Revolisyon ayisyèn an 1820
Revolisyon ayisyèn an 1820 an se yon rebelyon ki te koze fen nan monachi a ann Ayiti ak inifikasyon nan nò a nan sid repibliken an.
Revolisyon sa a te fini rèy wa Henri Christophe ki te deside touye tèt li nan mwa oktòb 1820 pou pa tonbe nan men ensije yo. Aprè swisid wa a, pitit gason li Prens eritye Victor-Henry Christophe asire siksesyon li, li te pwoklame wa pa sipòtè li yo anba non an "Henry II ". Men revolisyonè yo te touye jenn prens lan 10 jou aprè lanmò papa li. Prezidan sid la, Jean Pierre Boyer, lè sa a pran kontwòl nan nò a epi li vin prezidan pou lavi nan Ayiti konsa ini nò ak sid la.
Anvan 1820[modifye | modifye kòd]
An 1811, Henri Christophe, prezidan pou lavi nan zòn nò peyi a depi 1807, te kouwone wa pa achevèk kapisen Jean-Baptiste-Joseph Brelle nan dat 2 jen. Malgre efò li pou ankouraje edikasyon ak kodifye lwa yo ("Kòd Henri"), Henri te yon monak pa trè popilè; anplis, wayòm li an toujou nan konfli avèk sid repibliken nan Alexandre Pétion. Yon revòlt pete an 1812 ke li kwaze. Rive nan fen rèy li a, opinyon piblik la desizifman vire kont li paske nan "kaporalis agrè la" li ankouraje nan lòd yo devlope ekonomi an nan zile a. Gen kèk Ayisyen nan nò menm kite wayòm Christophe pou Repiblik Pétion.
Soulèvman oktòb 1820[modifye | modifye kòd]
Wa Henri te frape ak yon konjesyon serebral nan mwa out 1820, ki konsa rete pasyèlman paralize, li sèlman te gen yon kèk mwa yo pou l viv. Wa a lè sa a, panse dousman mouri nan palè Sans-Souci nan Milo . Men, Ayisyen nan nò pwofite de feblès wa a ak gouvènman li 'yo ak revòlt. Atake pa ensije yo, Henri komèt swisid san ezitasyon sou 8 oktòb1820 pa tire tèt li yon bal an ajan nan kè a, pandan yon mès nan yon legliz ke li te bati. Li antere li nan Sitadèl-Laferyè. Aprè lanmò li, pitit gason li Victor-Henry te pwoklame wa pa sipòtè li yo anba non an nan " Henri II ". Men, Victor-Henry te pann pa ensije yo sou 18 oktòb 1820. Madanm Henri, Rèn Marie-Louise Coidavid ak pitit fi li yo ale nan egzil nan peyi Itali. Jean Pierre Boyer, prezidan "sid" ak siksesè Pétion, enpoze tèt li pa fòs ak pwoklame atachman an nan nò a ak Repiblik la Ayiti sou 26 oktòb, li te vin prezidan pou lavi nan tout zile a ak dwa a siksesyon. Boyer tou te pèdi pouvwa pa yon lòt revolisyon an 1843.