 mas.
Pifò tan li nan tèt peyi a se konsakre nan kenbe lapè sivil ak prepare òganizasyon an nan yon eleksyon prezidansyèl, premye a ki dewoule san kontrent an Ayiti. 16 desanm 1990, Jean-Bertrand Aristide ranpòte eleksyon an. | |||
| 55 | .jpg) () |
1990 | Prezidan Repiblik la | Lavalas | Yon ansyen prèt ki te defann pòv yo anba banyè "Lavalasyen", Aristide te genyen 16 desanm 1990 ak 67% vòt yo. Asansyon li nan prezidans Repiblik la bay pèp ayisyen kèk espwa. Men, 29 septanm 1991, li te ranvèse pa yon jent militè ki te dirije pa jeneral Raoul Cédras. Ede pa CIA ak gouvènman George Bush Sr. Lè sa a, Jean-Bertrand Aristide pran refij Ozetazini. Yo masakre "Lavalasyen" yo. Nasyonzini dekrete yon anbago. Refijye yo kòmanse koule nan peyi Etazini. Trafik dwòg, ankouraje pa faksyon koudeta nan lame a, ap fè eksperyans yon kwasans konsiderab. Dwòg yo soti sitou nan katèl Cali (Kolonbi) epi yo destine pou Etazini. | |||
| 56 |  () |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Pati Inite Nasyonal | Joseph Raoul Cédras se yon lyetnan jeneral nan lame ayisyen an ki te dirije peyi a depi 1991 pou rive 1994 apre yon koudeta ki te mennen Jean-Bertrand Aristide ann egzil Ozetazini. Gwoup dwamoun yo akize Raoul Cédras pou masak plizyè milye moun pa inite paramilitè li yo FAdH (Fòs Lame d Ayiti) ak FRAPH (Fwon Revolisyonè Ame pou Pwogrè Ayiti), sitou pandan masak Raboteau. Administrasyon Bill Clinton te kritike anpil, li te oblije kite pouvwa a anba menas entèvansyon militè Ameriken an. Se poutèt sa Raoul Cédras te ale nan mwa oktòb 1994 pou Panama epi Jean-Bertrand Aristide te reprann pouvwa. | |||
| 57 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | RDNP | Pandan li te yon jij nan Lakou Kasasyon (pi wo kò jidisyè nan peyi a), pandan 30 septanm 1991 sanglan, ki te lakòz anpil viktim e ki te ranvwaye Jean-Bertrand Aristide ki te ranvwaye pa Palman an e ki te sènen l lame a, 8 oktòb li te nonmen li pou l vin ann egzil. | |||
| 58 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | RDNP | Nan dat 4 jen 1992, li te nonmen Premye Minis Sekirite Piblik sou lòd Prezidan pwovizwa Joseph Nérette. Diktatori ki te swiv putsch la te kite anviwon kat mil moun mouri. Kèk jou apre, 15 jen, li te responsab pou aji kòm prezidan.
Nan dat 8 jen 1993, li te demisyone kòm Premye Minis. Nan dat 30 out 1993, li te ranplase pa Robert Malval. Bazin pran retrèt nan politik gouvènman an. | |||
| - | () |
1990 | Prezidan Repiblik la | Lavalas | Sou presyon Lèzetazini, Aristide ak Cédras te negosye epi siyen akò Governors Island an Jiyè 1993, ki te prevwa yon tranzisyon politik ak retounen Aristide nan mwa Oktòb menm ane a19. Dènye sa a dwe an echanj aksepte yon pwogram FMI sijere pou kenbe salè ki ba yo, privatizasyon konpayi piblik yo, eliminasyon devwa ladwann yo ak plis aksè pou konpayi etranje yo ak resous ayisyen yo ak mache ayisyen an. Sepandan, akò a te fini nan echèk lè 13 oktòb, gouvènman Ameriken an, ki te deja nan difikilte nan Somali, vire bò kote USS Harlan County a ki te pote 200 sòlda Ameriken ak Kanadyen, ke yon foul moun fache anpeche debake nan Pòtoprens. Nan klima sa a, ki te agrave pa asasina ansyen Minis Jistis Guy Malary ak yon nouvo asasina ki vize patizan Aristide yo, Konsèy Sekirite Nasyonzini an dekrete yon blokaj naval ann Ayiti. | |||
| 59 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | RDNP | Byenke li pa rekonèt entènasyonalman, li te prezidan pwovizwa Repiblik la pandan senk mwa, soti 12 me 1994 rive 12 oktòb 1994.
Pandan tout ane 1994, gouvènman ameriken an te fè presyon sou lidè militè ayisyen yo pou yo demisyone epi pèmèt prezidan eli a, Jean-Bertrand Aristide, retounen nan peyi a epi retabli lòd konstitisyonèl la. Nan dat 31 jiyè 1994, Konsèy Sekirite Nasyon Zini te mande pou yo pran tout mwayen nesesè pou retounen prezidan eli Jean-Bertrand Aristide sou pouvwa a - (Rezolisyon 917). | |||
| - | () |
1990 | Prezidan Repiblik la | Lavalas | Pou sispann abi FRAPH yo epi reprann prezidans li, Jean-Bertrand Aristide te soumèt ak anpil konsesyon. Li te siyen yon akò ki bay yon amnisti pou moun ki responsab koudeta a, kontwòl Washington sou fòmasyon nouvo fòs polis yo, pataje pouvwa ak opozisyon an ak privatizasyon yo. Li nonmen biznisman Smarck Michel kòm Premye Minis epi li kite l aplike mezi neyoliberal yo espere pa enstitisyon finansye entènasyonal yo. Alye Ameriken li yo se byen vit benefisye privatizasyon sa yo, sitou nan sektè telekominikasyon an.
Nan mwa avril 1995, ak koudeta 1991 la nan tèt li, Prezidan Aristide te fonn lame a. Sa a se pa yon ka eksepsyonèl nan rejyon an paske peyi tankou Costa Rica, Dominik, Grenada ak Panama tou manke yon lame. | |||
| 60 |  ( – ) |
1995 | Prezidan Repiblik la | OPKL | ||||
| - | () |
2000 | Prezidan Repiblik la | Lavalas | ||||
| 61 |  ( – ) |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | Lavalas | ||||
| - | ( – ) |
2006 | Prezidan Repiblik la | OPKL | ||||
| 62 |  () |
2011 | Prezidan Repiblik la | RP (2011-2012)
PATK (2012-2016) |
||||
| 63 |  () |
Interim | Prezidan Repiblik la (interim) | PATK | ||||
| 64 | .jpg) () |
2016 | Prezidan Repiblik la (interim) | Lavalas | ||||
| 65 | .jpg) ( – ) |
2016 | PATK | |||||
| 66 | .jpg) () |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | PATK | ||||
| 67 |  () |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | OPKL | ||||
| 68 |  () |
- | Prezidan Repiblik la (interim) | OPKL | ||||
| 69 |  () |
Deziyasyon pa gouvènman | Prezidan Gran Konsèy Tranzisyon an | RDNP | ||||
| 70 | .jpg){kind=spacer} () |
Deziyasyon pa prezidans wotasyon | Prezidan Konsèy Tranzisyon Prezidansyèl la | OPKL-INITE | ||||
| 71 | .jpg) () |
Prezidan Konsèy Tranzisyon Prezidansyèl la | Lavalas | |||||
| 72 | .jpg) () |
Prezidan Konsèy Tranzisyon Prezidansyèl la | - | Lavalas | ||||
Referans
[modifye | modifye kòd]- ↑ « Constitution de 1987 Amendée: Texte integral ». Haiti Reference. Archived from the original on 2020-07-27. Unknown parameter
|deadlink=ignored (|dead-url=suggested) (help)Modèl:Ref-fr