Pandemi Covid-19

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
(Depi paj redireksyon « Pandemi kowonaviris an 2019-2020 »)
Aller à la navigation Aller à la recherche

Pandemi kowonaviris an 2019-2020, rele tou nemoni Wuhan, te kòmanse alantou kòmansman an nan mwa desanm 2019 nan vil Wuhan nan Chin santral. Li se koze pa yon viris ki soti nan fanmi an kowonaviris. Viris la rele 2019-nCoV epi ofisyèlman SARS-CoV-2.[1] Maladi a rele ofisyèlman COVID-19 (COronaVIrus Disease 2019) nan angle, ou maladie à coronavirus 2019 nan franse. Nan dat 11 mas 2020, OMS deklare ke epidemi COVID-19 te vin yon pandemi.[2]

Transmisyon moun-a-moun li te konfime pa Òganizasyon Mondyal Sante (OMS) sou 23 janvye 2020.[3] Sijè a ensèten sou kantite egzak la pasyan yo ak viktim yo, to letalite ta dwe relativman ba an konparezon avèk sa yo ki an epidemi kowonaviris anvan (apeprè 3% nan dat 27 janvye 2020 daprè chif OMS).[4]

Kantite moun ki enfekte nan Lachin ogmante sevèman san sètitid. Evalyasyon kontradiktwa yo miltipliye. Eta chinwa a aplike pwosedi estrik pou anpeche moun vwayaje, yo mete plizyè vil nan karantèn yo epi fèmen anpil sit piblik. Li deplwaye tou mwayen sanitè enpòtan pou kontrekare epidemi an. Malgre sa, plizyè epidemyolojis konteste chif ki anonse pa gouvènman Chinwa a.[5],[6]

Nan dat 13 janvye 2020, se premye ka a nan enfeksyon dekouvri andeyò Lachin. Nan fen mwa janvye, ven-senk (25) peyi afekte, chak fwa pou yon ti kantite nan malad yo. Reyaksyon entènasyonal la te òganize trè vit, pou fèmen malad yo ak anpeche fòmasyon nouvo fwaye kontajyon . Sèten peyi pran mezi pou rapatriye sitwayen yo prezante nan Lachin byenke OMS pa rekòmande li.[7]

Sou 28 janvye, OMS an renouvle yon premye lage laprès nan dat 23 janvye, ki konfime ke si risk la se « trè gran nan Chin, gran nan nivo rejyonal ak gran nan nivo mondyal », epidemi an pa sepandan konstitye « yon ijans sante piblik de dimansyon entènasyonal ». [8] An reyalite, Lachin te opoze ke Òganizasyon Mondyal Sante deklare yon ijans sante piblik de dimansyon entènasyonal, pa vle anpeche mouvman an nan machandiz yo.[9]

Sou 29 janvye, chèchè ostralyen ki soti nan Enstiti Peter Doherty Melbourne a, anba sipèvizyon doktè J. Druce, te reyisi, pou premyè fwa, nan kreye yon nouvo kowonaviris apati yon echantiyon ki te jwenn nan yon pasyan ki enfekte, yon gwo etap nan devlopman trètman an. Yo pral pataje viris sa a avèk lòt laboratwa atravè mond lan, otorite chinwa yo pa gen fè sa.[10]

Sou 30 janvye, OMS klase epidemi an kòm yon ijans sante piblik de dimansyon entènasyonal [11],[12],[13],[14] men li pa rekòmande limite vwayaj entènasyonal ak komès, kontrèman ak pifò desizyon gouvènman an.[15] Gwo krent ki genyen nan OMS se ke epidemi sa a ka rive nan peyi ki sistèm sante pa ta kapab jere tankou yon kriz sanitè.[16]

Sou 31 janvye, plis ak plis peyi konseye sitwayen yo pa vwayaje nan peyi Lachin, pandan y ap kantite konpayi avyon sispann vòl yo nan ak soti nan Lachin ogmante. Pou pati li a, Lachin deside rapatriye moun orijinè Wuhan k ap viv aletranje paske nan « difikilte pratik pou moun pwovens Hubei k ap viv aletranje, patikilyèman moun Wuhan » [17] siy ksenofobi ap ogmante an Frans, Itali, Kanada ak Wayòm Ini.[18]

Yon premyè etid nan 425 premye ka yo, ki pibliye nan New England Journal of Medicine, montre ke transmisyon moun-a-moun parèt osi bonè ke lè mitan-desanm 2019. [19]

Evolisyon epidemi an nan Lachin[modifye | modifye kòd]

Aparisyon ak difizyon nan peyi Lachin[modifye | modifye kòd]

Premye moun ki gen nemoni egi te travay nan mache an gwo fwidmè nan Huanan nan Wuhan. Kèk syantifik chinwa te izole answit, katografye epi fè disponib sekansaj jenetik li.[20],[21] Ajan patojèn la se yon viris ki soti nan fanmi kowonaviris, 2019-nCoV, ki gen sekansaj jenetik 80%[22] menm jan ke SARS-CoV.

Premye ka sispèk yo te siyale sou 31 desanm 2019, premye sentòm yo parèt jiska twa (3) semèn pi bonè, 8 desanm 2019. Mache a te fèmen sou 1e janvye 2020 ak moun ki gen sentòm yo te izole. Plis pase 700 moun ki gen ladan plis pase 400 travayè swen sante, ki te vin nan kontak sere avèk ka sispèk yo te answit siveye. Gras a devlopman yon tès PCR espesifik, prezans 2019-nCoV te konfime nan 41 moun nan gwoup la Wuhan, de (2) nan moun yo te pita dekri tankou se te yon koup marye, youn nan moun pa t 'ale nan mache a, ak twa (3) lòt moun ki te manm nan menm fanmi an ki te travay nan mache fwidmè. Nan dat 9 janvye 2020, premye pasyan (61 an) mouri nan Wuhan. Sou 16 janvye 2020, otorite chinwaz yo te anonse ke yon lòt nonm (69 an), ki gen maladi yo te konfime, te mouri yon jou anvan nan Wuhan.

Yon etid pi detaye ki te pibliye 24 janvye nan jounal syantifik The Lancet te montre premye sentòm atribyab a posteriori pou 2019-nCoV te parèt depi 1e desanm 2019 nan yon pasyan ki pa t 'ale nan mache a,[23] menm jan tou yon tyè nan 41 ka yo siyale nan Wuhan nan mwa desanm 2019 : orijin epidemi an se pou sa ki te fèt anvan mwa desanm 2019 e li ka pa sou mache Wuhan.[24],[25]

Transmisyon moun-a-moun te konfime sou 20 janvye nan Guangdong, nan Chin, daprè Zhong Nanshan, lidè ekip komisyon sante ki mennen ankèt sou epidemi an.[26],[27] (Òganizasyon Mondyal Sante(OMS) te avèti ke yon epidemi pi gwo ta ka rive. Yo te krenn yon gwo risk pou gaye pandan pik sezon vwayaj la nan Lachin alantou Nouvo Ane chinwa a.

Sou 22 janvye, vis-minis chinwa nan Komisyon Nasyonal Sante Li Bin, deklare ke viris sa a « ta ka fè mitasyon e difize pli fasilman ».[28]

Sou 25 janvye, Prezidan chinwa Xi Jinping te di sitiyasyon an grav epi epidemi an ogmante.[29]

Sou 26 janvye, Pwofesè Neil Ferguson, ekspè sante piblik nan Imperial College London, estime ke apeprè 100 000 moun deja enfekte avèk viris la, tandike Fakilte Medsin nan Hong Kong evalye kantite pasyan nan 43 000 nan dat 27 janvye.[30],[31] Nan menm jou a, Komisyon Nasyonal Sante[32] nan Repiblik popilè Chin te deklare ke 30 453 moun te anba obsèvasyon san yo pa espesifye mwayen yo itilize pou kontwole yo.[33]

Kontrèman ak sa ki te pase pandan epidemi an SARS nan ane 2002-2003, Lachin kominike anpil sou epidemi sa a byenke otorite yo pa t 'imedyatman wè gravite a nan sitiyasyon an, pou egzanp yo pa anile yon bankè avèk 40 000 moun sou 19 janvye, 4 jou anvan karantèn la nan vil Wuhan, sa majistra lavil la pral piblikman rekonèt kòm yon erè.[34] Men, yon jounal avèti ke kritike gouvènman chinwa a nan batay li kont epidemi an ta ka pini pa prizon.[35]

Sou 28 janvye, Tribinal Siprèm chinwa reyabilite ofisyèlman 8 doktè ki te arete pa lapolis sou 1e janvye e akize de difize fo enfòmasyon sou viris la. Akize yo te travay nan depatman newoloji nan lopital Lakwa Wouj nan Wuhan, nan inivèsite medsin oswa nan sant kansèwoloji. Youn nan yo, ki te akize de anonse ke sèt (7) nan pasyan li te gen SARS, te fòse pa lapolis siyen yon lèt pou pwomèt yo pa pibliye lòt mesaj kòm sa yo. Rezo sosyal chinwa yo te pran sou ka a, akize an patikilye pouvwa a nan vle kache gravite a nan sitiyasyon an nan popilasyon an. Pa reyabilitasyon sa a, gouvènman chinwa a sanble nan reyalite pou eseye fè silans anlè kritik yo sou jesyon kriz la, pandan yo ap blame otorite politik lokal yo ki kounye a yo akize pou yo te mete presyon sou syantifik yo ak nan gen minimize dimansyon nan kriz la.[36]

Mezi izolman nan peyi Lachin[modifye | modifye kòd]

Pwovens Hubei[modifye | modifye kòd]

Lavil Hubei anba karantèn (transpò) , Zhijiang

Sou 22 janvye 2020, gouvènman chinwa a te plase anba karantèn twa (3) vil nan pwovens Hubei patikilyèman afekte pa viris la e kote yo ta dwe orijin nan, pou kenbe risk pandemi yo  : Wuhan, Huanggang ak Ezhou, yon popilasyon konbine ki gen plis pase 20 milyon abitan[37] Otorite chinwaz yo entèdi tout trafik avyon, tren, wout ak rivyè pou ale ak soti nan twa (3) vil sa yo kote yo sispann transpò piblik (otobis, metwo) tou.[38]

Pou ede limite gaye viris la, otorite sante Wuhan te fè li obligatwa pou mete yon mask nan figi nan lye piblik yo oswa pou fè fas a amann.[39] Vil la tou te lanse konstriksyon an nan dis (10) jou nan yon lopital 25 000 m2 ki kapab akèyi mil (1000) pasyan epi ki dwe fonksyone sou 3 fevriye. [40]

Sou 25 janvye, otorite chinwaz yo te pwolonje zòn karantèn nan prèske tout pwovens Hubei, sètadi 56 milyon moun.[41]

Sou 31 janvye, Lachin deside rapatriye moun ki rete nan Wuhan k ap viv aletranje paske nan « difficultés pratiques auxquelles sont confrontées à l'étranger les résidents de la province du Hubei, et en particulier ceux de Wuhan » [17] .

Lòt vil ak rejyon chinwaz yo[modifye | modifye kòd]

  • Nan Peken, ki sitiye plis pase 1 000 km nò Wuhan, fèstivite yo New Year Chinwa planifye pou 25 janvye 2020 yo anile, pandan y ap Vil la entèdi fèmen jouk lòt avi "yo nan lòd pou fè pou evite kontaminasyon lye nan rasanbleman an nan vizitè" [42] 27 janvier, lè jou ferye New Year Chinwa yo te fini kat (4) jou pita, otorite yo deside pwolonje yo nan twa jou yo limite risk pou yo contagion.[43]
  • Nan Shanghai, ki se mwens pase 700 km lès nan Wuhan, Shanghai Disneyland pak la tou fèmen pòt li sou 24 janvye 2020.[44]
  • Nan Hong Kong (930 km sid Wuhan), otorite yo ap transfòme de kan jou ferye nan zòn karantèn pou moun ki te ka an kontak ak transpòtè nan kowonaviris la[37] Sou 26 janvye 2020 pak lwazi zòn nan, ki gen ladan Hong Kong Disneyland ak Ocean Park, ap fèmen pòt yo.[45] Sou 27 janvye, Hong Kong entèdi antre nan teritwa li nan moun k ap viv nan pwovens Hubei, ak tou tout vwayajè ki te pase la pandan de semèn ki sot pase yo, eksepte moun ki abite nan Hong Kong.[46]

Kèk vil te deside barikade epi yo pa kite etranje rantre pou evite kontaminasyon. Pou egzanp, nan papòt la nan vilaj la nan Tianjiaying, sitiye 45 minit soti nan Beijing. Plizyè rezidan te bati yon baraj ak vizitè etranje yo te entèdi nan travèse li. 1,700 rezidan yo, nan lòt men an, dwe "montre pye yo" nan antre nan vilaj la. Yo dwe enskri pa bay non yo, nimewo telefòn mobil, nimewo kat idantite ak lis lavil yo te fèk vizite. Se yon tès tanperati finalman te pote soti, si sa a pwouve pozitif moun nan envite nan fè yon rete nan lopital ki pi prè a[47],[48] .

Li lakòz tou enflasyon nan pri nan mask nan peyi Lachin. Nan Beijing, yon famasyen ogmante pri a nan mask yo soti nan 143 yuan a 850 yuan. Li te peye 3 millions yuan kom anmann. [49]

Pwogresyon kowonaviris nan Chin[modifye | modifye kòd]

Kat anime nan ka konfime nCoV 2019 ki gaye nan Chin depi 25 janvye 2020. Graf sa a modifye an fonksyon fizo orè nan Wuhan.

Makao ak Hong Kong chak rapòte yon ka sou 22 janvye.[50]

Nan dat 30 janvye, aprè dekouvèt yon ka nan Lhasa, kapital la nan rejyon an otonòm nan Tibet byen lwen, tout rejyon chinwaz yo enfekte.[47]

Nan Mwa Mas 2020, konpayi yo ki fè pati Sistema resevwa lajan sou 1 milya dola rubles pou batay la kont coronavirus ,ktime nan ki te depanse sou devlopman nan tès yo detekte enfeksyon, osi byen ke sou pwodiksyon an nan ekipman pwoteksyon ak antiseptik.[51][52]

Pwopagasyon mondyal kowonaviris[modifye | modifye kòd]

Lokalizasyon ka[modifye | modifye kòd]

Pwopagasyon ka konfime SARS-CoV-2 ant 12 janvye 2020 ak 29 fevriye 2020.

Kantite ka pa peyi[modifye | modifye kòd]

Pwopagasyon nan Azi (nan lòd kwonolojik nan aparisyon)[modifye | modifye kòd]

Kat la gaye viris la (30 janvye 2020) :
Peyi orijin viris : (Chin)
Ka konfime siyale
Ka sispèk siyale

Plizyè ayewopò mete kanpe depistaj sou rive nan avyon ki soti nan Lachin. Se tès depistaj sa a te pote soti nan kontwole tanperati kò vwayajè yo. Sepandan, mezi sa yo pa ka sispann gaye epidemi andeyò teritwa chinwa.

Taylann[modifye | modifye kòd]

Premye ka a rapòte nan Taylann sou 13 janvye 2020. Li se yon moun ki soti nan Wuhan. [20]

Japon[modifye | modifye kòd]

Premye ka a rapòte nan Japon sou 15 janvye nan prefèkti Kanagawa nan sid Tokyo. Li se yon moun ki gen 30 ane soti nan Wuhan. [20]

Sou 23 janvye, peyi a endike ke li sispèkte yon lòt pasyan, yon nonm (60 an) natif natal nan vil touristik Nara. Li te kondui de (2) gwoup touris chinwa soti nan Wuhan nan yon otobis nan mwa janvye.[53]

Sou 31 janvye, Japon dekonseye vwayaje nan peyi Lachin.

Kore disid[modifye | modifye kòd]

Sou 20 janvye, Kore disid rapòte premye ka li.[54]

Taywan[modifye | modifye kòd]

Sou 22 janvye peyi a deklare aparisyon yon premye ka, yon Tayiwanèz ki retounen yon vwayaj nan Wuhan.[55]

Vyètnam[modifye | modifye kòd]

Sou 23 janvye, de (2) ka te deklare nan Ho Chi Minh Vil. [56]

Sou 28 janvye, Vyetnam te anonse ke li te obsève yon ka kontaminasyon moun-a-moun sou teritwa li. [57]

Filipin[modifye | modifye kòd]

Nan Filipin yo, Minis Sante a, Francisco Duque, konfime sou 30 janvye 30 aparisyon yon ka, yon fanm chinwaz (38 ane).[58]

Risi[modifye | modifye kòd]

Premye de (2) ka yo parèt 31 janvye  : youn nan oblast Tyumen nan Oural ak lòt la nan krai Transbaikalia nan Lès Ekstrèm Oryan ris.[59]

Gaye andeyo Lazi pa kontinan[modifye | modifye kòd]

Afrik[modifye | modifye kòd]

Aljeri[modifye | modifye kòd]

Sou 3 fevriye 2020, yon avyon konpayi Air Algérie rapatrye 36 etidyan aljeryen ki te etabli nan vil Wuhan.[60] Avyon pote tou sitwayen libyen ak tinisyen ki abite nan vil la.

Nan dat 25 fevriye 2020, minis lasante aljeryen, Abderrahmane Benbouzid, anonse nan televizyon piblik ke premye ka te dyagnostike nan Aljeri[61] Li se yon Italyen ki te rive nan peyi a sou 17 fevriye 2020. Yo mete li nan karantèn.

Mawòk[modifye | modifye kòd]

Sou 3 mas 2020, yon Mawoken ki soti nan Itali te est teste pozitif ak kowonaviris. Ministè Sante nan Mawòk deklare : « Kondisyon li estab epi pa lakòz enkyetid » nan yon lage laprès.[62]

Sou 5 mas 2020, yon dezyèm ka kowonavirus anrejistre nan Maròk. Li se ankò yon fanm italyèn orijinè Mawòk ki te anrejistre pozitif ak COVID-19 e ki se tou nan kondisyon kritik.[63].

Nijerya[modifye | modifye kòd]

Premye ka nouvo kowonaviris nan Afrik Nwa konfime, 28 fevriye 2020, nan Nijerya.[64] Yo mete nan karantèn 58 moun ki te gen kontak avèk Italyen an enfekte nan Lagos.[65]

Tinizi[modifye | modifye kòd]

Yon premye ka konfime nan yon granmoun soti nan Itali anonse 2 mas 2020 pandan yon konferans laprès minis Lasante.[66]

Senegal[modifye | modifye kòd]

Sou 2 mas 2020, yon Franse marye ak papa de (2) pitit ki ap viv nan Senegal depi de (2) ane yo te dyagnostike li pozitif apre retounen soti nan Lafrans sou 26 fevriye 2020. Pasaje ki sou avyon an yo te vle pou karantèn lan. Moun sa a te rete nan sid Lafrans.[67] Sou 4 mas, de (2) nouvo ka te ont konfime pa Direktè Jeneral Sante ak Aksyon Sosyal.[68]

Amerik[modifye | modifye kòd]

Brezil[modifye | modifye kòd]

Yon premye ka nan Amerik disid rapòte 26 fevriye 2020 nan Brezil :[69] li se yon moun ki gen vwayaje nan peyi Itali.

Giyàn[modifye | modifye kòd]

Senk (5) ka nan Amerik disid anonsee sou 4 mas 2020 sou teritwa franse (France d'outre-mer)[70] : yo retounen soti nan vil Mulhouse.

Kanada[modifye | modifye kòd]

Premye ka kanadyen an te konfime 25 janvye pa ofisye medikal nan sante Barbara Yaffe nan Toronto, Ontario . Nonm lan (50 ane) te vizite vil Wuhan yon kèk jou anvan kontrakte viris la. Li te imedyatman izole nan lopital Sunnybrooke , nan Toronto.[71]

Dezyèm ka kanadyen an te konfime 27 janvye. Li te madanm premye pasyan ki te pran menm vòl CZ 311 la ant Guangzhou ak Toronto.[72]

Etazini[modifye | modifye kòd]

Etazini te anonse premye pasyan yo nan dat 21 janvye nan Seattle.[73]

Sou 30 janvye anrejistre premye ka kontajyon nan peyi ameriken, li se yon fanm (60 ane) ki te rete nan peyi Lachin epi, lè li te retounen nan Chikago, ki kontamine mari li ki te rete nan lakay.[74]

Meksik[modifye | modifye kòd]

Apre plizyè ka sispèk ke yo te jwenn negatif pandan mwa janvye ak fevriye, 3 premye ka konfime COVID-19 yo ki nan lis nan Meksik sou 27 fevriye, aparamman enpòte pa yon granmoun meksiken (35 ane) ki te ale nan peyi Itali pou yon konferans.[75],[76]

Pewou[modifye | modifye kòd]

Sou 6 mas 2020, yon premye ka konfime pa otorite. Se yon nonm (25 ane) ki rete nan Espay, nan Frans ak nan Repiblik tchèk.[77]

Ewòp[modifye | modifye kòd]

Enstiti Nasyonal pou Sante ak Rechèch Medikal pibliye yon premye travay modelizasyon pou estime risk enpòte epidemi an nan Ewòp.[78]

Almay[modifye | modifye kòd]

Sou 28 fevriye, Almay rekonèt 67 ka moun ki entène lopital ak 37 ka moun ki detekte nan awondisman Heinsberg nan Rhénanie-du-Nord-Westphalie. Tout lekòl yo fèmen nan awondisman sa a ak yon milye moun touprè fwontyè néerlandèz yo dwe rete lakay yo, ak 1500 moun nan Düsseldorf[79], pasyan swaye tou nan Bavyè, nan Bade-Wurtemberg, nan Hesse, nan Hambourg, elatriye.

Sou 1e mas 2020, gen 129 ka.[80]

Bèljik[modifye | modifye kòd]

Service public fédéral Santé publique, Sécurité de la chaîne alimentaire et Environnement (an kreyòl ayisyen : Sèvis piblik federal Sante piblik, Sekirite chèn alimantè ak anviwònman) mete an plas yon pòtay pou enfòmasyon pou sitwayen ak vwayajè[81]

De moun ki retounen soti nan Lachin sou 9 fevriye 2020 rete nan karantèn pou de (2) semèn nan lopital militè Rèn Astrid nan Neder-Over-Heembeek. Paske yo prezante okenn sentòm ak yo te teste negativman, yo te otorize kite lopital sou 23 fevriye 2020.[82] Nan rejyon nan Verviers, de (2) timoun ki rantre aprè vakans ski nan Itali sou 29 fevriye yo oblije rete lakay pou yon semèn.[83]

Espay[modifye | modifye kòd]

Sou 31 janvye, ministè Sante panyòl konfime aparisyon yon premye ka nan kontaminasyon nan peyi a sou zile La Gomera nan Zile Canary nan yon sitwayen alman ki te fè pati de yon gwoup de senk (5) moun.[84]

Frans[modifye | modifye kòd]

Sou 24 janvye, Minis Sante a fransèz, Agnès Buzyn, anonse twa (3) premye ka franse. [85] Yo se tou twa premye ka ewopeyen.

Yon katriyèm ka franse te revele sou 28 janvye, e li te dekri tankou « sevè ». Li se yon touris chinwa (80 zan) ki soti nan pwovens Hubei ki te plase nan swen entansif.[86] Yon senkyèm ka kowonaviris te detekte nan Frans 29 janvye. Li se pitit fi vye moun entène nan lopital.[87]

Yon sizyèm ka kontaminasyon kowonaviris 2019-nCov te idantifye nan Frans, te anonse pa Direktè Jeneral Sante, Jérôme Salomon, jedi 30 janvye. Moun ki enfekte a se yon doktè liberal pariyen ki te resevwa yon pasyan Chinwa pou konsiltasyon.[88]

Fenlann[modifye | modifye kòd]

Premye ka a te jwenn nan Fenlann te anrejistre nan dat 29 janvye nan vil Rovaniemi avèk yon touris chinwaz (32 ane).[89]

Itali[modifye | modifye kòd]

Sou 30 janvye, Itali te deklare li te gen de (2) ka moun ki enfekte avèk viris la sou teritwa li, de (2) touris chinwa aparaman rive dabò nan Milan epi rete nan lavil Wòm lè sentòm yo nan maladi a parèt. Gouvènman an te dekrete yon pwosedi etadijans pou yon peryòd sis (6) mwa ak Li sispann vòl avyon li yo pou ale ak soti nan Lachin.[90]

Wayòm Ini[modifye | modifye kòd]

Sou 31 janvye, chèf sèvis medikal la pou Angletè, Chris Whitty, "konfime ke de (2) pasyan nan Angletè, manm nan menm fanmi an, te teste pozitif".[91]

Syèd[modifye | modifye kòd]

Premye ka an Syèd te anrejistre nan dat 31 janvye nan Jönköping. Li konsène yon fanm ki te retounen nan Syèd sou 24 janvye aprè yon rete nan Wuhan.[92]

Oseyani[modifye | modifye kòd]

Ostrali[modifye | modifye kòd]

Premye ka konfime nan Ostrali te anonse sou 25 janvye pa Minis Sante ostralyèn Jenny Mikakos.[93]

Sou 29 fevriye 2020, yo te konstate nan Ostrali 23 ka kontaminasyon. Premye moun ki mouri te anrejistre 1e mas 2020.

Sou 2 mas 2020, yon moun (53 ane) ki travay nan sektè sante nan Sydney ak ki te pa vwayaje dènyèman, te gen viris la nan Ostrali, sa a se premye ka endijèn detekte nan emisfè sid la, otorite yo ap envestige orijin nan kontaminasyon sa a. Yon dezyèm ka te detekte menm jou a, konsènan yon fanm (43 ane) Sydney, pwobableman enfekte pa frè li ki te retounen soti nan Iran.[94]

Nouvèl Zelann[modifye | modifye kòd]

Sou 28 fevriye 2020, yon premye ka a rapòte nan Nouvèl Zelann : yon nonm ki gen swasant ane ki ap retounen soti Iran. Li entène lopital nan Auckland.

Mezi entènasyonal yo[modifye | modifye kòd]

Sou 23 janvye, OMS deside ke li ta twò bonè pou deklare yon ijans sante piblik de dimansyon entènasyonal.[95] Oganizasyon an konfime pozisyon sa a sou 28 janvye e li deklare ke risk la se « trè gran nan Chin, gran nan nivo rejyonal ak gran nan nivo mondyal ».[8] Finalman, OMS deside sou 30 janvye deklare ijans sante piblik de dimansyon entènasyonal.[96]

Kontrèman ak règleman ki aplike pa pifò gouvènman yo, OMS te estime, sou janvye 30, ke pa te gen okenn rezon ki fè limite vwayaj ak komès avèk Lachin malgre deklarasyon alèt entènasyonal.[15]

Rapatriman - politik karantèn[modifye | modifye kòd]

Byenke Direktè Jeneral la OMS[7] pa rekòmande li, plizyè peyi deside repatriye sitwayen yo prezante nan peyi Lachin pa vòl espesyal dirèk, avèk souvan mezi izolman sou arive.[57] Se konsa, Pari rapatriye sou 28 janvye 250 sitwayen franse soti nan Wuhan.[86]

Inyon Ewopeyèn repatriye sitwayen li yo avèk èd Lafrans. Li separe moun aparaman an sante ak moun sispèk oswa ka enfekte. Japon transpòte de (2) gwoup moun nan menm avyon an.

Règleman karantèn adopte pa eta yo aprè rapatriman sitwayen soti nan Wuhan te limite nan izolman nan yon lye espesifik pou 14 jou :

  • an Frans, karantèn pral aplike nan sant vakans Carry-le-Rouet.[97] .Moun ap gen pou siyen yon angajman pou respekte karantèn yo. 80 rezèvis sanitè mobilize pou pran swen yo; [98]
  • Ostrali vle karantèn sitwayen li yo sou Zile Christmas, yon zile ki sitiye plis pase 2 000 km lwen nan Ostrali ;[99]
  • Wayòm Ini finalman deside izole moun yo nan yon ansyen bilding nan National Health Service;[100]
  • pou Espay, sitwayen yo te repatriye nan Madrid aprè yon eskal pa Royal Air Force Brize Norton a (Angletè) nan vòl la aranje pa Wayòm Ini a soti nan 30 a 31 janvye, epi yo mete nan izòlman nan Lopital Gomez Ulla, nan Madrid. [101]

Kantite ka pa peyi[modifye | modifye kòd]

Nemoni Wuhan[modifye | modifye kòd]

Orijin[modifye | modifye kòd]

Sispann Pwopagasyon Jèm

Pwemye ka a se siman rezilta yon transmisyon de viris ant yon zannimo ak yon moun, ki ta pwobableman gen yon chòvsouri de mache Wuhan. Vreman vre, nan yon dokiman pwovizwa pibliye sou 23 janvye 2020 sou premye rezilta yo nan sekansaj jenòm nan viris la, manm nan Enstiti viroloji Wuhan, Lopital Jinyintan Wuhan, Inivèsite nan Akademi chinwaz Syans ak Sant pou kontwòl ak prevansyon nan. maladi nan pwovens Hubei montre jenòm viris 2019-nCoV se 96% idantik ak sa yo ki nan yon kowonavavis chòvsouri.[102] De (2) jou pi bonè, nan Science China Life Sciences Sou 21 janvye, Doktè Xintian Xu (Enstiti Pasteur nan Shanghai) ak kòlèg li yo deklare ke kowonaviris Wuhan pataje yon zansèt komen avèk kowonaviris yo ak touprè SARS, ki te sanble ak kowonaviris chòvsouri HKU9-1.[103]

Wòl egzak mache Huanan nan Wuhan rete ensèten, sepandan, depi analiz epidemyolojik nan premye ka yo idantifye montre ke yo pa konsène pasyan ki te ale nan mache sa a.[23],[19],[24],[104] Anplis de sa, si yo te vann anpil divèsite nan fon sovaj la, li pa sanble ke sa a se te ka chòvsouri, ki anplis de sa yo pa manje nan rejyon sa a kontrèman ak sa ki ekri sou entènèt.[105] , [106]

Enkibasyon[modifye | modifye kòd]

Peryòd enkibasyon an parèt mwens pase katòz (14) jou epi ant kat (4) ak sèt (7) jou. Peryòd katòz (14) jou sa a se limit sekirite maksimòm pou konnen si yon moun enfekte oswa ou pa enfekte. Estimasyon sa yo baze sou obsèvasyon sou kowavaviris sendwòm respiratwa Mwayen Oryan (MERS).[107]

OMS estime ke peryòd enkibasyon an pwobableman dire anviwon senk (5) jou, ant de (2) ak dis (10) jou.[108]

Sou 30 janvye, Doktè Odile Launay, espesyalis maladi enfeksyèz nan lopital Cochin (Pari), te deklare ke « ou ka kontajye anvan ou menm gen siy klinik yo », oswa menm jan ak grip la, moun ki pa gen « sentòm [kapab kontajye tou] ». « Nou kounye a konnen ke ka segondè yo pi plis ak pi souvan, peryod enkibasyon yo pi kout, apeprè senk (5) jou" .

Transmisyon[modifye | modifye kòd]

Dire lavi a viris la andeyò kò a estime ant 3 èdtan (nan yon anviwònman sèk) ak 3 jou (nan yon anviwònman imid).

Transmisyon moun-a-moun etabli. Sepandan, sou 24 janvye 2020, modalite li yo poko konnen. Kèk moun ki enfekte pa te transmèt viris la, pandan ke lòt moun te transmèt li pou plizyè.[109] Yon etid ki te pibliye nan Lancet la sijere ke sijè san sentòm ki pote viris la ta ka transmèt viris la, ki se komen nan enfeksyon kowonaviris. [110] Otorite chinwaz yo di sou 26 janvye ke li parèt pou konfime viris la ka transmèt menm si moun lan pa montre okenn siy klinik maladi a.[111] Yon premye etid anlè 425 premye ka yo, pibliye nan The New England Journal of Medicine, montre ke transmisyon moun-a-moun parèt osi bonè ke lè mitan-desanm 2019.[19]

To de repwodiksyon de baz (note R 0) transmisyon de yon moun a yon lòt te estime ant 1.4 ak 3.8 pa plizyè gwoup rechèch.[75],[112] Yon etid resan men ki pa pibliye estime to sa a ant 3.3 ak 5.4.[76]

Popilasyon ki enfekte yo[modifye | modifye kòd]

64% nan moun ki enfekte se gason, 72% gen plis pase 40 ane ak 40% gen yon komorbidite (lòt maladi grav asosye).[113] Laj medyan lan se 61 ane.

Kontrèman ak viris grip la, li sanble timoun piti mens malad, daprè yon premyè etid pibliye nan The New England Journal of Medicine. Etid sa a montre ke okenn timoun ki poko gen 15 ane se nan mitan 425 premye ka yo konfime.[19]

Sentòm ak manifestasyon klinik yo[modifye | modifye kòd]

Sou 25 janvye 2020, sentòm deklare sanble ak sa ki nan grip la. Sentòm se lafyèv, tous, frison, doulè nan kò, maltèt ak fatig jeneral.[114] Rinore se pa yon pati tablo klinik, byenke dyare se pafwa prezan. [113] Lafyèv se pa yon karakteristik konstan nan maladi sa a epi absans li pa ase pou detèmine si yon pasyan pa afekte. Yon etid Lancet montre ke 17% nan pasyan yo pa febril lè yo admèt nan lopital. Ka filipen se yon ka ki pa febril.[115]

Li kapab akonpaye siy domaj nan aparèy respiratwa siperyè ak enferyè : nen k ap koule ak tous, respirasyon kout, santiman opresyon. Konplikasyon prensipal yo karakterize pa detrès respiratwa nan 30% nan ka yo, yon myokadit nan 10% nan ka yo ak sirenfeksyon bakteryèni nan 10% nan ka.[113]

Dyagnostik[modifye | modifye kòd]

Dyagnostik la baze sou deteksyon an nan viris la pa teknoloji RT-PCR(anplifikasyon jèn aprè transkrisyon envès) sou tès nazofarenje.[113] Sepandan, dyagnostik sa a pa rive nan tout sistèm sante, epi aktyèlman pa gen dyagnostik serolojik.

Espesifisite a nan tès sa a se 100% men sansibilite li pa konnen.[116] Kalkil valè prediktif pozitif ak negatif pa aktyèlman posib. Li se sèl endikatè nan medsin klinik paske li pran an kont ensidans prevalans maladi a. Sou 22 janvye, Ministè Franse Solidarite ak Sante te anonse ke yon tès dyagnostik devlope pa sant referans nasyonal pou viris respiratwa, sètadi Enstiti Pasteur a, disponib nan Lafrans.[117]

Biyoloji[modifye | modifye kòd]

Biyoloji aktyèl la se yon enfeksyon viral  : Lenfopeni, ti sitoliz epatik, pwokalsitonin se yon bagay nòmal, Laktat dezidwojenaz ak Kreyatin kinaz ogmante.[113] Li se sitou itilize evalye enpak enfeksyon viral sou divès ògàn yo (kè, ren, fwa).

Imajri medikal[modifye | modifye kòd]

Eskanè poumon an montre imaj nemopati ki pa espesifik.

Trètman[modifye | modifye kòd]

Pa gen okenn tretman antiviral espesifik. Pasyan yo trete nan Lachin resevwa antiviral sa yo  : oseltamivir (75  mg, 2 fwa chak jou oralman, ganciclovir (250   mg, 2 fwa chak jou pa pèfizyon entravenèz), lopinavir ak ritonavir (500   mg, 2 fwa chak jou oralman) pandan yon peryòd medyàn nan 3 jou.[118]

Sinon, tretman an se sèlman sou sentòm. Li konpanse pwoblèm viseral si domaj grav.

Kotikoterapi ta dwe evite[113]

Selon OMS, yo ta kapab fè tantativ pou repozisyonen antiviral ki egziste deja. [119]

Dezenfektan[modifye | modifye kòd]

Viris la sansib pou tout dezenfektan komen.[113]

Prevansyon[modifye | modifye kòd]

Lave men avèk dlo ak savon efektivman detwi kowonaviris, si li dire omwen 30 segonn (pwotokòl).
Estènen nan youn oswa de (2) koud pa enfekte dirèkteman lòt moun, pandan y ap pwoteje men ou.

Prevansyon baze esansyèlman sou evite tout kontak avèk yon pasyan sispèk oswa konfime,

Mezi lijyèn[modifye | modifye kòd]

  • lave men (omwens 30 segonn jiska avanbra) souvan avèk dlo ak savon oswa solisyon idwo-alkolik ; dlo ak savon dou trè efikas kont tout kowonaviris. Lave men plizyè fwa chak jou, anvan de manje, apre nou fin itilize twalèt la, lè men nou sal, apre nou fin mouche nen nou, nou touse oswa etènyen. OMS te sijere solisyon antiseptik pou men kote efè antimikwobyen nan alkòl trè konsantre (etanòl oswa izopwopanol) se ranfòse pa yon konsantrasyon ki ba nan pewoksid idwojèn. Twazyèm konpozan an, glisewol, aji kòm yon imektan.
  • Limite pwojeksyon goutlèt yo ak ayewosòl viral yo : itilize mouchwa jetab oswa touse nan koud la pou fè pou evite pwodiksyon nan ayewosol oswa echanj manyèl.

Li rekòmande seryèzman pou moun ki gen maladi tankou grip kontwole tanperati yo. Pa rekòmande manje vyann oswa ze ki pa kuit.[120],[114]

Mete mask chirijikal pa gen okenn enterè prevantif, kòm rapele pa Agnès Buzyn, Minis Sante.[121] Sou yon bò, mask sa yo ki fèt sitou pou anpeche mikwòb yo kite poumon pasyan an (medsen mete mask pandan operasyon yo pou pa riske enfekte pasyan[122]). Nan lòt men an, pwobabilite pou yo rankontre (andeyò Lachin) yon pasyan enfekte nan viris se kounye a (nan mwa janvye 2020) ki ba anpil. Doktè Eric d'Ortenzio , epidemyolojis ak kowòdonatè syantifik nan Enstiti Nasyonal Sante ak Rechèch Medikal, konfime ankò initilite a nan mete yon mask pou popilasyon an. [123]

Mask endividyèl pwoteksyon respiratwa (tip FFP2) anpeche mikwòb antre nan kò a. Efikasite li dire de 3 a 8 èdtan.[122] Se mask sa a ke pèsonèl sante mete sou li lè li bay swen moun ki enfekte.

Centre for Mathematical Modelling of Infectious Diseases nan London School of Hygiene and Tropical Medicine pibliye yon etid ki montre ke detektè tèmik ayewopò detekte mwens pase 40% nan moun ki enfekte.[124]

Letalite[modifye | modifye kòd]

To letalite epidemi kowonaviris an 2019-2020 se pi ba pase epidemi 2002-2003 (9.6%) ak 2009 (34%). Doktè konstate yon gwo frekans nan fòm modere ak moun ki mouri ta se sitou « pasyan vye, ki soufri tou lòt maladi grav oswa ki pi piti men malad, iminodeprime". [125] Yon kalkil pwovizwa nan letalite a ki baze sou done nan divès peyi yo nan OMS ki konsène enfeksyon yo pwouve ak lanmò yo, nan yon etap entèmedyè nan epidemi an (27 janvye 2020), pwodui yon pousantaj de apeprè 3% (80 lanmò sou 2 800 enfeksyon),[4] yon valè ki sanble ba an konparezon ak lòt kowonaviris tankou SARS-CoV oswa MERS-COV, men se kanmenm pi wo pase pi viris grip ki afekte moun, pa egzanp. Sepandan, to letalite ka rete ensèten akòz difikilte pou estime kantite ka ak kantite moun ki mouri, Tou de (2) ta ka souzèstime.[126],[127],[128] Sou 29 janvye 2020, OMS te bese estimasyon letalite a nan anviwon 2%.[129]

Letalite nan vil Wuhan se 5.5%. Nan pwovens Hubei, kote episant Wuhan lan sitiye, san yo konte vil Wuhan, pousantaj moun ki mouri se alantou 1%. Finalman, to mòtalite nasyonal nan Lachin tonbe nan 0.3% si nou eskli pwovens Hubei.[129]

Vaksen[modifye | modifye kòd]

Nan mwa janvye 2020, Larisi te devlope yon vaksen[130],[131] e konpayi famasetik Johnson & Johnson an ap prepare yon lòt , men li pap disponib pou yon ane.[132]

Nan menm peryòd la, nan Frans, nan kad yon rechèch vaksen konsènan kowonaviris MERS ki kòmanse depi 2012, Enstiti Pasteur te kapab itilize ak adapte vaksen sa yo pou kowonaviris Wuhan. Plizyè ekip nan Enstiti Pasteur a ap travay sou adapte li epi ta kapab pwodui vaksen sa a nan ka yon epidemi.[133]

Chèchè nan Enstiti Nasyonal Sante ameriken yo te lanse devlopman yon vaksen kont viris sa a.[134]

Karakteristik epidemyolojik twa (3) epidemi grav kowonaviris[modifye | modifye kòd]

Twa (3) sous prensipal yo itilize : Enstiti Pasteur, OMS ak CDC Atlanta.

Kowalaviris sendwòm respiratwa Mwayen Oryan (MERS-CoV)[135],[136] Sendwòm respiratwa egi grav (SARS)[137],[138],[139] Wuhan nemoni
Kantite ka yo 1 219 8 098 gen ladan 5 327 nan Lachin Nan pwogrè | 12,024 ki gen ladan 11,860 nan Lachin [140]
Kantite moun ki mouri 449 774 (ki gen ladan 349 nan peyi Lachin) Nan pwogrè | 259 nan Lachin[141]
rezèvwa Dwomadè Chòvsourit |
Transmisyon imen Kontak dirèk ak yon bèt ki enfekte, konsomasyon nan lèt chamo anvan tout koreksyon
Transmisyon moun-a-moun repons lan se wi repons lan se wi repons lan se wi
Transmisyon pa objè repons lan se wi Risk ki ba anpil
Transmisyon matènèl-fetis la
enkibasyon Ant 5 ak 15 jou Ant 2 ak 7 jou Pwobableman ant 2 ak 10 jou[108], sepandan mwens pase 14 jou[123]
An sante konpayi asirans lan Pwobableman pa Wi, sanble konfime[142]
kontajyozite To de repwodiksyon de baz ant 1.4 ak 5.4,[75],[112],[76] pou konfime.
Dire nan kontaji Ta dwe limite a peryòd siy klinik yo.
Kòmanse nan peryòd la enfektye
lanmò 30% An jeneral nan 15%, pi wo a 50% pou moun ki gen plis pase 65 Mwens pase 3%.[4] dapre chif yo anvan tout koreksyon men trè pwobableman mwens[113]
tretman sentòm sentòm sentòm
vaksen pa gen okenn pa gen okenn pa gen okenn
estati Posib rezijans

Konsekans ekonomik[modifye | modifye kòd]

An 2003, pandan epidemi sendwòm respiratwa egi grav la, GDP Lachin nan reprezante 8% nan GDP mondyal an, 20% nan fen 2019.[143] Montan ekonomik SARS te estime a $ 40 milya dola.

Epidemi an te kapab gen yon gwo men kout-viv enpak nan Lachin, selon kabinè Oxford Ekonomics, ki baze analiz li yo sou efè epidemi SARS la nan lane 2002 ak 2003, ki te mennen nan lanmò 800 moun nan Azi.[144]

Nan Lafrans, ta kapab genyen yon enpak sou touris : Chinwa yo reprezante sèlman 2.5% nan total prezans anyèl touris, men 7% nan revni touristik (2.5 milyon touris chinwa depanse kat (4) milya ewo chak ane).[145]

Tonbe nan pri lwil se youn nan konsekans ralantisman nan ekonomi chinwaz nan relasyon avèk kowonaviris. Baril Brent la pase sou 60 dola, li pi ba depi 3 mwa.[146],[147]

Minis Ekonomi nan Japon, Yasutoshi Nishimura, te avèti ke pwodiksyon japonèz te kapab afekte pa epidemi an.[148]

Sou 30 janvye, Jean-Philippe Béja, inivèsitè, direktè rechèch nan CNRS la ak syans politik ki espesyalize nan Lachin, deklare ke "ka gen anpil konsekans siyifikatif pou touris, restoran, otèl, komès."

Reyaksyon ki pa medikal[modifye | modifye kòd]

Solidarite avèk Lachin[modifye | modifye kòd]

14yèm Dalay Lama eksprime enkyetid li sou epidemi an. Li mande yon gwoup adoratè nan rezidans li nan Dharamsala, peyi Zend, pou yo priye pou kontwole epidemi sa a, ak li deklare  : "Gen yon maladi resan viral nan peyi Lachin. Lachin se istorikman yon peyi Boudis e nou, kòm pratikan Boudis, nan tradisyon sanskrit oswa pali, dwe priye ansanm pou epidemi an disparèt. » [149]

Izolasyonis[modifye | modifye kòd]

Kòm yon prekosyon kont kowonaviris a, Kore dinò anonse fèmen fwontyè li yo nan touris nan dat 22 janvye, avèk yon vas majorite ki soti nan Lachin.[150],[151]

Sou 26 janvye, Mongoli fèmen fwontyè li avèk Lachin, akòz ka konfime nan Mongoli enteryè.[152]

Nan Hong Kong travayè sante yo menase grèv si fwontyè pa fèmen a vwayajè ki soti nan Lachin. Otorite pran mezi sa a depi 28 janvye, sa ki lakòz sispansyon an nan tout lyezon avyon.[57]

Sou 30 janvye, Larisi fèmen 4 250 km nan fwontyè avèk Lachin e sispann akòde viza pou sitwayen chinwa.[153],[154],[155],[156]

Itali sispann koneksyon avyon nan menm jou a lè de (2) premye ka yo enfeksyon te anonse sou teritwa li.

Nan Kore disid, yon petisyon an favè fèmen fwontyè a touris chinwa te ranmase plis pase 500 000 siyat.[57]

Gouvènman Etazini an rekòmande pou nan dat 31 janvye sitwayen peyi a pou yo pa ale nan Lachin ak moun ki la pou yo kite Lachin, sa gouvènman chinwa a denonse. [157]

Fèmti lekòl la[modifye | modifye kòd]

Nan Laos, anpil lekòl prive, sitou nan kapital la, te deside fèmen pou pè kowonaviris la.[158],[159]

Nan Hong Kong, ki te dekrete nivo alèt sanitè maksimòm sou 25 janvye, lekòl yo fèmen jouk 17 fevriye.[160],[161]

Anplis fwontyè li yo, Mongoli te fèmen tou tout lekòl ak inivèsite. [162]

Ksenofobi ak rasis anti-Azyatik[modifye | modifye kòd]

Nan plizyè peyi (Lafrans, Itali, Kanada), yo rapòte temwayaj moun ki gen orijin azyatik oswa yo konnen jan sa yo ak sijè a remak ki stigmatize an koneksyon avèk epidemi an. [163],[164],[165],[166],[18]

Gade tou[modifye | modifye kòd]

Referans[modifye | modifye kòd]

  1. (franse) fr « Cas de pneumonies associées à un nouveau coronavirus (2019-nCov) à Wuhan, en Chine ». www.santepubliquefrance.fr. Archived from the original on 2020-02-02. Retrieved 26 janvye 2020. 
  2. (angle) en Jamie Gumbrecht. « WHO declares novel coronavirus outbreak a pandemic ». edition.cnn.com. Cable News Network. 
  3. (angle) en « Statement on the meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus 2019 (n-CoV) on 23 January 2020 ». www.who.int. Retrieved 26 janvye 2020. 
  4. 4,0 4,1 et 4,2 (angle) en « Novel Coronavirus (2019-nCoV) situation reports ». www.who.int. Retrieved 27 janvye 2020. 
  5. (franse) fr « Coronavirus : doit-on redouter un manque de transparence des autorités chinoises ? ». francetvinfo.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  6. (franse) fr « Coronavirus : l'épidémie est-elle minimisée par la Chine ? ». francetvinfo.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  7. 7,0 et 7,1 (franse) fr Frédéric Lemaître (29 janvye 2020). « Grâce à l’OMS, Pékin relève la tête, analysent les médias officiels chinois. ». Lemonde.fr. Retrieved 29 janvye 2020. 
  8. 8,0 et 8,1 (franse) fr « Coronavirus : l'OMS passe la menace à «élevée» à l'international ». lefigaro.fr. 27 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  9. (franse) fr « Coronavirus : la Chine a imposé son point de vue au sein de l’OMS ». Le Monde.fr. 29 janvye 2020. Retrieved 29 janvye 2020. 
  10. (franse) fr « Coronavirus : le nombre d’infections en Chine a dépassé celui du SRAS ». Le Monde.fr. 29 janvye 2020. Retrieved 29 janvye 2020. 
  11. (franse) fr « Coronavirus EN DIRECT : L'OMS décrète l'urgence internationale face à l'épidémie... ». www.20minutes.fr. Retrieved 30 janvye 2020. 
  12. (franse) fr « L'OMS décrète l'urgence internationale face au nouveau coronavirus ». Libération.fr. Archived from the original on 2020-02-02. Retrieved 30 janvye 2020. 
  13. (franse) fr « L'OMS décrète l'urgence internationale face au nouveau coronavirus ». fr.sputniknews.com. Retrieved 30 janvye 2020. 
  14. (franse) fr « L'OMS décrète l'urgence internationale face au nouveau coronavirus ». L'Orient-Le Jour. 30 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  15. 15,0 et 15,1 (franse) fr « DIRECT. Coronavirus 2019-nCoV : l'OMS "ne recommande pas de restreindre les voyages et les échanges commerciaux" avec la Chine ». Franceinfo.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  16. (franse) fr « Coronavirus : l’OMS inquiète pour les pays qui ne sont pas prêts à faire face à l’épidémie ». Le Monde.fr. 2020-01-31. Retrieved 31 janvye 2020. 
  17. 17,0 et 17,1 (franse) fr « DIRECT. Coronavirus 2019-nCoV : l'avion transportant des Français rapatriés de Wuhan vient d'atterrir dans les Bouches-du-Rhône ». Franceinfo.fr. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  18. 18,0 et 18,1 (angle) en Paris, Angela Giuffrida Kim Willsher in (31 janvye 2020). « Outbreaks of xenophobia in west as coronavirus spreads ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 31 janvye 2020. 
  19. 19,0 19,1 19,2 et 19,3 (angle) en Li, Qun; Guan, Xuhua; Wu, Peng; Wang, Xiaoye (29 janvye 2020). « Early Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus–Infected Pneumonia ». New England Journal of Medicine: NEJMoa2001316. ISSN 0028-4793. doi:10.1056/NEJMoa2001316. Retrieved 31 janvye 2020. 
  20. 20,0 20,1 et 20,2 https://www.scmp.com/news/china/society/article/3046233/wuhan-pneumonia-how-search-source-mystery-illness-unfolded
  21. https://www.sciencenews.org/article/what-we-know-about-new-virus-causing-pneumonia-outbreak-china
  22. (franse) fr « Un premier cas d'un virus d'une pneumonie d'origine inconnue identifié en Thaïlande ». Franceinfo.fr. 13 janvye 2020. Retrieved 26 janvye 2020. 
  23. 23,0 et 23,1 (angle) en Huang, Chaolin; Wang, Yeming; Li, Xingwang; Ren, Lili (2020). « Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China ». The Lancet: S0140673620301835. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. Retrieved 2020-01-29. 
  24. 24,0 et 24,1 (angle) en Barton, Antigone (25 janvye 2020). « UPDATE Wuhan coronavirus – 2019-nCoV Q&A #6: An evidence-based hypothesis ». Science Speaks: Global ID News. Retrieved 29 janvye 2020. 
  25. (angle) en CohenJan. 26, Jon; 2020 (26 janvye 2020). « Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally ». sciencemag.org. Retrieved 29 janvye 2020. 
  26. (angle) en The Associated Press (20 janvye 2020). « China confirms human-to-human transmission of new coronavirus ». www.cbc.ca. Retrieved 23 janvye 2020. 
  27. (angle) en « China confirms deadly Wuhan coronavirus can be transmitted by humans ». news.sky.com. Retrieved 21 janvye 2020. 
  28. (franse) fr « Le point sur le virus apparu en Chine ». Le Monde. 21 janvye 2020. 
  29. (franse) fr « Coronavirus : la situation est « grave » et l’épidémie « s’accélère », affirme Xi Jinping ». Le Monde.fr. 25 janvye 2020. Retrieved 25 janvye 2020. 
  30. (angle) en Boseley, Sarah; Mason, Rowena (2020-01-26). « Coronavirus: 100,000 may already be infected, experts warn ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 27 janvye 2020. 
  31. « Virus death toll up to 82 as China extends holiday ». BBC News. 27 janvye 2020. Retrieved 2020-01-28. 
  32. « National Health Commission of the PRC ». en.nhc.gov.cn. Retrieved 27 janvye 2020. 
  33. Weaver (now), Matthew; Rourke (earlier), Alison; McCurry, Justin (27 janvye 2020). « Coronavirus: China premier Li Keqiang visits Wuhan as death toll hits 80 – live updates ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 27 janvye 2020. 
  34. (franse) fr « Coronavirus : « Xi Jinping veut montrer que la Chine de 2020 n’est plus celle de 2003 » ». Le Monde.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  35. (angle) en Gilbert, David (30 janvye 2020). « You Can Now Go to Jail in China for Criticizing Beijing’s Coronavirus Response ». vice.com. Retrieved 31 janvye 2020. 
  36. (franse) fr « Ils avaient tiré la sonnette d’alarme avant tout le monde : huit médecins chinois arrêtés… puis réhabilités ? ». lci.fr. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  37. 37,0 et 37,1 (franse) fr ICI.Radio-Canada.ca, Zone International-. « Coronavirus : trois villes isolées en Chine, le bilan grimpe à 25 morts ». Radio-Canada.ca. Retrieved 31 janvye 2020. 
  38. (franse) fr Falletti, Sébastien (23 janvye 2020). « Coronavirus: la Chine impose une quarantaine massive pour enrayer l’épidémie ». Le Figaro.fr. Retrieved 24 janvye 2020. 
  39. (franse) fr magazine, Le Point (24 janvye 2020). « Chine : à Wuhan, seuls avec le virus ». lepoint.fr. Retrieved 24 janvye 2020. 
  40. (franse) fr « Coronavirus : à Wuhan, épicentre de l'épidémie, un hôpital doit être construit en 10 jours ». LCI. Retrieved 24 janvye 2020. 
  41. (franse) fr « Coronavirus : 56 millions de personnes confinées en Chine, premiers cas en France ». Le Monde.fr. 25 janvye 2020. Retrieved 25 janvye 2020. 
  42. « Pékin annule les festivités du Nouvel an chinois à cause du coronavirus ». Le Huffington Post. 23 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  43. « Coronavirus : Pékin prolonge de trois jours le congé du Nouvel An chinois ». francetvinfo.fr. 27 janvye 2020. Retrieved 27 janvye 2020. 
  44. BFMTV (24 janvye 2020). « Coronavirus en Chine: le parc Disneyland de Shanghai ferme à cause de l'épidémie ». bfmtv.com. Retrieved 24 janvye 2020. 
  45. (franse) fr « Coronavirus chinois. À Hong Kong, Mickey ferme les portes de Disneyland ». Ouest-France. 26 janvye 2020. Retrieved 26 janvye 2020. 
  46. (franse) fr « Hongkong ferme ses frontières aux visiteurs en provenance du Hubei ». Le Monde.fr. 27 janvye 2020. Retrieved 27 janvye 2020. 
  47. 47,0 et 47,1 « Coronavirus: tout le territoire chinois est désormais touché par l'épidémie ». RFI. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  48. Liu, Zhifan (30 janvye 2020). « Chine : «Pourquoi les gens chercheraient à sortir de chez eux ?» ». Libération.fr. Retrieved 31 janvye 2020. 
  49. Zhou, Naaman; Ratcliffe, Rebecca (29 janvye 2020). « Coronavirus live updates: US and Japanese citizens evacuated from Wuhan, China – latest news ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 29 janvye 2020. 
  50. « Coronavirus: la Chine confine des villes et ferme la Cité interdite ». rfi.fr. 23 janvye 2020. Retrieved 25 janvye 2020. 
  51. https://lenta.ru/articles/2022/02/21/farmb/
  52. https://www.osnmedia.ru/ekonomika/feliks-evtushenkov-afk-sistema/
  53. (franse) fr magazine, Le Point (2020-01-28). « Coronavirus : des cas de contamination entre humains en Allemagne et au Japon ». Le Point. Retrieved 28 janvye 2020. 
  54. (angle) en « Novel Coronavirus – Republic of Korea (ex-China) ». Organisation mondiale de la santé. Retrieved 25 janvye 2020. 
  55. (franse) fr « Taïwan isolé dans la lutte face au coronavirus annonce son premier cas ». RFI. 22 janvye 2020. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  56. « Le Vietnam confirme ses deux premiers cas du nouveau coronavirus ». french.china.org.cn. Retrieved 25 janvye 2020. 
  57. 57,0 57,1 57,2 et 57,3 (angle) en Gayle (now), Damien; Rourke (earlier), Alison (28 janvye 2020). « Coronavirus: Hong Kong cuts border crossings with mainland China – live updates ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 28 janvye 2020. 
  58. (franse) fr VietnamPlus (30 janvye 2020). « Un premier cas de coronavirus confirmé aux Philippines | International | Vietnam+ (VietnamPlus) ». VietnamPlus. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  59. (franse) fr « Royaume-Uni, Russie, Italie… Le coronavirus s'étend en Europe ». France 24.com. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  60. (franse) fr « Rapatriement des ressortissants algériens de Wuhan : Renforcement des mesures préventives en Algérie | El Watan ». elwatan.com. Archived from the original on 2020-02-25. Retrieved 25 fevriye 2020. 
  61. « Coronavirus : un premier cas enregistré en Algérie ». tsa-algerie.com. 25 fevriye 2020. Retrieved 25 fevriye 2020. 
  62. (franse) fr « Le bilan du coronavirus: premier cas confirmé au Maroc tandis qu'en Chine, l'épidémie faiblit ». rtl.be Info. RTL be. Retrieved 5 mas 2020. 
  63. « 2ème cas de Coronavirus au Maroc : Le ministère de la Santé affirme que la femme se trouve dans "un état critique" ». La Vie éco. 5 mas 2020. Retrieved 5 mas 2020. 
  64. (franse) fr Mandi Heshmati (28 fevriye 2020). « Au Nigeria, le premier cas de coronavirus inquiète ». france24.com. France 24. Retrieved 3 mas 2020. 
  65. (franse) fr Coronavirus au Nigeria : 58 personnes placées en quarantaine, pibliye 2 mas 2020 sou sitwèb Le Point, 3 mas 2020)
  66. (franse) fr Premier cas de Coronavirus en Tunisie : L’état de santé du patient est stable, pibliye 2 mas 2020 sou sit La Presse de Tunisie (3 mas 2020)
  67. (franse) fr « Coronavirus au Sénégal : un premier cas confirmé ». lepoint.fr. Le Point. 2 mas 2020. Retrieved 2 mas 2020. 
  68. (franse) fr « Coronavirus: deux nouveaux cas identifiés au Sénégal, quatre au total ». RFI. 5 mas 2020. Retrieved 5 mas 2020. 
  69. (angle) en « Brazil confirms first coronavirus case in Latin America: source ». reuters.com. Reuters. 26 fevriye 2020. Retrieved 26 fevriye 2020. 
  70. « Coronavirus : 5 cas à Saint-Laurent du Maroni ». la1ere.francetvinfo.fr. Guyane la 1ère. Retrieved 5 mas 2020. 
  71. (franse) fr Raphael Pirro (25 janvye 2020). « Premier cas canadien présumé de coronavirus à Toronto ». lapresse.ca. Retrieved 27 janvye 2020. 
  72. (angle) en Ho, Solarina (27 janvye 2020). « Second presumptive case of coronavirus confirmed in Toronto; wife of first case ». CTVNews.ca. Retrieved 27 janvye 2020. 
  73. (franse) fr « À Seattle, aux États-Unis, un premier cas du coronavirus chinois repéré ». Huffingtonpost. 21 janvye 2020. Retrieved 25 janvye 2020. 
  74. (franse) fr « Etats-Unis : au sein d'un couple, première contagion de coronavirus sur le sol américain ». LExpress.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  75. 75,0 75,1 et 75,2 (espanyòl) es « Dan de alta a primer paciente por coronavirus en México ». eluniversal.com.mx. El Universal. 2 mas 2020. Retrieved 3 mas 2020. 
  76. 76,0 76,1 et 76,2 (espanyòl) es « Asi fue como los Mexicanos se contagiaron de coronavirus en Italia ». eluniversal.com.mx. El Universal. 2 mas 2020. Retrieved 3 mas 2020. 
  77. (espanyòl) es « Peru confirma 1º caso de novo coronavírus ». globo.com. 6 mas 2020. Retrieved 7 mas 2020. 
  78. (franse) fr « Coronavirus : Des chercheurs de l’Inserm proposent un modèle pour estimer le risque d’importation de l’épidémie en Europe ». Salle de presse | Inserm. 24 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  79. (alman) de « Coronavirus in Deutschland: Neuer Fall an Schule - Experte nennt drastische Zahlen ». merkur.de. 29 fevriye 2020. Retrieved 29 fevriye 2020. 
  80. (alman) de « RKI - Coronavirus SARS-CoV-2 - SARS-CoV-2: Fallzahlen in Deutschland, China und weltweit ». rki.de. Archived from the original on 2020-04-23. Retrieved 1 mas 2020. 
  81. (franse) fr SPF Santé publique, Sécurité de la Chaine alimentaire et Environnement (ed.). « Coronavirus COVID-19 ». Retrieved 25 fevriye 2020. 
  82. (franse) fr « Fin de la quarantaine pour deux personnes à l’hôpital militaire de Neder-Over-Heembeek ». Coronavirus COVID-19. 23 fevriye 2020. Retrieved 25 fevriye 2020. 
  83. (franse) fr « Coronavirus: deux enfants interdits d’école lundi en région verviétoise ». sudinfo.be. 29 fevriye 2020. Retrieved 1 mas 2020. 
  84. (franse) fr « Coronavirus: premier cas confirmé en Espagne ». lepetitjournal.com. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  85. (franse) fr « Coronavirus : deux premières contaminations confirmées en France ». Le Monde.fr. 24 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  86. 86,0 et 86,1 (franse) fr « Coronavirus : un quatrième cas confirmé en France et jugé «sévère» ». leparisien.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  87. (franse) fr « Coronavirus : cinq cas détectés sur le territoire ». francetvinfo.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  88. (franse) fr « Un sixième cas de contamination au coronavirus 2019-nCov recensé en France ». francetvinfo.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  89. (franse) fr « Un premier cas de coronavirus en Finlande ». rtbf.be. 29 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  90. (franse) fr « Coronavirus : l’Italie décrète l’état d’urgence pour éviter une contagion ». leparisien.fr. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  91. (franse) fr « Coronavirus: deux premiers cas confirmés au Royaume-Uni ». bfmtv.com. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  92. (franse) fr « Coronavirus: Un cas contaminé en Suède | Réalités Online ». Toutes les dernières News en Tunisie et dans le monde. 31 janvye 2020. Archived from the original on 2020-02-01. Retrieved 31 janvye 2020. 
  93. (angle) en « Monash Medical Centre treating first Australian case of coronavirus ». The Sydney Morning Herald. 25 janvye 2020. 
  94. (angle) en Sophie Scott medical reporter; Ryan Brad (3 mas 2020). « 'The start of the epidemic': Experts to consider tough measures to slow virus ». ABC News. Retrieved 3 mas 2020. 
  95. (franse) fr « Le coronavirus ne nécessite pas d'urgence internationale, estime l'OMS ». rts.ch. 23 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  96. (franse) fr « Coronavirus : l'OMS décrète l'urgence de santé publique de portée internationale ». Les Echos. 2020-01-30. Retrieved 30 janvye 2020. 
  97. (franse) fr « Coronavirus : "Une cinquantaine de personnels mobilisés" pour accueillir des Français rapatriés à Carry-le-Rouet, selon le préfet de la région PACA ». Franceinfo.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  98. (franse) fr « Coronavirus : les premiers Français rapatriés de Chine ont atterri près de Marseille ». Le Monde.fr. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  99. (angle) en « Island quarantine plan as foreigners leave China ». BBC News. 2020-01-29. Retrieved 29 janvye 2020. 
  100. (angle) en Murray, Jessica (31 janvye 2020). « Britons on evacuation flight from Wuhan tell of relief and confusion ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 31 janvye 2020. 
  101. (espanyòl) es Santirso, Jaime (31 janvye 2020). « Los españoles repatriados de Wuhan aterrizan en Madrid ». El País. ISSN 1134-6582. Retrieved 31 janvye 2020. 
  102. (angle) en Zhou, Peng; Yang, Xing-Lou; Wang, Xian-Guang; Hu, Ben (2020-01-23). « Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin ». bioRxiv (Microbiology). doi:10.1101/2020.01.22.914952. Retrieved 27 janvye 2020. 
  103. (angle) en Xintian Xu, Ping Chen, Jingfang Wang, Jiannan Feng, Hui Zhou, Xuan Li, Wu Zhong et Pei Hao (2020). « Evolution of the novel coronavirus from the ongoing Wuhan outbreak and modeling of its spike protein for risk of human transmission ». SCIENCE CHINA Life Sciences. doi:10.1007/s11427-020-1637-5. 
  104. (angle) en Cohen, Jon (2020-01-26). « Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally ». Science. ISSN 0036-8075. doi:10.1126/science.abb0611. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  105. (franse) fr « #VraiOuFake Coronavirus : la consommation d'une soupe de chauve-souris à Wuhan est-elle à l'origine de l'épidémie ? ». Franceinfo.fr. 2020-01-29. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  106. Palmer, James. « Don’t Blame Bat Soup for the Wuhan Virus ». Foreign Policy. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  107. (angle) en « Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC ». www.cdc.gov. 23 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  108. 108,0 et 108,1 (franse) fr « Coronavirus : la période d'incubation moyenne se précise autour de cinq jours ». www.lexpress.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  109. (angle) en « Doubts rise about China's ability to contain new coronavirus ». CIDRAP - Center for Infectious Disease Research and Policy. 25 janvye 2020. Retrieved 27 janvye 2020. 
  110. (angle) en Chan, Jasper Fuk-Woo; Yuan, Shuofeng; Kok, Kin-Hang; To, Kelvin Kai-Wang (24 janvye 2020). « A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster ». The Lancet 0 (0). ISSN 0140-6736. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. Retrieved 2020-01-25. 
  111. (angle) en « China virus 'spreads before symptoms show' ». BBC News. 26 janvye 2020. Retrieved 26 janvye 2020. 
  112. 112,0 et 112,1 « Virus deaths rise as more cities restrict travel ». BBC News. 24 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  113. 113,0 113,1 113,2 113,3 113,4 113,5 113,6 et 113,7 (franse) fr « Nouveau coronavirus: réalité et incertitudes ». Retrieved 30 janvye 2020. 
  114. 114,0 et 114,1 (franse) fr Sautreuil, Pierre (25 janvye 2020). « Coronavirus en France : que faire en cas de symptômes ? ». Le Figaro.fr. Retrieved 25 janvye 2020. 
  115. (angle) en « DOH confirms first case of novel coronavirus in PH ». Retrieved 31 janvye 2020. 
  116. (franse) fr « Coronavirus : comment la France a développé son propre test pour détecter le virus ». Franceinfo.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  117. (franse) fr « Coronavirus 2019 n-Cov ». Ministère des Solidarités et de la Santé. 24 janvye 2020. Archived from the original on 2020-02-02. 
  118. (angle) en Chen, Nanshan; Zhou, Min; Dong, Xuan; Qu, Jieming (30 janvye 2020). « Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study ». The Lancet 0 (0). ISSN 0140-6736. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. Retrieved 31 janvye 2020. 
  119. (angle) en « WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide ». Reuters. 2020-01-14. Retrieved 24 janvye 2020. 
  120. (angle) en « Coronavirus ». www.who.int. Retrieved 24 janvye 2020. 
  121. (franse) fr « Coronavirus : les masques en rupture de stock dans les pharmacies ». Franceinfo.fr. 29 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  122. 122,0 et 122,1 (franse) fr Ministre de la Santé et de la Solidarité. « Les différents types de masques » (PDF). Retrieved 30 janvye 2020. 
  123. 123,0 et 123,1 (franse) fr « "Il est très peu probable qu'une épidémie d'ampleur se propage en France" : un épidémiologiste de l'Inserm a répondu à vos questions sur le coronavirus ». francetvinfo.fr. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  124. (angle) en « Effectiveness of airport screening at detecting travellers infected with 2019-nCoV » (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-01-31. Retrieved 30 janvye 2020. 
  125. (franse) fr « Coronavirus 2019-nCoV : ce que l’on sait de sa mortalité et de sa virulence ». leparisien.fr. 25 janvye 2020. Retrieved 27 janvye 2020. 
  126. (angle) en Anna Fifield (22 janvye 2020). « As families tell of pneumonia-like deaths in Wuhan, some wonder if China virus count is too low ». The Washington Post. 
  127. (angle) en Kuo, Lily; Yang, Lillian (21 janvye 2020). « Coronavirus: Chinese hospitals not testing patients, say relatives ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 28 janvye 2020. 
  128. (angle) en Fan, Wenxin (25 janvye 2020). « Relatives Wonder Why Pneumonia Deaths Not in Coronavirus Tally ». Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. Retrieved 28 janvye 2020. 
  129. 129,0 et 129,1 (angle) en « Coronavirus Toll Update: Cases & Deaths by Country of Wuhan, China Virus - Worldometer ». www.worldometers.info.fr. Retrieved 30 janvye 2020. 
  130. (franse) fr Reuters, Le Figaro avec (22 janvye 2020). « Coronavirus: un vaccin en cours d'élaboration en Russie ». Le Figaro.fr. Retrieved 22 janvye 2020. 
  131. (angle) en « Coronavirus 'may become global emergency' as 18 deaths confirmed ». Sky News. Retrieved 23 janvye 2020. 
  132. (angle) en Siddique (now), Haroon; Quinn, Ben; Convery (earlier), Stephanie; Brooks, Libby (24 janvye 2020). « China coronavirus: 14 test negative in UK as military doctors sent to Wuhan – as it happened ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 25 janvye 2020. 
  133. (franse) fr « Coronavirus : « La France travaille à un vaccin » ». La Croix. 22 janvye 2020. ISSN 0242-6056. Retrieved 26 janvye 2020. 
  134. « DIRECT. Le gouvernement américain tente de développer un vaccin contre le coronavirus 2019-nCoV ». Franceinfo.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  135. (franse) fr « MERS-CoV ». Institut Pasteur. 6 oktòb 2015. Retrieved 29 janvye 2020. 
  136. (angle) en CDC (2 out 2019). « Middle East Respiratory Syndrome (MERS) ». Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved 29 janvye 2020. 
  137. (franse) fr « SRAS ». Institut Pasteur. 6 oktòb 2015. Retrieved 29 janvye 2020. 
  138. (franse) fr O.M.S. « Syndrome aiguë respiratoire ». O.M.S. Retrieved 29 janvye 2020. 
  139. (angle) en « SARS | Home | Severe Acute Respiratory Syndrome | SARS-CoV Disease | CDC ». www.cdc.gov. 22 oktòb 2019. Retrieved 29 janvye 2020. 
  140. (angle) en « Operations Dashboard for ArcGIS ». gisanddata.maps.arcgis.com. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  141. (angle) en « Operations Dashboard for ArcGIS ». gisanddata.maps.arcgis.com. Retrieved 1 fevriye 2020. 
  142. (angle) en Rothe, Camilla; Schunk, Mirjam; Sothmann, Peter; Bretzel, Gisela (30 janvye 2020). « Transmission of 2019-nCoV Infection from an Asymptomatic Contact in Germany ». New England Journal of Medicine. p. NEJMc2001468. ISSN 0028-4793. doi:10.1056/NEJMc2001468. Retrieved 31 janvye 2020. 
  143. (franse) fr « Chine : l'empire vacille #cdanslair 29.01.2020 ». Retrieved 30 janvye 2020. 
  144. (franse) fr « Coronavirus : des craintes de voir l’économie mondiale s’enrayer ». Le Monde.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  145. (franse) fr « Coronavirus en Chine : quelles pourraient être les conséquences économiques de l'épidémie ? ». Franceinfo.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 28 janvye 2020. 
  146. (franse) fr « Coronavirus : pourquoi fait-il baisser le prix du pétrole ? ». Franceinfo.fr. 28 janvye 2020. Retrieved 29 janvye 2020. 
  147. « Le coronavirus pousse le marché pétrolier au bord de la panique ». Le Monde.fr. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  148. (angle) en Partridge, Joanna (28 janvye 2020). « Global firms halt China travel as coronavirus spooks markets ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 29 janvye 2020. 
  149. (angle) en Tenzin Dharpo, Dalai Lama expresses concern over China’s Coronavirus epidemic, Phayul.com, 29 janvye 2020
  150. (franse) fr « Face au coronavirus, la Corée du Nord va fermer ses frontières aux touristes ». Le Huffington Post. 22 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  151. (franse) fr « Virus chinois: la Corée du Nord va se fermer aux touristes (voyagiste) ». www.msn.com. Retrieved 30 janvye 2020. 
  152. (franse) fr Ouest-France (27 janvye 2020). « Coronavirus. La Mongolie ferme sa frontière avec la Chine, ses écoles et ses universités ». Ouest-France.fr. Retrieved 31 janvye 2020. 
  153. (franse) fr « Coronavirus: la Russie va fermer ses frontières avec la Chine ». fr.news.yahoo.com. Retrieved 31 janvye 2020. 
  154. (franse) fr Foudil, Fatma Zohra (30 janvye 2020). « Coronavirus : la Russie ferme ses frontières avec la Chine ». Interlignes Algérie. Archived from the original on 2020-01-31. Retrieved 31 janvye 2020. 
  155. (franse) fr « Coronavirus : la Russie ferme sa frontière avec la Chine ». La Croix. 30 janvye 2020. ISSN 0242-6056. Retrieved 31 janvye 2020. 
  156. (franse) fr « Coronavirus: la Russie va fermer ses frontières avec la Chine ». lesoir.be. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  157. (franse) fr « Coronavirus : Pékin dénonce la recommandation américaine de ne pas se rendre en Chine ». lefigaro.fr. 31 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  158. (angle) en « Private Schools in Laos Close on Fears of Coronavirus ». Radio Free Asia. Retrieved 31 janvye 2020. 
  159. (angle) en « Private Schools In Laos Close On Fears Of Coronavirus | ». jclao.com. Retrieved 31 janvye 2020. 
  160. (franse) fr « Écoles fermées, marathon annulé... alerte maximale à Hong Kong contre le coronavirus ». fr.news.yahoo.com. Retrieved 31 janvye 2020. 
  161. (franse) fr « Ecoles fermées, marathon annulé... Alerte maximale à Hong Kong contre le virus ». LExpress.fr. 25 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  162. (franse) fr « Coronavirus: la Mongolie ferme sa frontière avec la Chine, toutes les écoles et universités du pays fermées ». headtopics.com. Head Topics. Archived from the original on 2020-01-31. Retrieved 31 janvye 2020. 
  163. (franse) fr « « Garde ton virus, sale Chinoise ! » : avec le coronavirus, le racisme antiasiatique se propage en France ». Le Monde.fr. 29 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  164. (angle) en Leyland Cecco (28 janvye 2020). « Canada’s Chinese community faces racist abuse in wake of coronavirus ». The Guardian. Retrieved 30 janvye 2020. 
  165. (angle) en Motoko Rich (30 janvye 2020). « As Coronavirus Spreads, So Does Anti-Chinese Sentiment ». New York Times. Retrieved 30 janvye 2020. 
  166. (angle) en Giuffrida, Angela (31 janvye 2020). « Spate of anti-Chinese incidents in Italy amid coronavirus panic ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 31 janvye 2020. 

Lyen deyò[modifye | modifye kòd]