Gwadloup


(detay)	(detay)

deviz nasyonal

im nasyonal

lang
jantile Kreyòl, Franse
gwadloupéyen

fizo orè : UTC -4

istwa

dekouvèt

politik

gouvènman repiblik

kapital

Bastè (komin)

pi gwo vil Lapwent (komin)

divizyon

vwazen Antigwa, Dominik, Monsera

òganizasyon ONI, IE

jewografi

sipèfisi (km²)
dlo (%)
frontiè (km)
kòt (km)
pli ro (m)
pli ba (m) 1 628
0,70

ekonomi

monnen
- divizyon léwo

PIB
- total (US)
- pa ab. (US)

endis yo
- EDI
- EPI

demografi

popilasyon (ab.)

dansite (ab./km²)
lavi (zan)
ne (‰)
mòtalite (‰)
mòtalite timoun (‰)
alfabèt (%)
an vil (%) 400 000
èstimasyon 2006

endèks

kòd

kòd ISO

endikatif yo
- entènet
- telefonik
- radyofonik .fr/.eu/.gp +33 é +590

nòt

Gwadloup se yon il ki sitiye nan Lamè Karayib. Distans li avèk la Frans se 7000 km, avèk Etazini se 600 km, avèk Ayiti se 876 km. Se yon depatman doutremè franse. Moun Gwadloup (gwadloupeyen) kapab vote nan eleksyon fransèz, genyen tou reprezantasyon nan gouvènman franse. Chèf-lye Gwadloup se Bastè (lang franse: Basse-terre).

Non Gwadloup sanble vle di rivyè lou, nan Virgen de Guadelupe andan Extremadura kote Espay. Gwadloup, se yon pitit achipèl nan pitit zantiy nan Lamè Karayib. Kò li sityé kote 600 kilomèt pi wo ki Amerik disid ak 600 km pi a dwat ki Ayiti. Premye non li se calaou çaera epi aprè Karukera, ki vle di lil ki gen yon bèl lanmè.

Istwa[edite | modifye sous]

Se depi antan dyab te tigason Awawak vin rete nan Gwadloup. Se premye pèp a moun ki rete an Gwadloup. Pou viv yo te ka peche ak kiltive. Se Kristof kolon ki fè lewòp dekouvè Gwadloup an 1493. Moun laFrans vin kolonize Gwadloup ak touye tout Zindyen Karayib pas yo pa ka rive mete yo nan esklavaj. Se pou sa yo mene esklav depi lafrik pou kiltive kann a sik ki te pi gwo pwodiksyon a la Gwaldoup. Lè moun Frans aboli lesklavaj, prèske tout zansyen esklav refize travay ankò an chan kann. Sa oblije se plantè la angaje 42000 Zindyen denn ant 1854 ak 1889. Yo te ni kontwa me plantè la te ka byen san foute : yo prann bon kou e an plis ansyen esklav te ke mal gade yo, mal pale yo e mal pale bay yo. Men se yo ki sove plantasyon e yo mene epi yon nouvo jan pou manje, abiye kò la e pale.

Pèp Gwadloup se yon melanj a Amerendyen, Ewopeyen, Afriken ak Zindyen ki kreye yon kilti kreyòl.

Jan Gwadloup dirije[edite | modifye sous]

Gwadloup se yon zile zantiy. Li se yon depatman franse. Pi gran vil la se La pwent. Chèflye li rele Bastè. Avèk Matinik ki 150 km pi ba é évé Giyann yo ka fé lé départements français d'Amérique (DFA).

An lane 2003, yo sonje mete on nouvo jan pou jere Gwadloup, yo te ve fè on sèl biten avèk rejyon la é depatman la mé biten la foukan a tè lè pèp la di awa adan on gwan vote. Men Sen Bawtelemy é Sen Mawtin di wi, sa y fèt yo pé ké adan Gwadloup ankò mé yo ké endependan di la Gwadloup.

Kon Gwadloup adan la Frans é la Frans nan Léwòp, Gwadloup adan Léwop kon région périphérique, on péi ki lwen mèm. E pas sé on péi ki lwen mèm, i pé chanje lwa a Lewop ki nomalman pou tout Lewop.