Deklarasyon Endepandans Repiblik Ayiti
Deklarasyon Endepandans Repiblik Ayiti a se yon dokiman ofisyèl ki pwoklame jou 1e janvye 1804, endepandans Ayiti. Jan Jak Desalin te pwoklame endepandans Ayiti nan vil Gonayiv, sa ki te make fen 13 ane revolisyon ayisyen an. Deklarasyon an te make ke Ayiti te vin premye nasyon endepandan nan Amerik Latin nan e sèlman dezyèm nan Amerik yo apre Etazini[1], anplis ki te vin premye repiblik nwa nan lemonn.[2]
Deklarasyon ofisyèl sa a se te Louis Boisrond-Tonnerre sekretè Janjak Desalin ki te ekri li. Deklarasyon an kòmanse avèk yon pwoklamasyon long nan non nasyon an, ak yon diskou anvan pa mo sa yo :
« Libète oswa lanmò, Lame natif natal, Gonayiv, 1e janvye 1804, 1ye ane Endepandans".[3] »
Apre pwoklamasyon sa a bay Nasyon an, lekti Deklarasyon Endepandans Repiblik Ayiti a kòmanse.
Pwoklamasyon pou nasyon an
[modifye | modifye kòd]
Preambule a adrese sitwayen yo e li kòmanse jan sa a (ekstrè):
« Deklarasyon Endepandans Repiblik Ayiti
Pwoklamasyon pou nasyon an
Jeneral anchèf la pou pèp Ayiti a
Sitwayen,
Li pa ase pou te mete deyò nan peyi ou malveyan yo ki t ap fè san li koule pandan de syèk; li pa sifi pou nou te mete yon fren nan faksyon ki te toujou resisite yo ki te jwe nan vire ak zonbi libète ke Lafrans te ekspoze nan je ou: nou dwe, pa yon dènye zak otorite nasyonal, asire pou tout tan anpi libète a nan. peyi ki te wè nou fèt la; nou dwe wete nan men gouvènman iniman an ki te kenbe lespri nou depi lontan nan tòpi ki pi imilyan an, tout espwa pou nou tounen esklav, nou dwe finalman viv poukont nou oubyen mouri.
Endepandans ou lanmò... se pou pawòl sakre sa yo rasanble nou, epi yo se siyal pou batay ak reyinyon nou... »
Pwoklamasyon an bay Nasyon an fini konsa:
« Fèt nan katye jeneral Gonayiv, premye janvye mil uitsan kat, ane Endepandans lan.
Siyen: J.J. DESSALINES »
Kondisyon Deklarasyon Endepandans
[modifye | modifye kòd]
« Jodi 1ye janvye mil uitsankat, Jeneral an Chèf Lame endijèn, akonpaye pa jeneral yo, lidè lame a, konvoke pou pran mezi ki dwe gen tandans pou kontantman nan. peyi a:
Apre yo fin fè jeneral yo reyini yo konnen vrè entansyon li pou asire pou tout tan natif natal yo yon gouvènman ki estab, objè a nan pi gwo demann li: sa li te fè nan yon diskou ki gen tandans fè konnen bay pisans etranje rezolisyon an fè peyi a. endepandan, epi jwi yon libète konsakre pa san moun yo nan zile sa a; epi, apre yo fin rasanble opinyon yo, mande pou chak jeneral reyini yo fè sèman pou yo renonse Lafrans pou tout tan, pou yo mouri olye pou yo viv anba dominasyon li, epi pou yo goumen jiska dènye souf pou endepandans yo.
Jeneral yo, anprint ak prensip sakre sa yo, apre yo fin bay inanimman sipò yo nan pwojè endepandans la klèman eksprime, yo tout te fè sèman bay pitit la, bay tout linivè a, yo renonse Lafrans pou tout tan, epi yo mouri olye ke yo viv anba dominasyon li [5]. »
Siyatè nan Lwa Endepandans lan
[modifye | modifye kòd]Lwa Endepandans lan te siyen pa
- Jean-Jacques Dessalines, Jeneral an chèf[3]
- Henri Christophe, Jeneral de divizyon[3]
- Alexandre Pétion, Jeneral de divizyon[3]
- Nicolas Geffrard, Jeneral de divizyon[3]
- Augustin Clerveaux, Jeneral de divizyon[3]
- André Vernet, Jeneral de divizyon[3]
- Louis Gabart, Jeneral de divizyon[3]
- Paul Romain, G. Gérin, François Capois, Jean-Louis François, Laurent Férou, Pierre Cangé, G. Bazelais, Magloire Ambroise, J.J. Herne, Toussaint Brave, Yayou, brigadye jeneral ;
- Guy Joseph Bonnet, F. Paplier, Morelly, Chevalier, Marion, adjidan-jeneral
- Magny, Roux, chèf brigad ;
- Chaperon, B. Goret, Macajoux, Benjamin Noel, Ololoy, Dupuy, Carbonne, Diaquoi ansyen, Raphaël, Malet, Derenoncourt, ofisye lanme ayisyen
- Pierre Nicolas Mallet rele Mallett Bon Blanc[6]
- Louis Boisrond-Tonnerre, sekretè
Gade tou
[modifye | modifye kòd]Referans
[modifye | modifye kòd]- ↑ https://academic.oup.com/edited-volume/28336/chapter-abstract/215142903?redirectedFrom=fulltext&login=false. Retrieved 2 oktòb 2022. Missing or empty
|title=(help) - ↑ (franse) fr Raymond Bernadin, Berthé (3 mas 2005). « À propos de l'acte d'indépendance d'Haïti de Fort-Liberté. ». lenouvelliste.com. Retrieved 20 fevriye 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 et 3,7 (franse) fr « Intégralité de l'Acte de la Proclamation de l'Indépendance » (PDF). nationalarchives.gov.uk. Retrieved 29 novanm 2013.
- ↑ (en) « Deklarasyon Endepandans » [PDF], sur nationalarchives.gov.uk, UK, National Archives.
- ↑ [PDF] Complete Act nan Pwoklamasyon Endepandans lan, sou sit nationalarchives.gov.uk, konsilte 29 novanm 2013
- ↑ (franse) fr « Fiche Mallet ». rootsweb.ancestry.com.
Lyen deyò
[modifye | modifye kòd]- Acte de l'Indépendance de la République d'Haïti, sou Wikisous
- Zak endepandans sou haiti-reference.com