Gwadloup


(detay)	(detay)

deviz nasyonal

im nasyonal

lang
jantile Kreyòl, Franse
gwadloupeyen

fizo orè : UTC -4

istwa

dekouvèt

politik

gouvènman repiblik

kapital

Bastè (komin)

pi gwo vil Lapwent (komin)

divizyon

vwazen Antigwa, Dominik, Monsera

òganizasyon ONI, IE

jewografi

sipèfisi (km²)
dlo (%)
frontiè (km)
kòt (km)
pli ro (m)
pli ba (m) 1 628
0,70

ekonomi

monnen
- divizyon léwo

PIB
- total (US)
- pa ab. (US)

endis yo
- EDI
- EPI

demografi

popilasyon (ab.)

dansite (ab./km²)
lavi (zan)
ne (‰)
mòtalite (‰)
mòtalite timoun (‰)
alfabèt (%)
an vil (%) 400 000
estimasyon 2006

endèks

kòd

kòd ISO

endikatif yo
- entènet
- telefonik
- radyofonik .fr/.eu/.gp +33 e +590

nòt

Gwadloup se yon il ki sitiye nan Lamè Karayib. Distans li avèk Lafrans se 7000 km, avèk Etazini se 600 km, avèk Ayiti se 876 km. Se yon depatman doutremè franse. Moun Gwadloup (gwadloupeyen) kapab vote nan eleksyon fransèz, genyen tou reprezantasyon nan gouvènman franse. Chèf-lye Gwadloup se Bastè (lang franse : Basse-terre).

Non Gwadloup sanble vle di rivyè lou, nan Virgen de Guadelupe andan Extremadura kote Espay. Gwadloup, se yon pitit achipèl nan pitit zantiy nan Lamè Karayib. Kò li sitiye kote 600 kilomèt pi wo ki Amerik disid ak 600 km pi a dwat ki Ayiti. Premye non li se calaou çaera epi aprè Karukera, ki vle di lil ki gen yon bèl lanmè.

Istwa[edite | modifye sous]

Se depi antan dyab te tigason Arawak vini rete nan Gwadloup. Se premye pèp moun ki rete an Gwadloup. Pou viv yo tap peche ak kiltive. Se Kristòf Kolon ki fè lewòp dekouvri Gwadloup an 1493. Moun Lafrans vin kolonize Gwadloup ak touye tout Endyen Karayib yo paske yo pa ka rive mete yo nan esklavaj. Se pou sa yo menen esklav yo depi Lafrik pou kiltive kann sik a ki te pi gwo pwodiksyon Gwadloup. Lè moun Frans aboli lesklavaj, prèske tout ansyen esklav yo refize travay ankò an chan kann. Sa oblije se plantè a angaje 42000 Endyen denn ant 1854 ak 1889. Yo te gen kontwa men plantè yo tap byen san foute : yo pran bon kou e an plis ansyen esklav yo tap mal gade yo, mal pale yo ak mal pale ba yo. Men se yo ki sove plantasyon ak yo menen yon nouvo jan pou manje, abiye kò ak pale.

Pèp Gwadloup se yon melanj Amerendyen, Ewopeyen, Afriken ak Endyen ki kreye yon kilti kreyòl.

Jan Gwadloup dirije[edite | modifye sous]

Gwadloup se yon zile zantiy. Li se yon depatman franse. Pi gran vil la se La pwent. Chèflye li rele Bastè. Avèk Matinik ki 150 km pi ba e avèk Giyàn yo ap rele yo départements français d'Amérique (DFA).

An lane 2003, yo sonje mete yon nouvo jan pou jere Gwadloup, yo te vle fè yon sèl antite avèk rejyon e depatman men bagay la foukan a tè lè pèp la refize nan yon gran vote. Men Sen Batelemi ak Sen Maten di wi, sa yo fèt yo ka naan Gwadloup ankò men yo endependan Gwadloup.

Kòm Gwadloup nan Frans e Lafrans nan Ewòp, Gwadloup nan Ewòp tankou région périphérique, yon peyi ki lwen menm. E pa se yon peyi ki lwen menm, li ka chanje lwa a Ewòp ki nòmalman pou tout Ewòp.