Sylvain Salnave
| Sylvain
I | |
 Pòtrè Anperè Sylvain I (1868). | |
| Fonksyon | |
|---|---|
| Anperè Ayiti | |
| – ( 2 an, 4 mwa ak 13 jou) |
|
| Predesesè | Faustin I |
| Siksesè | Fen Anpi a Nissage Saget (prezidan) |
| Rejan nan Anpi Ayiti | |
| – ( 10 jou) |
|
| Predesesè | Li menm (pwotektè) |
| Siksesè | Li menm (anperè) |
| Pwotektè Eta Ayiti | |
| – ( 4 mwa ak 13 jou) |
|
| Predesesè | Fen repiblik la Fabre Geffrard (prezidan) |
| Siksesè | Faustin I (anperè) |
| Prens Enperyal Ayiti | |
| – ( 2 an, 3 mwa ak 22 jou) |
|
| Predesesè | Jean-Baptiste Séraphin Salnave |
| Siksesè | Jean-Baptiste Salnave |
| Biyografi | |
| Dat nesans | |
| Lye nesans | Kap Ayisyen Ayiti |
| Dat lanmò | (ak 43 ane) |
| Lye lanmò | Pòtoprens Ayiti |
| Papa | Jean-Baptiste Séraphin Salnave |
| Manman | Clotilde Ragouse |
| Konjwen | Marie-Josèphe Dessalines |
| Pitit | Saint-Jules Salnave Jean-Baptiste Salnave Charles Salnave Louis Salnave Sylvestre Salnave Marie-Élisabeth Salnave Faustin-Étienne Salnave Marie-Louise Rosa Salnave Victor Salnave Anne Salnave Jacques Salnave Marie-Anne Salnave Joseph Salnave Marthe Salnave François Salnave Marie-Marthe Salnave |
| Eritye | Jean-Baptiste Salnave |
.svg) |
|
| Anperé Ayiti | |
modifye  |
|
Sylvain Salnave (fèt 7 fevriye 1826 nan vil Kap Ayisyen - mouri 15 janvye 1870 nan Pòtoprens), se yon sòlda ayisyen e yon moun eta ki te gouvène Ayiti apati 1867 kòm "pwotektè Leta"[1], answit kòm anperè sou non Sylvain I[2]. Rèy li a, ki te make pa lagè sivil ak Repibliken Nò yo, te fini ak kaptire l 'ak apre ekzekisyon li an 1870.
Pitit pitit milat Anperè Faustin Soulouque, li te vin eritye Anpi a apre lanmò papa l an 1856 e li te kouri kite Ayiti apre revolisyon 1859 ak tonbe Anpi a. Pandan peryòd ekzil sa a, li te eseye plizyè fwa tounen soti nan peyi l 'e pwovoke yon koudeta pou ranvèse Repiblik la epi ranvwaye Prezidan Fabre Geffrard. Apre yon tantativ echèk nan 1865, li te manke yo te arete men li te jere chape epi pran refij nan Curaçao. Nan fen 1866, li te retounen ann Ayiti e li te eseye kòmanse yon gè sivil nan Sid la, men san siksè. Se poutèt sa li te lanse yon atak sou kapital la, epi li te rive pran sant pouvwa lejislatif yo (Sena a ak Chanm depite a), anvan li atake Palè Nasyonal la. Koudeta sa a, ki te ranvèse Repiblik la, pèmèt Salnave pran tout pouvwa ak tit "pwotektè". Apre li fin bat gouvènman Repibliken Kap Ayisyen, li pran kontwòl prèske tout peyi a, eksepte anwo Nòdès la. Li òganize restorasyon rejim enperyal la epi li fè granpapa l tounen ann Ayiti pandan l ap retabli tit anperè l, epi li kenbe pouvwa reyèl kòm rejan nan dat 27 jiyè 1867.
6 out 1867, apre lanmò granpapa l, Salnave te vin ofisyèlman Anperè Ayiti. Li te sispann lejislati a epi li te rete an plas gras ak sipò lame a. Men, rejim li a te oblije fè fas ak anpil defi nan men Repibliken yo, ki te pwovoke Lagè Sivil la kont faksyon Repibliken yo, ki te konteste pouvwa li apre sispansyon konstitisyon Repiblik la[3]. Dekri kòm anti-boujwa, Salnave te mennen yon politik piman bouk anvè moun ki rich yo, enpoze taks sou yo te gen entansyon favorize ansyen aristokrasi a, ak amelyore sitiyasyon an nan popilasyon an, nan mande komèsan yo bese pri machandiz yo premye nesesite. Boujwazi a, tou pre lide repibliken an, revòlte epi rantre nan rebelyon an. Lè sa a, Salnave te bay lòd konstriksyon magazen leta yo, pou konpanse mank èd finansyè gwo konpayi boujwa yo. Li fè gwo depans tou pou modènize flòt militè a, sa ki te kontribiye nan febli ekonomi peyi a ak pòv popilasyon an.
Te dirije pa rival Salnave yo, ki gen ladann jeneral repibliken an Nissage Saget, lagè sivil la kontinye kont diktati li a. An 1868, li pwolonje nan Nò ak Sid zile a. Salnave eseye kraze Repibliken yo men li dwe fè bak avan li antre nan Pòtoprens. Rebèl yo te sènen vil la epi yo te bonbade l, sitou ak èd "La Terror", yon bato marin ayisyen ki te tonbe nan men yo. Salnave reponn nan boule palè prezidansyèl la, ki se detwi pa flanm dife yo[4]. 19 desanm 1869, Salnave te rive sove ak yon batayon mil gason nan direksyon Petyonvil. Apre sa, li deside ale nan Repiblik Dominikèn pou jwenn azil nan men Prezidan Buenaventura Báez. Men, Jeneral Cabral te kaptire l sou 10 janvye 1870 e li te lage l bay mesye Saget yo. Yo te mennen l devan tribinal jistis la, yo te jwenn li koupab de trayizon kont Repiblik la, epi egzekite yon ti tan apre vèdik la.
Ane yo nan yon prens
[modifye | modifye kòd]Fanmi
[modifye | modifye kòd]
Pitit Prens Jean-Baptiste Séraphin Salnave ak Clotilde Ragouse, yon fanm milat ak ras melanje[5], Sylvain Salnave te fèt Kap Ayisyen an 1826. Atravè papa l, li se pitit pitit Faustin Soulouque, ki te vin anperè Ayiti depi nan 1849, ak gran pitit pitit Jean-Jacques Dessalines, papa endepandans ayisyen an e fondatè Anpi a. Salnave te resevwa yon edikasyon boujwa sou modèl Ewopeyen an. Dezakò ant papa l ak granpapa l te make anfans li. Nan plizyè okazyon, Sylvain pral mande pou pote non "Soulouque", men granpapa l 'ap opoze li, ki vle ke pitit pitit li rete nan liy lan Salnave kòm yon milat.
Apre etablisman Anpi a ak envazyon ayisyen an nan Repiblik Dominikèn, Sylvain antre nan lame enperyal la an 1850[6]. Kapitèn nan kavalye a sou rèy granpapa l ', li te fè jeneral nan 1852.
Marye ak youn nan kouzen li yo, Marie-Josèphe Dessalines, Sylvain gen difikilte pou sipòte arestasyon ak ekzekisyon bòpè l ', Prens Jean-Jacques César, egzekite pa Soulouque ki te vle lejitimize pozisyon li sou twòn nan an 1848.
An 1855, apre lanmò tonton l ak kouzen l yo, Sylvain te vin dezyèm nan lòd siksesyon jis apre papa l. Lanmò siksesif yo te fòse Anperè Soulouque aksepte ke siksesyon an te pase nan branch milat la. Sou lanmò papa l 'nan 1856, Salnave te vin nouvo Prince Enperyal la.
Chèf Kay Enperyal la
[modifye | modifye kòd]An 1859, yon revolisyon te ranvèse Anpi a epi li te fòse fanmi enperyal la nan ekzil. Kontrèman ak granpapa l, Salnave pran devan yon ti gwoup enperyalis ki refize abandone batay kont Repiblik Fabre Geffrard. Kidonk, pandan premye ane ki vini apre tonbe Anpi a, Salnave t ap viv an kachèt nan Repiblik Dominikèn, pa lwen fwontyè ayisyen an.
Prezidan Geffrard, ki gen popilarite a te kòmanse bese, pa t gen pouvwa pou l pini Salnave, ki te byen vit etabli tèt li kòm opozan prensipal rejim Repibliken an. Li ankouraje ak ankouraje insurrection fwontyè souvan. An 1864, li te ankouraje yon rezirèksyon nan nò Ayiti, men mouvman an te sispann pa otorite lokal yo. An jiyè 1866, Salnave te dirije yon nouvo soulèvman nan Gonayiv. Malgre li te bat ankò, revòlt la te kontinye grandi jiskaske li te siprime. Alafen, tout tantativ Salnave pou ranvèse Repiblik la se echèk.
Nan 1866, li te jwenn granpapa l 'an ekzil nan Curaçao. Dènye a, vye granmoun ak fatige, pa gen okenn espwa ankò nan restorasyon, li kite pitit pitit li al dirije pati enperyalis la kòm chèf fanmi an.
Konkèt pouvwa a
[modifye | modifye kòd]Pwojè Rebelyon
[modifye | modifye kòd].png)
Avèk nouvo sipò finansye, patikilyèman nan men ansyen aristokrat ayisyen ki te ekzile nan Jamayik ak Lafrans, Salnave te prepare yon nouvo plan pou konbat Repiblik la. Apati Desanm 1866, Salnave te tounen Ayiti an kachèt e li te kòmanse yon nouvo soulèvman depi Gonayiv. Plizyè nan sipòtè li yo te netralize pa otorite yo, men Salnave jere kouri ale Gonayiv, nan direksyon sid, kote frè, Jean-Baptiste Séraphin II, l 'lanse yon rebelyon lokal. Yo bay yon manda arestasyon kont Salnave ak frè l la, k ap dirije kòmansman yon lagè geriya nan sid la. Etandone Repiblik la se yon rejim ki estab kounye a, Salnave gen konviksyon ke yon koudeta pap pèmèt li pran pouvwa a, epi fòk yon lagè kòmanse febli pouvwa santral la ak otorite repibliken yo. Men, sistèm nasyonal la, refòme pa Prezidan Geffrard, tèlman ranfòse ke tantativ Salnave pou kòmanse yon gwo rebelyon koupe kout, sèlman pa entèvansyon otorite lokal yo, san yo pa bezwen twoup ki soti nan kapital la, ki pwouve efikasite nan Geffrard la politik defans nasyonal.
Salnave ekri yon manifè kote li mande "trayitè" Geffrard demisyone, epi li mande tout Ayisyen ki reve nasyon yo a reprann grandè pou yo vin jwenn li epi pran zam kont Repiblik la. Apèl Salnave sèlman swiv nan sid peyi a, kote patizan li yo ap rasanble. Ansyen ofisye ak lyetnan Anpi a, ki te ranvwaye akoz pwoksimite yo ak ansyen rejim Enperyal la, rantre nan rebelyon an. Ansyen manm aristokrasi a, nan kache oswa nan ekzil, rasanble alantou Salnave ki vle kòmanse yon gè sivil pou fè desann Geffrard ak rejim repibliken an.
Koudeta
[modifye | modifye kòd]Men, lagè a imajine pa Salnave pa pete, premye vil ki nan rebelyon yo pran pa otorite yo, epi Salnave jis chape anba yon tantativ asasina pa yon senpatizan repibliken. Nan mwa fevriye 1867, reyalize ke Rebelyon Sid la te sou fen, Salnave monte nan yon bato ak yon gwoup sòlda. Li debake nan yon ti pò byen lwen gwo pò Pòtoprens, li mete dife nan prensipal enfrastrikti li jwenn yo. Panike, plizyè rezidan nan kapital la pè yon atak ame. Gen kèk pran zam, lòt moun panike, kache, kouri, pandan ke kèk konsidere rann tèt. Dezenfòmasyon salnavis pèmèt rebèl yo antre nan kapital la. Lè mesye Salnave yo te pran kontwòl kèk kazèn, yo te tire kanon sou bilding ofisyèl yo. Batayon ki responsab defann kapital la konplètman gaye akòz divès dife ak piyaj ki fèt atravè vil la. Okouran de menas reyèl la, Geffrard bay lòd pou yon pati nan gad prezidansyèl la asire sekirite nan Chanm depite a ak Sena a. Men, Salnave te tire sou Chanm nan anvan rive gad prezidansyèl la, answit sezi chanm Sena a. Pran an otaj, kèk palmantè dakò rekonèt Salnave kòm chèf yon gouvènman pwovizwa, men gen lòt ki refize. Moun ki refize yo bat pou yo touye oswa fòse yo demisyone. Lè Geffrard te aprann kaptire Chanm lan ak Sena a, li te ekri yon lèt bay Salnave kote li te mande l pou l lage reprezantan pèp la. Men, konsyan ke koudeta li a te sou pou chavire gouvènman an, Salnave inyore apèl prezidan an pou kalm epi mennen yon rejiman enfantri ki te rasanble bò kote l ', nan direksyon palè nasyonal la[7]. Lè yo te aprann Salnave rive nan palè a, Geffrard te ezite sou ki aksyon pou l pran. Ofisye li yo asire l ke gad prezidansyèl la kapab defann palè a ak bat Salnave, men pwoblèm nan se ke lòt moun ki soti nan Salnave yo te rasanble nan lòt distri nan vil la, epi ke kapital la ap tonbe piti piti nan men rebèl yo . 13 mas 1867, li te refize nenpòt san koule, Geffrard te ekri lèt demisyon[8].
Apre demisyon sa a, manm gouvènman yo kite vil la epi yo ale nan Salnave ki rive triyonf devan palè prezidansyèl la. Soti nan 14 mas, Salnave mete kanpe yon gouvènman pwovizwa kote li te sèl lidè, Lè sa a, sipoze tit la nan "pwotektè Leta". Men, rejim li a te oblije fè fas a plizyè lagè sivil konstan ant diferan faksyon repibliken yo ki te defye pouvwa li apre sispansyon konstitisyon an[9]. Objektif li se restorasyon Anpi a, epi pandan l ap tann retounen granpapa l, li asire reyalite pouvwa a epi li enpoze yon diktati militè pou kenbe lòd. Kapital la ak anviwònman li yo konplètman kontwole. Rive nan fen mwa mas, tout depatman yo nan sid ak nòdès te tonbe.
Defèt Repibliken an
[modifye | modifye kòd]Anba konstitisyon an, nan demisyone, Geffrard remèt pouvwa a bay vis-prezidan li a, Nissage Saget, ki t ap vizite Kap-Ayisyen. Pifò nan ansyen minis Geffrard yo, ansanm ak kèk palmantè, te rejwenn nouvo prezidan Saget nan Kap, ki te vin tounen yon boulwa final kont Salnave. Men byen vit, atak vyolan, bonm, eksplozyon ak lòt dife te febli dènye fòs repibliken yo ki pa t ase anpil ankò pou asire pwoteksyon tout vil la ak zòn ki antoure Kap.
Saget dekrete mobilizasyon jeneral, li mande tout Ayisyen pran zam pou libète ak demokrasi, epi vin defann Kap, "dènye kapital" Repiblik la. Men apèl Saget yo pa ase ankò. Pou anpeche yon beny san, li bay lòd pou yo abandone Kap Ayisyen bay Salnavis yo, 24 jen 1867. Lè yo evite yon batay vyolan ak pèdi, Saget te kenbe kèk inite sòlda, sa ki te pèmèt li pwoteje retrè li a, ak retire li ak gouvènman li pi lwen nan nò, nan direksyon lwès la.
Mòl Sen Nikola tounen nouvo refij repibliken yo. Saget tabli gouvenman li la, li refize pran wout ekzil la e kite peyi a pou Salnave san batay. Bò kote pa l, pwotèktè a gou viktwa l. Li kontwole prèske tout peyi a, epi yon bon pati nan nò a te rasanble sou li malgre rezistans Repibliken an. Sepandan, li fè yon erè. Olye pou yo lanse yon atak dirèk ak soutni kont dènye fòs Saget yo, Salnave te prefere pasize nò a ak Kap, konsa bay Repibliken yo tan pou asire defans yo alantou Mòl Sen Nikola.
Retablisman Anpi an
[modifye | modifye kòd]Atitid mas yo ak popilarite Salnave k ap grandi a te kòmanse enkyete boujwazi ki te rasanble bò kote l, ki te twouve yo yon lòt fwa ankò oblije soumèt devan yon desandan militè Dessalines. Mefyans sa a nan nouvo lidè yo a pa bon pou peyi a. Alye ak ansyen Soulouquists yo, Salnave te prepare restorasyon Anpi a epi li te fè tounen granpapa l, Anperè Faustin, ki te debake ann Ayiti nan dat 27 jiyè 1867. Li te reyabilite l e li te retabli tit Anperè Ayiti, pandan l te kenbe reyalite pouvwa a kòm Rejan.
Sis jou apre, 6 out 1867, Anperè Faustin te mouri. Salnave reklame siksesyon l 'ak Lè sa a, vin nouvo anperè a. Li ofisyèlman pwoklame pa sòlda li yo, Lè sa a, ratifye pa Sena a. Soutni ansyen sòlda ak konseye granpapa l yo, li tabli rejim diktatoryal li.
Anperè Ayiti
[modifye | modifye kòd]Zèv li yo
[modifye | modifye kòd]- Sa li fè
Referans
[modifye | modifye kòd]- ↑ Protecteur de la Nation en 1867.
- ↑ « » [archive], sur mjp.univ-perp.fr (consulté le 8 août 2022)
- ↑ Jan Rogozinski, A Brief History of the Caribbean : from the Arawak and the Carib to the present, New York, Facts on File, Inc., , Revised éd., 220 p. (ISBN 0-8160-3811-2, lire en ligne
)
- ↑ Candelon Rigaud, « Le dynamisme de Sylvain Salnave 1867 - 1869 », sur mhaiti.org, (consulté le )
- ↑ (en) Richard A. Haggerty ak Library of Congress Federal Research Division, Dominican Republic and Haiti : country studies, The Division, , 221 p. (ISBN 978-0-8444-0728-9, lire en ligne)
- ↑ (en) James Grant Wilson ak John Fiske, Appletons' Cyclopaedia of American Biography : Pickering-Sumter, D. Appleton, , 378 p. (lire en ligne).
- ↑ « Sylvain Salnave, la douce amère: Michel Soukar allume les projecteurs de l'histoire . Le Nouvelliste » (in anglais). Retrieved 2024-04-29.
- ↑ (en) Jacques Nicolas Léger, Haiti, Her History and Her Detractors, Neale Publishing Company, , 211–216 p. (lire en ligne).
- ↑ Jan Rogozinski, , New York, Facts on File, Inc., 1999, Revised éd., 220 p. (ISBN 0-8160-3811-2, lire en ligne [archive] )
