Nissage Saget

Nissage Saget
Foto Nissage Saget (1870).
Fonksyon
Prezidan Repiblik Ayiti
19 desanm 1869 – 14 jen 1874 ( 4 an, 5 mwa ak 26 jou)
Eleksyon	19 mas 1870
Predesesè	Sylvain I (anperè) Li menm (chèf fòs Repiblik)
Siksesè	Michel Domingue
13 mas – 4 me 1867 ( 1 mwa ak 21 jou)
Predesesè	Fabre Geffrard
Siksesè	Fen Repiblik a Sylvain Salnave (pwotektè) Li menm (chèf fòs Repiblik)
Chèf Fòs Repiblik yo
4 me 1867 – 19 desanm 1869 ( 2 an, 7 mwa ak 15 jou)
Predesesè	Li menm (prezidan)
Siksesè	Li menm (prezidan)
Biyografi
Non nesans	Jean Nicolas Nissage Saget
Dat nesans	20 septanm 1810
Lye nesans	Sen Mak (Ayiti)
Dat lanmò	7 avril 1880 (ak 69 ane)
Lye lanmò	Pòtoprens (Ayiti)
Pati politik	Pati Nasyonal
Konjwen	Marie-Louise Augustine Portier
Pwofesyon	Militè
Relijyon	Katolik
Lis prezidan Ayiti

Jean-Nicolas Nissage Saget, rele Nissage Saget, ki fèt 20 septanm 1810 à nan Sen Mak (Ayiti) epi ki mouri 7 avril 1880 nan Pòtoprens (Ayiti), se te yon militè, yon politisyen ayisyen, ak yon prezidan Repiblik Ayiti. Yon figi enpòtan nan mouvman repibliken an, li te make listwa pa wòl li nan tonbe rejim diktatoryal yo ak mete sou pye estrikti politik modèn nan peyi a. Premye prezidan sivil ki eli nan yon kad demokratik selon prensip konstitisyonèl, li make epòk li ak jesyon pridan li ak atachman li nan prensip repibliken yo.

Militè de pwofesyon, li fè yon karyè ki melanje bon ak move moman pandan Dezyèm Anpi a, epi li patisipe aktivman nan lavi politik sou Premye Repiblik la. Li soutni politik prezidan Fabre Geffrard, ki vin yon konseye pwòch li. Apre demisyon Geffrard nan dat 13 mas 1867, li te nonmen prezidan pwovizwa Repiblik la. Men, li te rapidman retire nan pouvwa, menm jan ak lòt manm klas politik la, apre koudeta Sylvain Salnave a.

Pandan diktati Salnave a, li pran tèt opozisyon repibliken an epi li dirije lame rebèl yo pandan lagè sivil kont pouvwa salnavis Pòtoprens lan. An 1868, rebelyon an gaye nan nò ak nan sid zile a. Salnave eseye kraze rebelyon an, men li oblije rale dèyè epi al bare kò li nan kapital la. Apre Salnave tonbe, Saget retabli lapè, li fonde Dezyèm Repiblik la, epi li eli prezidan Repiblik la 19 mas 1870 pou yon manda katran.

Pandan manda li a, li mennen yon politik pwogresis epi li mete an plas doktrin “anti-planis,” ki vle di yon politik rekonstriksyon sosyal ak non-entèvansyon. Refize pou l chache yon dezyèm manda, li kite pouvwa an 1874. Lè li mouri an 1880, prezidan Lysius Salomon ba li yon fineray nasyonal.

Kòmanse nan karyè

Orijin ak jèn li

Jean-Nicolas Nissage Saget fèt nan yon Ayiti apre endepandans ki te toujou make pa divizyon sosyal yo ki soti nan epòk kolonyal la. Li soti nan yon fanmi klas mwayèn e li grandi nan Sen Mak, yon vil pò dinamik nan lwès peyi a. Depi byen bonè, li te atire pa lame, ki te konsidere nan epòk sa a kòm yon chemen prestijye pou monte nan sosyete a, kote lame te gen yon wòl santral nan lavi politik peyi a.

Nou pa gen anpil detay sou fòmasyon li, men Saget montre byen bonè kapasite nan kòmandman ak yon afinité pou lide repibliken ki t ap sikile nan peyi a depi Revolisyon Ayisyen an. Konviksyon sa yo pral gide li pandan tout karyè li.

Karyè militè ak opozisyon li ak Anpi Soulouque

Nan ane 1840 yo, pandan li se te yon jèn ofisye, Saget te kòmanse ogmante enfliyans li nan sèk militè yo. Men, aksè Faustin Soulouque nan pouvwa an 1847, epi pwoklamasyon li kòm anperè an 1849, te fè Ayiti antre nan yon epòk represyon politik. Soulouque, ki t ap chèche konsolide otorite li, te pèsekite opozan repibliken yo epi enpoze yon rejim ki make pa yon kil pèsonalite ak yon militalizasyon pouvwa a.

Saget, ki te rete fidèl ak prensip repibliken li yo, te opoze avèk rejim anperyal la nan yon fason disrè. Kritik li te fè kont sistèm nan te rann li sispèk nan je pouvwa a, epi li te arete nan ane 1850 yo. Pandan li nan prizon pou opinyon politik li, li andire kondisyon difisil detansyon ke opozan yo te sibi. Men, repitasyon li kòm yon moun prensip te grandi, e li te vin tounen yon figi rasanbleman pou fòs repibliken yo.

Liberasyon li te rive apre tonbe Soulouque an 1859, gras ak entèvansyon Fabre Geffrard, nouvo prezidan Repiblik la. Saget, ki te lib kounye a, retounen nan sèvis militè epi aliman tèt li avèk Geffrard, ki li pral youn nan sipòtè ki pi fidèl li.

Seket detansyon sa yo te grav. Malgre li te finalman libere apre Soulouque te depoze an 1859, kondisyon difisil li te andire yo te kite sekèl fizik ki t ap fè l soufri pou tout rès lavi li. Sou plan sikolojik, eksperyans sa a te ranfòse determinasyon li pou lite kont opresyon ak rejim otoritè yo. Detansyon li te vin tounen yon eleman kle nan konviksyon politik li, e li te sèvi kòm yon rapèl pèsonèl de pri li te peye pou defann ideyal libète ak demokrasi. Liberasyon li pa nouvo prezidan Fabre Geffrard te make yon moman esansyèl nan karyè li, pandan li retounen nan lavi politik ak yon volonte solid pou defann enterè nasyonal la.

Lagè Sivil la

Wòl li sou prezidans Geffrard (1859-1867)

Anba prezidans Fabre Geffrard, Saget te monte nan ran jeneral epi li te jwenn yon pozisyon estratejik nan nò peyi a. Li te vin gouvènè militè nan rejyon an, yon fonksyon kle nan yon peyi kote pwovens yo te souvan gen tandans otonomis.

Li te fè efò pou kenbe lapè nan rejyon sa a ki te toujou ajite, pandan l t ap soutni refòm Geffrard yo pou ranfòse administrasyon piblik la ak modènize leta a. Saget te jwe yon wòl tou nan batay kont gwoup ame ki te menase lòd piblik la, e sa te ranfòse repitasyon li kòm yon moun aksyon ak estabilizatè.

Sepandan, ane Geffrard yo te make pa tansyon k ap grandi nan mitan elit politik yo, epi prezidan an te oblije demisyone an 1867 anba presyon yon koudeta Sylvain Salnave te mennen.

Lagè sivil kont Sylvain Salnave (1867-1869)

Koudeta Sylvain Salnave a te fè Ayiti antre nan yon lòt peryòd ajitasyon. Salnave, ki te monte kòm yon diktatè, te deklare li t ap defann enterè pèp la, men metòd otoritè li yo ak mepri li pou enstitisyon repibliken yo te pwovoke opozisyon nan yon gwo pati nan klas politik ak militè a.

Nissage Saget, ki te refize rekonèt rejim Salnave a, te pran tèt rezistans repibliken yo nan nò peyi a. Li mobilize fòs militè ak sivil yo sou baz ideyal repibliken yo, e li etabli yon baz operasyon solid.

An 1868, Saget òganize yon gwo koalisyon fòs repibliken yo, ki te gen ladan l chèf rejyonal tankou Pierre Théoma Boisrond-Canal. Li mennen kanpay ofansif kont garnizon ki te rete fidèl ak Salnave. Youn nan premye gwo batay yo te fèt toupre Gonayiv, kote twoup repibliken yo te enpoze yon gwo defèt sou fòs salnavis yo. Viktwa sa a te bay rebèl yo plis kouraj epi pèmèt Saget ranfòse kontwòl li sou nò peyi a.

Nan sid, rebelyon an te pran plis fòs akòz enpilsyon kòmandan lokal ki te rale bò koz repibliken an. Batay yo te miltipliye nan ane 1868, espesyalman nan plenn Leyogàn, kote Salnave te eseye lanse yon gwo kontofansiv. Malgre fòs militè li yo te gen plis mwayen, yo te jwenn rezistans solid nan men rebèl yo, ki te konbat avèk detèminasyon e ki te fè moral opozan yo vin pi solid.

An 1869, lagè a rive nan yon moman kritik lè fòs repibliken yo, ki te byen òganize kounye a, yo tout te rasanble pou ale sou Pòtoprens, ki te dènye bastyon Salnave. Fòs ki te anba kòmand Saget ak Domingue lanse yon seri atak ki te byen kowòdone, yo koupe liy ravyatman kapital la epi izole Salnave. Malgre tout efò dezespere li fè pou l jwenn lòt soutyen, rejim li a, ki te febli anba kòripsyon ak enpopilarite, pa t kapab mobilize resous nesesè yo.

Nan dat 19 desanm 1869, apre plizyè mwa syèj, fòs repibliken yo pran Pòtoprens, ki make fen konfli a. Salnave te arete, jije pou krim kont Repiblik la, epi yo egzekite l 15 janvye 1870. Viktwa repibliken an pèmèt Saget retabli lapè epi mete baz Dezyèm Repiblik la. Malgre lagè sivil la te devastatè, li te pèmèt Saget etabli tèt li kòm yon lidè nasyonal epi fòme alyans politik ak militè solid, espesyalman ak Michel Domingue, ki pral gen yon wòl enpòtan nan gouvènman li an.

Prezidan Repiblik Ayiti

Prezidans pwovizwa ak refondasyon politik (1870)

Lagè sivil ki eklate ant 1867 ak 1869 te make pa gwo konfli, men Saget te rive rasanble sipò pou kòz li. Gras ak yon seri viktwa desizif, sitou nan fen ane 1869, li jete rejim Salnave a. Salnave te kaptire epi egzekite an janvye 1870, sa ki make fen lagè sivil la ak triyonf repibliken yo.

Apre tonbe Salnave, Saget te asime prezidans lan nan yon kapasite pwovizwa. Priyorite li premye te estabilize peyi a, ki te pwofondman divize apre ane konfli yo. Li te konvoke yon asanble konstitiyant pou ekri yon nouvo konstitisyon, ki te adopte an 1870.

Konstitisyon an te mete sou pye mekanis pou limite pouvwa egzekitif la, ranfòse prerogatif Palman an, epi garanti eleksyon regilye. Anba lidèchip li, peyi a te retounen jwenn yon estabilite relatif, sa ki te pèmèt òganizasyon eleksyon palmantè yo.

Eleksyon

Foto prezidan Nissage Saget.

19 mas 1870, Nissage Saget te eli prezidan pa Palman an, ki te reyini Sena ak Chanm Depite yo. Li te vin premye prezidan sivil ki eli dapre prensip konstitisyonèl modèn yo.

Depi premye reyinyon Asanble Nasyonal la nan Pòtoprens, 19 mas 1870, yo eli jeneral Saget kòm prezidan Repiblik la pou yon manda katran. Pandan seremoni envestiti li, Saget fè sèman sou Konstitisyon 1867 la epi li pwononse yon diskou devan Sena a: « Kontrèman ak Salnave, mwen pa deklare tèt mwen pwotektè Nasyon an, prezidan a vi, diktatè, ni anperè. »

Nouvo prezidan an te gen repitasyon kòm yon moun ki pa t nan tout fòs lespri li ankò. Dis lane detansyon li te pase pandan Anpi a te deregle mantalite li. Malgre sa, Saget te montre li gen respè pou Konstitisyon repibliken an ak lwa yo: « Kite chak bourik ranni nan patiraj li! » li te konn di souvan, lè anpil konseye t ap ankouraje li fè konfwontasyon ak Kò lejislatif la.

Reform monetè

Gouvènman pwovizwa a te retire tout bòdwo ki te gen efiji Salnave sou yo nan sikilasyon an. Mezi sa a te ensifizan, paske kat san milyon goud te rete nan sikilasyon; li te anplis yon echèk, paske bòdwo ki soti nan Okay ak Sen Mak yo, ki te enprime sou papye òdinè, te fasil pou kèk sitwayen malonèt repwodui nan gwo kantite.

Premye lwa sou sijè a, ki te adopte 15 jen 1870, te entèdi tout nouvo emisyon papye lajan. Apre sa, de pouvwa yo, egzekitif ak lejislatif, te konsakre tèt yo nan kesyon retrè a. Minis yo te pwopoze yon retrè pasyèl ak progresif, pandan Chanm Depite a, ki te intransijan, te mande yon retrè total ak imedya. Pandan de ane, Chanm nan, ki te anba enfliyans lidè Pati Liberal la, Boyer Bazelais, te fè rezistans kont minis finans yo, ki te chanje youn apre lòt. Finalman, minis ki te pran pouvwa 2 janvye 1872 a aksepte pwen de vi Chanm nan. Gouvènman an, ki te otorize pa lwa 15 jiyè a, te pran yon prete 100,000 dola pou pèmèt yon retrè pasyèl. Yon lòt lwa, adopte 24 dawout menm ane a, te konplete refòm nan: yon prete 2 milyon dola te pèmèt retrè total ak imedya, sou baz 300 goud pou yon dola. Dola ameriken yo, ansanm ak divizyon yo ak pyès monnen an kwiv Ayiti, te vin sèl lajan ki an sikilasyon jouk refòm monetè Lysius Salomon an.

Refòm monetè a te resevwa reyaksyon divès e menm gwo kritik. Yon bò, gen yon mank konfyans, omwen nan kòmansman an, anvè lajan etranje sa a; yon lòt bò, pwodiktè kafe yo, ki se te peyizan nan zòn mòn yo, te tante kenbe pyès monnen briyan yo lakay yo, kote yo pa t sèvi nan ekonomi an, olye de ansyen papye goud yo. Sitiyasyon sa a te fè komès la soufri, sitou komès twal yo.

Tantativ soulèvman ak retou nan Anpi a

Nan dat 2 fevriye 1871, yo te atake arsena Pòtoprens. Vennenn yon moun te konparèt devan tribinal kriminèl ak yon jiri, e yo te kondane yo ak pinisyon ki pa te twò sevè.

Kèk ane apre, kèk patizan Olive Soulouque, larenn ki te enstale sou zile Gonayiv depi Salnave te tonbe an 1870, ansanm ak yon gwoup uit moun ki te an egzil paske yo t ap opoze ak Konstitisyon repibliken an, deside retounen. Bouke ap soufri an egzil, yo debake nan Karènaj epi pran kontwòl arsena Kap-Ayisyen nan lannwit 15 mas 1872. Nan apèl yo lanse pou leve lame, Olive Soulouque te siyen yon manifest kote li te deklare: « Mwen vini, o sitwayen mwen yo, e nenpòt kote mwen pase, swiv eklè epe 1804 la. »

Nan demen, fòs repibliken nan rejyon an te reprann kontwòl arsena Kap-Ayisyen. Prensipal konspiratè yo te arete epi yo egzekite yo anfas arsena vil la. Nan jou ki te swiv yo, anpil lòt moun te arete. Prezidan Saget menm te deplase pou Kap-Ayisyen pou gade sitiyasyon an apre soulèvman an. De jou apre sa, prezidan an te retounen Pòtoprens san li pa te arete okenn lòt moun, men Kapois yo te rete trankil jis manda li fini.

Ane ki te vin apre, nan dat 3 pou rive 4 mas 1873, yon trantèn moun ame, ki te patizan fanmi Soulouque, te pran kontwòl poudriye fò Raboto pandan lannwit. Yo t ap kriye: « Viv Anpi a! » Douzèd tan apre, fòs repibliken yo te swa kraze yo, swa dispèse yo, swa touye yo.

Zafè diplomatik

Ant 1870 ak 1871, Ayiti te montre piblikman senpati li pou Lafrans. Pandan tan sa a, de komèsan Alman, Dickmann ak Stapenhort, te reklame gouvènman ayisyen an pou yon kantite $15,000 dola pou domaj materyèl yo te di yo te sibi pandan diktati Salnave la, swa domaj reyèl oswa pretandi. Nan dat 11 jen 1872, de frégat Alman, Vineta ak Gazella, te rive nan raje Pòtoprens. De zèdtan sèlman apre yo te rive, kapitèn Batsch te egzije gouvènman an peye san pèdi tan yon kantite twa mil liv sterling. San li pa menm tann repons gouvènman an, li te sezi de bato gè ayisyen ki te kalm nan pò a.

Malgre Ayiti te endiye, li te byen konnen li te enpotan, kidonk li te oblije peye kantite lajan an. Apre sa, Batsch te lage bato yo epi li pati. Sepandan, lè ofisyèl yo te pran bato yo tounen, yo te jwenn drapo bicolore ayisyen an, ki te lajman etale sou pon chak bato, te sal e avili.

An 1870, prezidan Etazini an, Ulysses Grant, ak Buenaventura Báez, prezidan Repiblik Dominikèn nan, te siyen yon trete pou fè pati lès zile a tounen yon teritwa Ameriken. Mezi sa a te fè anpil Dominiken mekontan, epi yo te leve kont ak sipò Emmanuel Cabral ak Gregorio Luperón. Nan mitan konfli sa a, yo te akize Ayiti pou li t ap sipòte rebèl dominiken yo. Hamilton Fish, sekretè deta ameriken an, te menm deklare bay reprezantan li nan Pòtoprens ke li te difisil pou kwè nan deklarasyon gouvènman ayisyen an.

Se gras ak Charles Sumner, yon senatè Massachusetts, ke Sena Ameriken an te refize valide trete annèksyon an. Yo te defann enterè Ayiti, anpeche trete a pase. Rekonesan pou aksyon sa a, gouvènman ayisyen an te ofri Charles Sumner yon meday an lò. Nan Pòtoprens, yo te menm mete yon pòtre li nan sal reyinyon Chanm Depite yo, apre yo te adopte yon lwa nan dat 27 jiyè 1871 pou onore li.

Dizidans ak konfli politik

Prezidan Saget.

Apre refòm monètè a, mouvman komèsyal la te ralanti, sa ki te fè biwo ladwann yo kolekte mwens taks. Pou ranpli obligasyon li, minis Finans lan te oblije fè prè, men lè dat limit yo te rive, gouvènman an pa t kapab remèt lajan yo. Yo te fòse renouvle prè sa yo ak yon enterè ki te monte jiska 11 %. Anplis, Chanm Depite 1870 la te sanble te abize dwa Konstitisyon 1867 la te ba li. Jouk ane 1872, li te kontwole administrasyon an ak zak pouvwa egzekitif la avèk twòp presizyon, sa ki te fè fonksyònman gouvènman an vin enposib. Plizyè sekretè deta te oblije demisyone anvan yo menm te gen tan pwouve kapasite yo.

Nan eleksyon lejislatif 1873 yo, pouvwa egzekitif la te pran revanj li. Nan Pòtoprens, li te eseye anpeche Boyer Bazelais, lidè Pati Liberal la, jwenn yon plas nan Chanm Depite a. Sòlda ak maren, ki te òganize pou sa, te al vote kont li. De premye vòt yo, ki te anile pou fòmalite ki pa t respekte, te montre yon sipò pou Bazelais. Nan twazyèm vòt la, malgre gwo presyon ki te fèt kont li, Bazelais te jwenn 512 vwa sou 1,007 votan yo. Twa manm nan biwo asanble primè a, ki te refize siyen rapò eleksyon sa a, te bay opozan Bazelais yo nan Chanm nan yon rezon pou reklame anilasyon rezilta eleksyon an. Apre long deba, Bazelais te genyen gras a 44 vwa kont 21.

Anti-bazelaisist yo nan Pati Nasyonal, ki te sipòtè gouvènman Saget, te itilize Konstitisyon 1867 la pou atake lidè liberal la. Dapre atik 84 nan Konstitisyon an, okenn nan de Chanm yo pa t kapab pran okenn desizyon san prezans de tyè manm yo. Ventyen depite, ki te anba enfliyans Septimus Rameau, te retire tèt yo nan sesyon an, sa ki te bloke tout travay lejislatif pandan kat mwa sesyon òdinè ak ekstraòdinè yo. Apre entèvansyon Joseph Lamothe, minis Enteryè a, Bazelais te dakò, nan non patriyotis, pou li pa ale nan Chanm Depite a an 1873. Sesyon an te ouvri anba prezidans Brice Aîné, yon reprezantan Pati Liberal la, nan dat 30 jiyè. Menm ane a, bidjè a te rejte. De minis te resevwa blam. Lè sa a, te gen rimè ki t ap kouri sou yon posib entèvansyon militè kont Chanm Depite a. Depite yo te dispèse 16 septanm 1873 anvan sesyon an te menm fini regilyèman.

Rivalite sa yo ak diskisyon san fen ant Pati Nasyonal ak Pati Liberal la pa t fè anyen pou amelyore lòd administratif peyi a. Plizyè minis te jwenn akizasyon pou move jesyon. Kontab leta te sispann mete dosye yo ajou. Peyi a pa t ankò nan epòk kote minis yo te tranble dèske yon ti jounalis te ekri: « Pran prekosyon ak entèpelasyon yo! »

Fen lavi

Demisyon ak retrè nan lavi piblik

Fidèl ak prensip li yo, Saget te refize retni pouvwa a. Yon mwa anvan fen manda li a, ki te pwograme pou 14 jen 1874, li anonse demisyon li 14 me, yon zak ki ra nan listwa politik Ayiti. Desizyon sa a, ki motive pa volonte li pou prezève estabilite nasyonal la, te salye kòm yon zak de grandè politik.

Saget te retire nan lavi piblik epi li te mennen yon ekzistans disrè nan Pòtoprens.

Lanmo ak eritaj

Nissage Saget mouri 7 avril 1880 nan Pòtoprens. Eritaj li se sa yon gason deta modere ak repibliken ki te jwe yon wòl kle nan tranzisyon Ayiti pou antre nan yon peryòd estabilite relatif apre ane ajitasyon yo.

Malgre li pa t fè gwo refòm, manda li a make pa atachman li nan enstitisyon demokratik yo ak refi li pou tonbe nan tantasyon pouvwa absoli a. Prezidans li reprezante yon referans nan listwa politik Ayiti, ki temwaye enpòtans dyalòg ak estabilite nan yon peyi ki souvan souke pa kriz.

Omaj posmòtèm

Plizyè kote ak enstitisyon nan Ayiti pote non li an omaj ak wòl li nan konsolidasyon Repiblik la. Saget rete yon figi ki respekte, ki souvan site kòm yon modèl modération ak devouman pou enterè nasyonal la.

Zèv li yo

• Sa li fè