Victoria Montou
| Nesans |
XVIIIe siècle Royaume du Dahomey (en) |
|---|---|
| Lanmò | |
| Nasyonalite | ayisyen |
| Peyi nesans | Wayòm Dawome |
Victoria Montou, rele tou Toya oswa Matant Toya, ki mouri 12 jen 1805, se yon pèsonalite nan Revolisyon Ayisyen an ak konpayon neve li Jean-Jacques Dessalines, anperè an Ayiti an 1804.
Biyografi
[modifye | modifye kòd]Victoria Montou, rele "Toya", te yon esklav ki ap travay sou kay la nan kolon an Henri Duclos, pwopriyetè yon plantasyon kafe. Li te matant Jean-Jacques Dessalines. Fanm enèjik, li ap jwenn tèt li fòse chak jou nan travay la difisil nan jaden yo. Pi bon zanmi li te neve pwòp li Jean-Jacques. Victoria Montou te anseye li konba men-a-men ak voye kouto. Kolon Duclos, ki te pran lonbraj nan relasyon sa a ki te riske vin pi bonè oswa pita danjerèz pou sekirite li, te debarase de Victoria pa transfere li nan kay la Déluger.
Nan nouvo lye sa a, Toya te byen vit mete nan tèt la sou anviwon senkant (50) esklav. Li se souvan dekri gen tankou yon fo nan men li, yon wou sou yon sèl zepòl, ak yon kouto bato pandye nan senti a kamizol li. Anba lòd li a, yo te voye yon pati nan gwoup esklav yo nan debwazman, yon lòt pati pou laboure, lòt moun pou rekòlte epi mete sereyal yo nan gwo panyen.
Kèk ane pita, epi toujou nan kay la Déluger, Toya, nan tèt gwoup li a nan esklav, patisipe nan ajitasyon jeneral la nan mitan esklav yo nan zile a nan Santo Domingo. Ti gwoup rebèl sa yo, anba lòd Toya, te rapidman antoure ak prizonye pa yon rejiman. Pandan batay la, Toya te kouri al kache, de (2) sòlda yo te chase li. Yon mele te pran plas ant yo ak Toya ; youn nan yo te blese gravman pa Toya ak lòt la, te ede pa kèk lòt sòlda ki te rive nan tan, yo te arete Toya e te fè li prizonye.
Lè Dessalines te vin anperè nan Ayiti anba non Jacques Ie an 1804, Toya te fèt dichès enperyal. Nan lane 1805, yon ti tan aprè etablisman an nan anpi a, lè eta a nan sante Toya kite yo gen krentif pou pi move a, anperè Jean-Jacques Dessalines la te rele bò kabann li, lapenn, li te mande doktè a fanmi Mirambeau, ki moun li prezante li kòm fanmi li yo : "Fanm sa a se matant mwen, trete li jan ou ta trete m tèt mwen. Li te dwe sibi tankou m tout lapenn yo, tout emosyon yo pandan tan ke nou te kondane kòt a kòt pou travay jaden yo". Li evidamman pa reyisi ; Toya te mouri menm jou a, 12 jen 1805. Yo antere li jou kap vini an. Li te antoure pa uit (8) brigadye ki soti nan gad palè anperè a, ak ki altèrnansman pote kadav la. Enperatris Marie-Claire Heureuse Félicité, abiye an nwa, ki te ankadre pa de (2) ofisye, te mennen konvwa finerè a.
Relasyon avèk Desalin
[modifye | modifye kòd]Victoria Mantou lajman kontribye nan konstriksyon pèsonalite Jean-Jacques Dessalines, konsidere jodi a kòm papa fondatè nasyon ayisyèn nan. Kontribisyon Victoria Mantou nan edikasyon Jean-Jacques se tèlman gwo ke Desalin, vini Anperè, pral temwaye li menm piblikman. Li se yon responsabilite ki te atribye pou Toya pa manman Jean-Jacques la anvan mouri.
Matant Toya anfèt anseye neve li istwa a nan zansèt afriken yo, kilti afrikèn, lide revolisyonè, libète, konba men-a-men ak voye kouto. Yon edikasyon jije danjere pa Henri Duclos ki obsève trè sere pedagoji la nan Victoria Montou ak motivasyon an nan jèn Jean-Jacques a aprann.
Nan mwa septanm 1805, Jean-Jacques Dessalines te vini Premye Anperè Ayiti anba non Jacques Ie, e Victoria Montou te vin menm tan an "Dichès Enperyal". Men, li te fatige. Ou ka wè pwa esklavaj la ak travay di ke li te fè pandan tout lavi li nan je li.