Gwadloup


(detay)	(detay)

deviz nasyonal

im nasyonal

lang
jantile Kreyòl, Franse
gwadloupéyen

fizo orè : UTC -4

istwa

dekouvèt

politik

gouvènman repiblik

kapital

Bastè (komin)

pi gwo vil Lapwent (komin)

divizyon

vwazen Antigwa, Dominik, Monsera

òganizasyon ONI, IE

jewografi

sipèfisi (km²)
dlo (%)
frontiè (km)
kòt (km)
pli ro (m)
pli ba (m) 1 628
0,70

ekonomi

monnen
- divizyon léwo

PIB
- total (US)
- pa ab. (US)

endis yo
- EDI
- EPI

demografi

popilasyon (ab.)

dansite (ab./km²)
lavi (zan)
ne (‰)
mòtalite (‰)
mòtalite timoun (‰)
alfabèt (%)
an vil (%) 400 000
èstimasyon 2006

endèks

kòd

kòd ISO

endikatif yo
- entènet
- telefonik
- radyofonik .fr/.eu/.gp +33 é +590

nòt

Gwadloup se yon il ki sitye nan Lamè Karayib. Distans li ak la Frans se 7000 km, ak Etazini se 600 km , ak Ayiti se 876 km . Se yon depatman doutremè franse; moun Gwadloup (gwadloupeyen) kapab vote nan eleksyon franse, genyen tou representasyon nan gouvènman franse. Chèf-lye Gwadloup se Bastè (Franse: Basse-terre).

Non Gwadloup sanble vle di rivyè lou, nan Virgen de Guadelupe adan Extremadura koté Espangn. Gwadloup, son piti awchipèl adan lé piti zantiy adan Lamè Karaib. Kò a ay sityé koté 600 kilomèt pi ho ki lamérik di sid é 600 km pi à dwèt ki Ayiti. Pwémyé non ay sété calaou çaera pi apwè Karukéra, ki vé di lil ki ni on bèl lanmè.

Istwa[edite | modifye sous]

Se depi antan dyab te tigason Awawak vin rete an Gwadloup. Se premye pèp a moun ki rete an Gwadloup . Pou viv yo te ka peche ak kiltive. Se Kristof kolon ki fè lewòp dekouvè Lagwadloup an 1493. Moun laFrans vin kolonize Lagwadloup ak tchouye tout Zindyen Karayib pas yo pa ka rive mete yo an esklavaj. Sé pou sa yo mene esklav depi lafrik pou kiltive kann a sik ki te pi gwo pwodiksyon a la Gwaldoup. Lè moun Frans aboli lesklavaj, près tout zansyen esklav refize travay ankò an chan kann. Sa oblije se plantè-la angagé 42000 Zindyen denn ant 1854 ak 1889. Yo te ni kontwa mé plantè la té ka byen san fouté: yo pwan bon kou é an plis ansyen esklav te ke mal gade yo, mal palé yo é mal pale ba yo. Men se yo ki sove plantasyon é yo mene épi-yo nouvo jan pou manje, abiye kò la e pale.

Jòdijou, pèp a Gwadloup se on melanj a Amerendyen, Ewopeyen, Afriken ak Zindyen ki kreye on kilti kreyòl.

Jan Gwadloup dirije[edite | modifye sous]

Gwadloup son lil le zantiy, se yon depatman franse. Pli gran vil la se La pwent, chèflye li rele Bastè. Evé Matinik ki 150 km pi ba é évé Giyann yo ka fé lé départements français d'Amérique (DFA).

An lane 2003, yo sonje mete on nouvo jan pou jere Gwadloup, yo te ve fè on sèl biten avèk rejyon la é depatman la mé biten la foukan a tè lè pèp la di awa adan on gwan vote. Men Sen Bawtelemy é Sen Mawtin di wi, sa y fèt yo pé ké adan Gwadloup ankò mé yo ké endependan di la Gwadloup.

Kon Gwadloup adan la Frans é la Frans nan Léwòp, Gwadloup adan Léwop kon région périphérique, on péi ki lwen mèm. E pas sé on péi ki lwen mèm, i pé chanje lwa a Lewop ki nomalman pou tout Lewop.