Ranbousman kòb lafrans fòse Ayiti bay poutèt li te kraze sistèm kolònizasyon e li endepandan ak kouraj zansèt yo e jistis ak reparasyon pou Ayiti antre nan lòd ekònomik entènasyònal tounèf lan

EKÒNOMI

restitisyon ak reparasyon pou Ayiti

Apre gè Ayiti te fin mennen an Batay Vètyè kòm dènye Batay kont sistèm kolònyalis fransè yo Batay nan Kwadèboukèli te apèn ap konstrui ekònomi l lan Batay nan Kap Fransè (1793) kote Batay Ravinakoulèvlafrans te vin about e tout batay sa-a yo lafrans te pèdi Batay nan Mòn Pele Batay nan Lakrèt-a-Pyewo yo te anfen bezwen bati ekònomi premye repiblik nwa nan mond lan, yo pa t pare aprè lanmò ewo yo lachman Lafrans te vin mènase si yo pa peye l 150 mil fran ann-ò l ap deklare yo lagè yon peyi ki te fin ravaje ki altènativ pou youn pèp ki apèn gen kèk àne depi l goumen pou l soti nan esklavaj-la anba youn Kòd nwa ki te fè l pase pou byen mèb ayisyen yo goumen pou yo vin moun yo pa dwe endepandans yo aak pèsòn sou presyon yo te chwazi youn nan deh (2) altènativ yo lagè oubyen peye pou l kite l an-repo. Dèt sa-a te lakòz ayiti ruine e vin peyi ki pi pòv nan amerik la. si lòd ekònomik entènasyònal tounèf lan pa trete n tankou kòd nwa te trete n nan sa gen plis pase deh-san (200) an yo, se pou fransè jodi montre yo diferan konpare ak zansèt kolònyalis yo a. Ranbouse ayiti kòb li e repare l pou EDE l lite kont pòs-twomatizm-esklavajis la.

Pou Ayiti antre nan lòd ekònomik entènasyònal tounèf lan fò Lafrans remèt kòb la e dedomaje tout ansyen-esklav yo.

Debann ògànizasyon ayisyen solisite yo èd ONU pou restitisyon <<Dèt endepandans ki pou Ayiti a>>

Lè pou 3èm sesyon ki pou Forum ONU sou Moun ki gen asandens afrikàni an, Biwo Avoka Entènasyònal yo (BAE) e Enstiti ki pou Jistis ak Demokratsi ann Ayïti (IJDH) se yo ki mande èd ak Forum lan, pou restitisyon "dèt endepandans ayiti a" soutire pa laFrans lan.

Ak Forum, BAE e patnè ayisyen ki pou, Mouvman Libète ak Egalite tout Ayisyen yo pou Fratènite (MOLEGAF), Etid ak Aksyon yo ki pou tout Dwa nonm lan (EADH), Sant Karl Levèk (SKL) e Ansanm debann Sitwayen Konpetan nan Rechèch ki pou Egalite tout Dwa Moun yo ann Ayiti (ECCREDH) se yok remèt yon dokiman ki genyen uit (8) gran pwen pou pousuiv restitisyon ak Ayiti ki se "dèt endepandans lan" ilejitim estòke pa Lafrans.

news-detay <<Ayiti gen nan men n tout kle yo ki pou restitisyon pou tout sa-a yo ki se yok soufri trete kòm bèt pa yon kòd nwa pou esklavaj la,men, nou ayisyen, nou genyen bezwen èd ONU pou atenn kadna a.>> gentan deklare Mario Joseph, avoka responsab ki pou BAE.

Lè l soumèt dokiman- ki kadre a, BAE ak patnè l-yo rele forum ki pou ONU an pou l soutni Ayiti anfen l twouve reparasyon mònetè yo ke l ap tann longtan nan men laFrans.

Raple n ke, Ayiti te gentan paye yon sòm ki se 150 milyon ki pou fran-ann-ò bay Lafrans ki, jodi a, ekivalan plis pase 28 milya ki pou dola ameriken, anfen ke li rekonèt endepandans ki pou Ayiti a.