Aller au contenu

Maladi kowonaviris 2019

Modifye lyen yo
Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
(Depi paj redireksyon « Covid-19 »)
SARS-CoV-2

Covid-19 (akwonim angle Coronavirus disease 2019 (maladi Kowonaviris an 2019)), rele ofisyèlman pa OMS an franse maladie à coronavirus 2019[1] pafwa rele tou nemoni Wuhan, se yon zoonòz viral ki te koze pa kowonaviris SARS-CoV-2 (ansyen-nCov 2019), [2] responsab pou yon epidemi ki te kòmanse nan fen 2019 nan vil Wuhan, kapital pwovens Hubei, nan sant Chin.

Anpil fwa konpare ak SRAS, akòz pwoksimite jenetik nan de (2) viris yo, patoloji sa a gen karakteristik klinik ase diferan.

Byenke gen lospitalizasyon sistematik nan anpil peyi, entène lopital pa toujou nesesè daprè CDC, ki te etabli kritè pou swen nan kay.[3]

Dekouvèt maladi

[modifye | modifye kòd]

Premye ka a rapòte se yon pasyan ki gen 55 an ki tonbe malad sou 17 novanm 2019 selon jounal South China Morning Post.[4]

Sou 15 desanm, kantite ka te 27, ak sou 20 desanm, 60, ki gen ladan plizyè moun ki te travay nan mache angwo fwidmè nan Huanan entène lopital Wuhan pou nemoni.[5]

Sou 21 desanm, kit dyagnostik ki detekte 22 jèm patojèn respiratwa (18 viris ak 4 bakteri) ki bay yon rezilta negatif, medsen sonje yo te nan prezans yon nouvo patojèn respiratwa.[6]

Gen kèk evoke « maladi X » (rele an 2018 daprè OMS nan yon maladi gen anpil chans lakòz danje entènasyonal)[7],[8],[9]

Foto

[modifye | modifye kòd]

Antre viris la nan kò

[modifye | modifye kòd]

Laplipa viris yo antre nan selil yo pa andositòz medye pa reseptè. Reseptè ke SARS-CoV-2 itilize pou enfekte selil nan poumon yo ta ka ACE2, yon pwoteyin sifas selil yo te jwenn sou selil epitelyal alveyolè AT2 nan poumon an. Selil sa yo AT2 yo patikilyèman sansib enfeksyon viral.[10] Youn nan regilatè yo konnen nan andositòz se pwoteyin kinaz 1 ki asosye ak AP2 (AAK1). Pwoteyin sa a se yon sib pou chèche antiviral yo nan lòd yo deranje kijan li fonksyone. ACE2 se yon anzim konvèsyon anjyotansin 2 reseptè selilè anjyotansin II.[11] ACE2 sa a se prezan nan selil yo epitelyal siperyè ak stratifye nan èzofaj, men tou nan antewosit yo absòban nan Iileum (pati final ti trip) ak kolon.

Repatisyon viris nan òganis

[modifye | modifye kòd]

Li pa ankò jisteman konnen. Epi li ka varye selon souch viral yo.

Selon yon rezime ki baze sou 1070 echantiyon pran nan lopital la nan peyi Lachin nan janvye-fevriye 2020 ak pibliye sou 11 mas 2020[12] pi wo to pozitif te jwenn nan lavaj bronko_alveyolè (14 ka soti nan 15; sètadi 93%). Answit te vin krache (72 ka soti nan 104  ; 72%), zam nazal (5 ka soti nan 8  ; 63%), biyopsi pa fibrobwonkoskopi (6 ka soti nan 13 ; 46%), farenks lan (126 ka soti nan 398  ; 32%), matyè fekal (44 ka soti nan 153 ; 29%) epi finalman nan san an (3 ka soti nan 307 ; 1%). Nan okenn ka yo te viris la yo te jwenn nan pipi a, men otè yo note ke yon enfeksyon SARS-CoV-2 te jwenn nan ban yo nan 2 pasyan san dyare.[12]

Danjerozite viris

[modifye | modifye kòd]

Tan jenerasyon se dire ki separe aparisyon siy klinik nan yon moun enfekte ak aparisyon siy klinik nan moun li enfekte.

Viris Maladi Transmisyon respiratwa To repwodiksyon de baz To mòtalite pou 1000 Tan jenerasyon (jou) Kontajyon anvan aparisyon sentòm
SARS-CoV-2 COVID-19 Wi Ant 2 ak 3 Ant 10 ak 30 > 3 Wi[13],[14]
Alphainfluenzavirus
Betainfluenzavirus
Gammainfluenzavirus 		grip Wi 1,4 1 > 3 Wi[15]
SARS-CoV SRAS Wi > 2 94 > 3 Non (3 jou aprè tous)
MERS-CoV SRMO Wi < 1 344 > 3
Morbillivirus (measles virus) woujol Wi 12 1 > 3 Non men siy trè leje

Natirèlman, egzistans yon vaksinasyon efikas diminye konsekans yon viris danjere.

Enkibasyon

[modifye | modifye kòd]

Peryòd enkibasyon an sanble pi souvan ant kat (4) ak sèt (7) jou epi pi sètènman mwens pase katòz (14) jou. Peryòd sa a nan antou katòz (14) ta dwe limit la sekirite maksimòm pou konnen si se yon moun ki enfekte oswa ou pa. Estimasyon sa yo baze sou obsèvasyon kowonaviris ki responsab pou sendwòm respiratwa Mwayen Oryan (MERS).[16]

OMS estime ke peryòd enkibasyon an pwobableman dire anviwon senk (5) jou, ant de (2) ak dis (10) jou.[17]

Sou 30 janvye 2020, Doktè Odile Launay, espesyalis maladi enfeksyon nan Lopital Cochin (Pari), deklare : « ou ka kontajye anvan ou menm gen siy klinik yo oswa menm, menm jan ak grip, moun ki san sentòm [ka tou kontajye] ». Li ajoute : « Nou kounye a konnen ke ka segondè yo pi plis ak pi souvan» « ke peryòd enkibasyon pi kout, apeprè senk (5) jou.

Sou 6 fevriye 2020, daprè yon etid Chinwaz sipèvize pa Zhong Nanshan, doktè dèyè dekouvèt viris SRAS an 2003[18] e te pote sou prèske 1100 pasyan, tan enkibasyon viris la te ka varye ant 0 ak 24 jou, avèk yon dire medyàn 3 jou.[19],[20]

Transmisyon

[modifye | modifye kòd]

Kontajyozite

[modifye | modifye kòd]

Kontajyozite SARS-Cov-2 ta dwe an patikilye akòz kapasite li yo dwe divize pa firin (pwoteyin ki prezante nan anpil tisi), sa ki pa te ka a pou de (2) lòt kowonaviris imen trè patojèn pou imen.[21],[22]

Dire peryòd ekskresyon viral

[modifye | modifye kòd]

Peryòd sa a koresponn ak tan an pandan ki yon pasyan ki ka kontajye.

Nan mitan-mas 2020, done yo manke konsènan pòtè san sentòm ak / oswa ki pa entène lopital, men nan pasyan entène lopital, dire medyàn ekskresyon viral te de 20 jou anviwon nan sivivan, ak SARS-CoV-2 te detektab jiska lanmò nan tout moun ki pa sivivan.[23] Li posib ke pasyan sa yo se moun ki koule pi viris la, ak pi long la. Dire ki pi long nan koule viral obsève nan mitan prèske 200 ka etidye te (nan mitan sivivan) : 37 jou.[23]


Eskresyon sa a, pi bonè ak pi lontan pase espere, ta dwe pran an kont nan modelizasyon epidemyolojik. Li konfime bezwen izole pasyan enfekte ak rechèche antiviral pi efikas.[23]

Nan timoun
[modifye | modifye kòd]

Yo souvan gen sèlman sentòm fèb (oswa okenn sentòm) men èkskrete viris la epi yo ka kontajye.

Anplis de sa, ekskresyon viral nan poupou pèsiste menm apre viris la disparèt nan eskresyon yo nan nen oswa nan ekouvyonaj gòj, ak eka te note ant 8 ak 20 jou. Reyalite sa rapèl mekanis diferan de sa yo jwenn nan granmoun yo.[24],[25]

To kontajyon

[modifye | modifye kòd]

Selon premyè rechèch, to repwodiksyon de baz (note R0), ki se yon endèks kontajyozite, se ant 2.2 ak 3.5.[26],[27] Li se 2,2 (entèval konfyans 95 %, ant 1,4 ak 3,9) sou 425 premye ka konfime.[26] Yon revi literati pibliye ant 1 janvye 2020 ak 7 fevriye 2020 endike yon medyàn to repwodiksyon debaz (R0) a 2,79[28]

To sa a ta ka varye selon souch emèjan viris la oswa avèk yon diminisyon nan virulans (klasik nan viris la nan yon pandemi).

To atak segondè

[modifye | modifye kòd]

To sa a dekri kantite fwaye segondè ki parèt apati yon fwaye primè. Li endike fasilite yon enfeksyon pwopaje nan yon lye fèmen (fwaye...). Yon piblikasyon 27 fevriye nan Lancet estime to atak segondè a 35 %.[29]

Transmisyon pandan faz enkibasyon

[modifye | modifye kòd]

Transmisyon pandan faz enkibasyon an te pwouve diran tès sistematik avèk moun ki te gen kontak avèk yon ka "endèks".[14] Nan fason sa a, nou mete aksan sou :

  • prezans nan transkriptaz envès-polimeraz-chèn-reyaksyon (qRT-PCR) pou SARS-CoV-2, nan tès nazofarenje.

Yon etid sou chaj viral la nan ekouvyon nen yo ak gòj yo te jwenn nan 17 pasyan avèk sentòm dapre jou aparisyon nan nenpòt ki sentòm yo pibliye sou 19 fevriye.[30]

  • yon chaj viral wo nan lòd la nan 100 000 000 kopi (nan viris la) pou chak mililit krache.

Transmisyon pandan maladi

[modifye | modifye kòd]
  • Pi gwo chaj viral yo detekte touswit apre aparisyon sentòm yo, ak pi wo valè nan nen ke nan gòj la. Modèl ekskresyon viral pa pasyan avèk sentòm yo sanble pi pre pasyan ki gen grip la pase sa ki obsève nan pasyan ki enfekte avèk SARS-CoV.

Mod transmisyon moun-a-moun

[modifye | modifye kòd]
Estimasyon kantite ka COVID-19 nan Wuhan selon to repwodiksyon de baz (R0)

Sou 14 mas 2020 mod egzak transmisyon ankò mal defini. Gen sèten moun ki enfekte pa te transmèt viris la, pandan ke lòt moun transmèt plizyè moun viris la.[31]

Plizyè wout transmisyon sanble egziste nan menm moman :

  • wout respiratwa dirèk
  • pa kontak avèk yon sifas ou yon objè enfekte
  • Pa viris ayewosolize
  • pa patikil ou goutlèt fekal
  • Pa dlo egou

Transmisyon pa moun san sentòm

[modifye | modifye kòd]

Dire lavi viris andeyò òganis

[modifye | modifye kòd]

Dire lavi a nan viris la andeyò yon òganis vivan yo estime ant 3 èdtan (nan yon anviwònman sèk) ak 3 jou (nan yon anviwònman imid).

Viris sispann
nan lè 		Sou yon sifas Kwiv Sou yon sifas Katon Sou yon sifas
d'Inoks 		Sou yon sifas Polipwopilèn
SARS toujou trè prezan apre 3 èdtan viris enfeksye disparèt nan 8 èdtan viris enfeksye disparèt nan 8 èdtan toujou detekte nan konsantrasyon ba apre 48 èdtan toujou detekte nan konsantrasyon ba apre 72 èdtan
SARS-Cov-2 toujou trè prezan aprè 3 èdtan viris enfeksye disparèt nan 4 èdtan viris enfeksye disparèt nan 24 èdtan toujou detekte nan konsantrasyon ba apre 72 èdtan toujou detekte nan konsantrasyon ba apre 72 èdtan

Transmisyon moun-zannimo

[modifye | modifye kòd]

Pou OMS, te gen toujou pa gen okenn prèv ki montre bèt yo, kòm chen oswa chat, ka enfekte ak kowonaviris sa a. Otorite lokal nan Chin, sepandan, rekòmande ke ou pa bo bèt domestik.

Sezonalite

[modifye | modifye kòd]

Astrid Vabret, ki chèf depatman viwoloji nan CHU nan Caen, deklare : epidemi SRAS la te fèt ant novanm 2002 ak jiyè 2003, apre septanm 2003 rive me 2004. Soti nan otòn nan prentan, menm ete. Ak "nou pa konnen ki sa ki te wòl sezon sou SRAS", Sètènman, "viris yo te touye pa tanperati ki wo, men nou ap pale sou plis pase 56 ° C, ensiste virològ Astrid Vabret. Si yon kò moun rive nan tanperati sa a, si li pa ka refwadi li, li twò mouri. Li deja difisil pou siviv nan 43 ° C. Nou lwen yon tan prentan nan latitid nou yo.[32]


Antoine Flahault, direktè Enstiti Sante Global nan Fakilte Medsin nan Inivèsite Jenèv, pale de sezon ak epidemi viris. "Nan latitid tanpere, viris respiratwa, tankou sa ki nan grip la oswa kowonaviris yo, yo sansib a sezon yo ak sezon ivè se sezon yo prefere", eksplike Antoine Flahault. Men règ sa a pa inivèsèl. "Pami viris yo ki byen adapte yo nan popilasyon imen an, youn dekri pou yon sikilasyon sezon an, pou lòt moun yon sikilasyon tout lane a avèk pwent epidemi. Viris sa yo yo jwenn nan tout rejyon yo nan planèt la, menm cho, sa yo kote klima a se twopikal. E nou pa eksplike poukisa yon viris grip se sezon nan yon rejyon nan planèt la e poukisa li pa nan yon lòt, rekonèt Astrid Vabret. se Tanperati a pwobableman patisipe nan tout faktè (imidite, konsantrasyon nan popilasyon imèn...), men nan fason pi plis konplèks. " [32]

Tipoloji malad yo

[modifye | modifye kòd]

64% nan moun ki enfekte yo se gason, 72% gen plis pase 40 ane fin vye granmoun ak 40% gen yon komòbidite (yon lòt maladi grav) asosye.[33]

Dapre etid la ki te pibliye an premye nan New England Journal of Medicine sou 425 premye ka yo konfime, laj medyan se 59 ane. Etid sa a endike tou ke, kontrèman ak viris grip la, kowonaviris sanble rive nan pa anpil timoun piti, pa gen okenn timoun ki poko gen 15 ane yo te youn nan sa yo premye ka konfime.[26] Done epidemyolojik sa a pa te konfime imedyatman. Epidemi SRAS 2007 la te afekte kèk timoun tou[34] De (2) eksplikasyon ki posib, swa timoun yo te mwens ekspoze nan kòmansman an, oswa kò yo reyaji yon fason diferan nan viris la.

Distribisyon laj pou 44672 ka konfime (fevriye 2020)
Laj Kontaminasyon Mò
Siperyè ou agal a 80 zan 1408 ka 3 % 208 15 %
70-79 ane 3918 ka 9 % 312 8 %
30-69 ane 34762 ka 78 % 503 1,3 %
20-29 ane 3619 ka 8 %
10-19 ane 549 ka 1 %
Enferyè a 10 ane 416 ka 1 % 0 0 %
Kantite total 44672 100 % 1023 2,3 %
Distribisyon fòm klinik pou 44615 ka konfime (fevriye 2020)
Kantite Mò
Mwayèn 36160 ka 81 % 0 0 %
Grav 6168 ka 14 % 0 0 %
Kritik 2087 ka 5 % 1023 49 %

Malgre ke COVID-19 parèt yo dwe plis transmisib pase SARS ak MERS, ak anpil estimasyon to repwodiksyon de baz nan COVID-19 (R0) te deja pibliye, li toujou twò bonè pou devlope yon estimasyon egzak R0 oubyen pou evalye dinamik transmisyon yo, dapre otè etid sa a.

Sentòm yo ak manifestasyon klinik yo

[modifye | modifye kòd]
Sentòm yo ak manifestasyon yo obsève

Nan mwa fevriye 2020, siy klinik te, selon jounal British Medical Journal[35], selon frekans yo :

  • Siy klinik prensipal :
    • lafyèv (sof nan timoun) nan 83 a 98 % pasyan,
    • tous, pi souvan sèk, nan 59 a 82% nan pasyan,
    • disne (difikilte respiratwa) nan 31 a 55 % pasyan.
  • Siy segondè :
    • fatig nan 44 a 69 % pasyan,
    • doulè miskilè nan 11 a 44 % pasyan,
    • mal gòj nan 5 a 17 % pasyan,
    • krache nan 26 a 28 % pasyan,
    • yon pèt apeti nan 40 % pasyan.
  • Lòt siy (yo jwenn nan mwens pase 10% nan ka yo) :

Dyare oswa doulè nan vant parèt 1 oswa 2 jou anvan pwoblèm respiratwa nan 10% nan ka yo nan yon etid sou 138 pasyan yo ki pibliye nan JAMA sou 7 fevriye 2020.[36]

Maladi a ka akonpaye pa siy domaj nan aparèy respiratwa anwo ak pi ba : nen k ap koule ak tous, respirasyon kout, sansasyon nan sere (opresyon). Konplikasyon prensipal yo karakterize pa detrès respiratwa nan 30% nan ka yo, myokadit nan 10% nan ka yo ak yon enfeksyon segondè bakteri nan 10% nan ka.[33]

Fòm kritik

[modifye | modifye kòd]

Dyagnostik

[modifye | modifye kòd]

Yon sispèk nan nemopati Wuhan egzije, nan adisyon a siy ki dekri anwo a, yon nosyon de kontak oswa risk. Tablo ki anba a rezime faktè risk ki jistifye yon rechèch viris pa PCR.[37]

OMS ak CDC pa defini menm kritè.

OMS CDC
Resan vwayaj (nan lespas 14 jou) soti nan Wuhan (Hubei Pwovens, Lachin). Resan vwayaj (nan lespas 14 jou) soti nan pwovens Hubei (Lachin).

Tout moun ki soufri lafyèv ak pi ba maladi respiratwa ki mande entène lopital ak li te gen vwayaje nan tè pwensipal Lachin.

Kontak sere avèk yon moun ki sispèk ou konnen ki gen yon enfeksyon akòz SARS-CoV-2 Kontak sere avèk yon moun ki sispèk ou konnen ki gen yon enfeksyon akòz SARS-CoV-2
Ekspozisyon (sètadi vizit oswa travay) nan yon etablisman sante nan yon peyi kote yo te rapòte SARS-CoV-2 "lopital ki asosye ak" enfeksyon te rapòte.
Pwofesyonèl swen sante (kèlkeswa istwa vwayaj oswa kote rezidans) ki te travay nan yon anviwònman kote yo trete pasyan ki gen enfeksyon respiratwa grav grav.
Pasyan (kèlkeswa istwa vwayaj la oswa kote rezidans lan) ki gen yon siy etranj oswa inatandi nan klinik, an patikilye deteryorasyon toudenkou malgre tretman apwopriye, menm si yo te idantifye yon lòt etyoloji.

CDC a defini "kontak sere" tankou yo te nan 2 mèt oswa nan yon chanm oswa yon zòn swen pou yon peryòd tan ki pwolonje san ekipman pwoteksyon pèsonèl oswa ki gen kontak dirèk avèk sekresyon yo nan yon moun ki enfekte avèk SARS- CoV-2.

Se dyagnostik la ki baze sou deteksyon an nan viris la pa teknoloji RT-PCR (anplifikasyon jèn aprè transkripsyon envès) sou fwoti (tès) nazofarenje.[33] Sepandan, dyagnostik sa a se pa nan rive nan tout sistèm sante, epi gen kounye a pa gen dyagnostik sewolojik.

Espesifisite a nan tès sa a se 100% men sansiblite li yo pa li te ye.[38] Kalkil valè prediktif pozitif ak negatif pa aktyèlman posib. Li se sèl endikatè nan medsin klinik paske li pran an kont ensidans prevalans de maladi a. Sou 22 janvye 2020 ministè franse Solidarite ak Sante anonse ke yon tès dyagnostik devlope pa sant referans nasyonal pou viris respiratwa, sètadi Enstiti Pasteur a, disponib nan Frans.[39]

Biyoloji

[modifye | modifye kòd]

Biyoloji aktyèl la se yon enfeksyon viral : Lenfopeni, ti sitoliz epatik, pwokalsitonin se yon bagay nòmal, Laktat dezidwojenaz ak kreyatin kinaz ogmante.[33] Li se sitou itilize evalye enpak la nan enfeksyon viral sou divès ògàn yo (kè, ren, fwa).

Si maladi a vin pi grav, lenfopeni a vin pi grav ak lekositòz vin pi grav. Ogmantasyon D-dimè se yon siy gravite ak ogmantasyon nan kreyatinemi.[36]

Nan absans yon viremi, chaj viral la nan san an poko etidye.

Imajeri medikal

[modifye | modifye kòd]

Nemopati an prezante yon evolisyon patikilye ki dekri nan 4 etap  : etap bonè (0-4 jou) avèk opasite an glas depoli (GGO); etap pwogresif (5-8 jou); etap maksimòm (10-13 jou); ak etap rediksyon (≥14 jou).[40] Distribisyon anomali poumon te anrejistre tankou se sitou soupleral (sitou ki enplike tyè periferik nan poumon an), o aza (san predileksyon pou rejyon soupleral ou santral) ou difiz (kontinyèl atak san konsiderasyon pou segman poumon)[41]

Prevansyon

[modifye | modifye kòd]

Prevansyon se esansyèlman ki baze sou evite nenpòt ki kontak ak yon sijè sispèk oswa konfime, lave men souvan, itilize mouchwa jetab oswa touse nan koud la pou evite pwodiksyon ayewosol oswa echanj manyèl. Yo rekòmande moun ki gen sendwòm maladi grip la pou yo kontwole tanperati yo. Pa rekòmande manje vyann oswa ze ki mal kuit.[42],[43]

Mete yon mask chirijikal pa gen okenn enterè prevantif, deklare Agnès Buzyn, Minis Sante franse.[44] Sou yon bò, mask sa yo sitou fèt pou kenbe mikwòb ki kite poumon pasyan an (chirijyen genyen mask pandan operasyon pou yo pa riske enfekte pasyan [6]). Nan lòt men an, pwobabilite pou yo rankontre (andeyò Lachin) yon moun avèk viris la se kounye a (nan mwa janvye 2020) trè ba anpil. Doktè Eric d'Ortenzio, epidemyolojis ak kowòdonatè syantifik nan Enstiti Nasyonal Sante ak Rechèch Medikal, yon lòt fwa ankò konfime initilite nan mete yon mask pou popilasyon an.[13]

Mask endividyèl pwoteksyon respiratwa (tip FFP2) anpeche mikwòb antre nan kò a. Efikasite li dire de twa (3) a uit (8) èdtan.[6] Se mas sa a ki mete pa pèsonèl sante lè w ap pran swen moun ki enfekte yo.

Centre for Mathematical Modelling of Infectious Diseases nan London School of Hygiene and Tropical Medicine pibliye yon etid (pre-enpresyon nan dat 20 janvye 2020 ki pa gen ankò yo te revize pa lòt espesyalis) ki montre ke detektè tèmik nan ayewopò detekte mwens pase 40% nan moun ki enfekte.[45]

Rekòmandasyon CDC Atlanta

[modifye | modifye kòd]
  1. Evite kontak sere avèk moun ki malad.
  2. Evite manyen je ou, nen ou ak bouch ou avèk men ki pa lave.
  3. Touse oswa etènye nan yon mouchwa jetab, epi jete mouchwa a nan fatra an.
  4. Netwaye epi dezenfekte objè ak sifas ki souvan manyen yo avèk yon dezenfektan.
  5. CDC a pa rekòmande mete yon mask chirijikal pou pwoteje kont viris respiratwa, tankou SARS-CoV-2.
  6. Lave men ou souvan avèk savon ak dlo pandan omwen 20 segonn, espesyalman apre w fin itilize twalèt la, anvan ou manje, epi apre ou fin mouche nen ou oswa ou touse oswa etènye. Si ou pa kapab, sèvi ak yon solisyon idwo-alkolik, yon dezenfektan men ki gen omwen 60% alkòl.

Kritè pou swen nan kay

[modifye | modifye kòd]

Swen lakay konsène moun ki gen enfeksyon konfime oswa sispèk SARS-CoV-2 (ki gen ladan moun ki anba envestigasyon) ki pa bezwen entène lopital oswa moun ki gen enfeksyon konfime pa SARS-CoV-2 ki te entène lopital men konsidere san kritè gravite pou yo retounen lakay ou.

Kritè pou swen nan kay
Pa gen siy gravite
Pwofesyonèl sante disponib nan kay la
Chanm separe san espas pataje ak lòt moun
Ase manje ak lòt moun
Pasyan an ak lòt manm nan kay la gen aksè nan ekipman apwopriye ak rekòmande pwoteksyon pèsonèl (nan yon minimòm, gan ak yon mask figi) epi yo kapab konfòme yo avèk prekosyon yo rekòmande nan kontèks la nan swen lakay ou oswa izolasyon (eg, ijyèn respiratwa ak pwoteksyon tous, ijyèn men)
Pa gen manm nan kay la ki gen yon faktè risk  : moun ki gen plis pase 65, jèn timoun, fanm ansent, moun ki imunokomande oswa ki gen pwoblèm kwonik, nan poumon oswa nan ren.

Trètman

[modifye | modifye kòd]

Jeneralite

[modifye | modifye kòd]

Tablo rezime tretman an nan 139 pasyan, 26% nan moun yo te dwe swiv nan inite a swen entansif (USI). 3 premye liy yo konsène tout pasyan yo. 4 dènyè liy yo gen rapò ak pasyan nan USI.

Dapre Yeming Wang ak al.[36]
tretman To aplikasyon (%) (n = 138)
antiviral 89.9
terapi oksijèn 76.9
glikokòtikoyid 44.9
Envazyon vantilasyon mekanik 12.3
Ventilasyon ki pa pwogrese 10.9
Oksijenasyon pa manbràn siplemantè-kòporèl 2.9
emodyaliz 1.5

Antiviral

[modifye | modifye kòd]

Pa gen okenn tretman de baz, yo trete sèlman sentòm. Pa gen okenn tretman antiviral espesifik aktyèlman. Pasyan yo trete nan Lachin resevwa antiviral sa yo : oseltamivir (75 mg, 2 fwa chak jou nan bouch, ganciclovir (250 mg, 2 fwa chak jou nan venn), lopinavir ak ritonavir (500 mg, 2 fwa chak jou nan bouch pandan yon dire medyàn nan 3 jou.[46]

Selon OMS, yo ta kapab fè tantativ pou repozisyonman antiviral ki egziste deja yo.[47]

Sinon, tretman an se sèlman sou sentòm. Li konsiste konpanze pwoblèm viseral (kè, poumon, ren). Sirenfeksyon poumon pa bakteri trete selon antibiyogram la. Kòtikostewoyd ta dwe evite.

Viris la sansib a tout dezenfektan komen.

Rechèch anlè medikaman

[modifye | modifye kòd]

Sèvi ak aprantisaj machin, yon ekip syantifik pibliye sou 4 fevriye 2020 nan Lancet la [48] yon etid sou antiviral posib. Youn nan sis (6) medikaman lyezon AAK1 avèk yon wo afinite se barisitinib, ki anpeche siklin G, yon lòt regilatè nan andositòz. Konsantrasyon nan plasma nan barisitinib nan dòz la ka geri (kòm 2 mg oswa 4 mg yon fwa chak jou) se ase pou anpeche AAK1.

Sou 29 janvye 2020, chèchè ostralyen ki travaye nan Peter Doherty Institute for Infection and Immunity (Enstiti Pyè Doherty pou Enfeksyon ak Iminite) (Melbourne) reyisi pou premye fwa, anba sipèvizyon Doktè Julian Druce, pou kreye yon nouvo kowonaviris ki sòti nan yon echantiyon ki te pran nan yon pasyan ki enfekte. Sa se yon gwo etap nan devlopman yon tretman. Yo pataje viris sa a avèk laboratwa atravè mond lan, otorite chinwaz pa gen fè sa.[49]

Tretman konplikasyon

[modifye | modifye kòd]

Kòtikoterapi pou sendwòm detrès respiratwa egi (SDRA)

[modifye | modifye kòd]

Gen kontwovès nan itilizasyon kòtikoterapi nan SDRA. Repons iminitè koze an pati SDRA. Kòtikosteroyd pèmèt diminye enflamasyon poumon twòp gwo ak danjerèz, men yo tou anpeche benefisye repons iminitè a, ki pèmèt pasyan an elimine ajan patojèn.

Apre plizyè piblikasyon ki gen rapò ak itilizasyon kòtikoterapi nan sendwòm detrès respiratwa egi, yon meta-analiz ki pibliye nan lancet 7 fevriye 2020 prezante yon rezime sou itilize kòtikoterapi nan SRAS, MERS, enfeksyon respiratwa avèk viris sensityal ak SDRA kèlkeswa kòz la. Li konkli ke pa gen okenn done klinik montre okenn benefis an favè pou yo sèvi ak kòtikoterapi nan nenpòt SDRA, ki gen ladan youn akòz kowonaviris la.[50] Doktè chinwa kritike metodoloji a nan etid sa a ak sonje ke etid fiti pou yo sèvi ak kòtikoterapi nan SDRA H1N1, kòtikoterapi te redwi mòtalite. Kòtikoterapi se yon nepe doub-bò epi yo mete aksan sou kondisyon itilizasyon : yo dwe pran an kont rapò pri-benefis avèk anpil atansyon : itilizasyon nan pasyan ki malad grav, itilizasyon nan pasyan ki deja ipoksik pa maladi kwonik, dòz ta dwe ba a modere (≤0 · 5-1 mg / kg pou chak jou nan metilprednizolòn oswa ekivalan) ak dire ta dwe kout (≤7 jou).[51]

COVID-19 ak gwosès

[modifye | modifye kòd]

SRAS pandan gwosès te asosye ak yon ensidans wo nan konplikasyon pou fanm ak fetis tankou foskouch espontane, akouchman twò bonè, reta kwasans nan iteris, vantilasyon mekanik asiste, admisyon nan swen entansif nan USI, ensifizans ren ak koyagilasyon entravaskilè (san kaye nan veso) simaye.[52], [53]

Chèn piblik CCTV an te anonse sou 5 fevriye 2020 yon tibebe ki fèk fèt 30 ètan te teste pozitif apre akouchman yon fanm ki te teste pozitif.[54] sijere nan dat ke viris la te kapab pase baryè plasenta a .

Yon etid pibliye sou 12 fevriye 2020 nan Lancet ki gen ladan 9 fanm ansent ki gen nemoni COVID-19 kontrakte nan dènye trimès la nan gwosès se pito ankourajan. Tablo klinik (sentòm) nan nemoni COVID-19 te idantik nan moun ki pa ansent. Sis (6) pasyan te resevwa anti-viral. Yo tout te fèt pa sezaryèn pou endikasyon obstetrik (pre-eklanpsi, iteris avèk sikatris, elatriye). Tout timoun ki fèt yo te nan bon sante. San fetis, likid amnyotik (lezo), echantiyon ki soti nan gòj nan tibebe ki fèk fèt la ak lèt tete yo te pran nan 6 nan 9 pasyan yo. Okenn nan echantiyon sa yo retounen pozitif pou SARS-CoV-2. De (2) ka pa ta ka retire paske seksyon sezaryèn te fè nan mitan lannwit. Dènye ka a pa te retire paske rezilta a nan tès pozitif matènèl SARS-CoV-2 pa te rive jouk apre seksyon sezaryèn. Dapre chèchè yo, ka a pozitif sou 5 fevriye 2020 se kwè yo dwe akòz kontaminasyon matènèl apre nesans.[55]

Lanmò

[modifye | modifye kòd]

To letalite nan epidemi kowonaviris 2019-2020 la se pwobableman pi ba pase epidemi yo SARS-CoV an 2002-2003 (9.6%) ak MERS-CoV an 2009 (37%). Doktè konstate yon frekans wo nan fòm vyepti ak moun ki mouri yo se sitou « vye moun, malad komòbidite oswa ki pi jèn men malad, iminodeprime [45] ". Yon kalkil pwovizwa nan letalite ki baze sou chif ki apwovizyone pa divès peyi yo nan OMS konsènan enfeksyon yo pwouve ak lanmò yo, nan yon etap entèmedyè nan epidemi an (27 janvye 2020), pwodui yon pousantaj nan alantou 3% (80 mò soti nan 2 800 enfeksyion),[56] yon valè ki sanble ba nan konparezon ak lòt kowonaviris tankou SARS-CoV oswa MERS-CoV, men se kanmenm pi wo pase laplipa viris grip ki afekte moun, pa egzanp. Sepandan, pousantaj moun ki mouri ka rete ensèten akòz difikilte pou estime kantite ka ak kantite mò, ki ta ka souzèstime tou de.[57],[58],[59] 29 janvye 2020, OMS redwi estimasyon letalite a alantou 2%.[60]

Ka letalite nan vil Wuhan se 5.5%. Si vil la nan Wuhan eskli, pousantaj moun ki mouri se alantou 1% nan pwovens Hubei. Finalman, to mòtalite nasyonal nan Lachin se nan 0.3% si nou eskli pwovens Hubei.[60]

Karakteristik epidemyolojik nan twa epidemi grav kowonaviris

[modifye | modifye kòd]

Twa (3) sous prensipal yo itilize : Enstiti Pasteur, OMS ak CDC Atlanta.

Kowonaviris sendwòm respiratwa Mwayen-Oryan (MERS-CoV)[61],[62] sendwòm respiratwa egi sevè (SRAS)[63],[64],[65] COVID-19 koze pa SARS-CoV-2
Kantite ka 1219 8098 pami 5327 nan Chin Ankou, gade isit
Kantite mò 449 774 (pami 349 nan Chin) Ankou, gade isit
Rezèvwa Dwomadè Chòvsourit Chòvsourit (pwobableman)
Transmisyon bèt nan moun Kontak dirèk avèk yon bèt enfekte, konsomasyon lèt kri dwomadè Konsomasyon vyann sivèt palmis maske, bèt sovaj vann sou mache ak konsome nan sid Lachin Pangolin ta dwe yon entèmedyè
Transmisyon moun-a-moun Wi Wi Wi
Transmisyon pa objè Wi Risk trè fèb
Transmisyon matènèl-fetal Pa gen ka yo te jwenn nan fanm ansent ki enfekte pa viris sa a
Enkibasyon Anr 5 ak 15 jou Ant 2 ak 7 jou Pwobableman ant 2 ak 10 jou,[17] sepandan mwens pase 14 jou[13]
Pòtè sen Pwobableman pa Wi[14]
Kontajyozite To repwodiksyon pi ba pase 1[66] To repwodiksyon pi wo pase 2. To repwodiksyon de baz ant 1,4 ak 5,4[67],[68],[69]
Dire kontajyozite Sanble limite nan peryòd siy klinik. Posibilite kontèste pou kontajyon nan faz san sentòm.
Kòmansman peryòd kontajyozite 3 a 4 jou aprè kòmansman siy klinik Depi aparisyon siy klinik. Posibilite konteste pou kontajyon nan faz san sentòm.
Dyare Siy klinik frekan jisk 50 % ka Wi men pwopòsyon fèb 10 %[36]
Transmisyon pa poupou Trè pwobab men jwe yon wòl minè
Letalite 30 % Globaleman 15 %, plis pase 50% nan moun ki gen plis pase 65 ane Mwens pase 3%.[56] selon chif angwo men très pwobableman enferyè[33]
Tretmen Sentomatik Sentomatik Sentomatik
Vaksen okenn okenn Oxford / AstraZeneca,[70] Pfizer BioNTech,[71] Moderna,[72]
Estati Rezijans posib Konsidere kòm elimine Epidemi ankou

Referans

[modifye | modifye kòd]
  1. ↑ (anglè) en « Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Report – 22 » (pdf). who.int. Organisation mondiale de la santé. 11 fevriye 2020. p. 1. Retrieved 11 fevriye 2020. Following WHO best practices for naming of new human infectious diseases, which were developed in consultation and collaboration with the World Organisation for Animal Health (OIE) and the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), WHO has named the disease COVID-19, short for “coronavirus disease 2019.” 
  2. ↑ (anglè) en « Coronavirus disease named Covid-19 ». BBC News. 11 fevriye 2020. Retrieved 11 fevriye 2020. 
  3. ↑ (anglè) en « Interim Guidance: Home Care for 2019-nCoV | CDC ». www.cdc.gov. 6 fevriye 2020. Retrieved 11 fevriye 2020. 
  4. ↑ (anglè) en « China’s first confirmed Covid-19 case traced back to November 17 ». scmp.com. South China Morning Post. 13 mas 2020. Retrieved 14 mas 2020. 
  5. ↑ « 武汉市卫生健康委员会 ». wjw.wuhan.gov.cn. Archived from the original on 2020-01-09. Retrieved 3 mas 2020. 
  6. ↑ 6,0 6,1 et 6,2 Na Zhu; Dingyu Zhang; Wenling Wang; Xingwang Li (20 fevriye 2020). « A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019 ». New England Journal of Medicine. pp. 727–733. ISSN 0028-4793. doi:10.1056/NEJMoa2001017. Retrieved 3 mas 2020. 
  7. ↑ (anglè) en Peter Daszak (27 fevriye 2020). « We Knew Disease X Was Coming. It’s Here Now. ». nytimes.com. 
  8. ↑ (anglè) en Jason Gale (22 fevriye 2020). « Coronavirus May Be ‘Disease X’ Health Experts Warned About ». bloomberg.com. 
  9. ↑ (anglè) en David Mercer (25 fevriye 2020). « Coronavirus outbreak could be feared 'Disease X', says World Health Organisation adviser ». news.sky.com. 
  10. ↑ (anglè) en Zhao, Yu; Zhao, Zixian; Wang, Yujia; Zhou, Yueqing (26 janvye 2020). « Single-cell RNA expression profiling of ACE2, the putative receptor of Wuhan 2019-nCov ». bioRxiv (Bioinformatics). doi:10.1101/2020.01.26.919985. Retrieved 5 fevriye 2020. 
  11. ↑ (anglè) en Zhang, Hao; Kang, Zijian; Gong, Haiyi; Xu, Da (31 janvye 2020). « The digestive system is a potential route of 2019-nCov infection: a bioinformatics analysis based on single-cell transcriptomes ». bioRxiv: 2020.01.30.927806. doi:10.1101/2020.01.30.927806. Retrieved 8 fevriye 2020. 
  12. ↑ 12,0 et 12,1 Wenling Wang, (2020) Detection of SARS-CoV-2 in Different Types of Clinical Specimens ; Research Letter ; 11 mas 2020 ; JAMA. Doi:10.1001/jama.2020.3786 (synthèse faite par des universitaires et chercheurs du CDC chinois à partir de 1070 échantillons prélevés dans les 3 jours suivant l’admission sur 205 patients hospitalisés (dont 19% dans un état grave), dans 3 hôpitaux (du Hubei, du Shandong et de Pékin, en Chine), entre le 1er janvier et le 17 février 2020))
  13. ↑ 13,0 13,1 et 13,2 (anglè) en Bai Y; Yao L; Wei T (21 fevriye 2020). « Presumed Asymptomatic Carrier Transmission of COVID-19. ». doi:10.1001/jama.2020.2565.  Unknown parameter |et al.= ignored (help); Unknown parameter |périodique= ignored (|publisher= suggested) (help).
  14. ↑ 14,0 14,1 et 14,2 (anglè) en Rothe, Camilla; Schunk, Mirjam; Sothmann, Peter; Bretzel, Gisela (30 janvye 2020). « Transmission of 2019-nCoV Infection from an Asymptomatic Contact in Germany ». New England Journal of Medicine: NEJMc2001468. ISSN 0028-4793. doi:10.1056/NEJMc2001468. Retrieved 9 fevriye 2020. 
  15. ↑ (franse) fr « La grippe, une épidémie saisonnière ». santepubliquefrance.fr. Retrieved 5 mas 2020. 
  16. ↑ (anglè) en « Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC ». www.cdc.gov. 23 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  17. ↑ 17,0 et 17,1 (franse) fr « Coronavirus : la période d'incubation moyenne se précise autour de cinq jours ». www.lexpress.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 31 janvye 2020. 
  18. ↑ (franse) fr Céline Deluzarche. « Coronavirus chinois : la période d’incubation pourrait atteindre 24 jours ». futura-sciences.com. Retrieved 11 fevriye 2020. 
  19. ↑ (franse) fr « Temps d'incubation, modes de transmission, taux de mortalité... Une étude chinoise sur le coronavirus 2019-nCoV apporte de nouveaux éléments ». francetvinfo.fr. Archived from the original on 2020-02-13. Retrieved 11 fevriye 2020. 
  20. ↑ (anglè) en Clinical characteristics of 2019 novel coronavirus infection in Chinadoi.org, 6 fevriye 2020
  21. ↑ Jaimes, J. A., André, N. M., Millet, J. K. & Whittaker, G. R. Preprint at bioRxiv https://doi.org/10.1101/2020.02.10.942185 (2020)
  22. ↑ Coutard, B. et al. Antiviral Res. https://doi.org/10.1016/j.antiviral.2020.104742 (2020)
  23. ↑ 23,0 23,1 et 23,2 Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele LancetZhouFacteursRisque2020
  24. ↑ Prolonged presence of SARS-CoV-2 in feces of pediatric patients during the convalescent phase, Yuhan Xing, Wei Ni, Qin Wu, Wenjie Li, Guoju Li, Jianning Tong, Xiufeng Song, Quansheng Xing, document non revu par les pairs, 3 mas 2020, Modèl:Doi
  25. ↑ (anglè) en Tang, An; Tong, Zhen-dong; Wang, Hong-ling; Dai, Ya-xin (30 jen 2020). « Early Release - Detection of Novel Coronavirus by RT-PCR in Stool Specimen from Asymptomatic Child, China ». Emerging Infectious Diseases journal - CDC. doi:10.3201/eid2606.200301. Retrieved 14 mas 2020. 
  26. ↑ 26,0 26,1 et 26,2 Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele :0
  27. ↑ (anglè) en Shi Zao (30 janvye 2020). « Preliminary estimation of the basic reproduction number of novel coronavirus (2019-nCoV) in China, ». International Journal of Infectious Diseases. 
  28. ↑ « Le taux de reproduction de COVID-19 est plus élevé que celui du SRAS ». Archived from the original on 2020-04-03. Retrieved 2020-03-15. 
  29. ↑ Liu, Yang; Eggo, Rosalind M.; Kucharski, Adam J. (14 mas 2020). « Secondary attack rate and superspreading events for SARS-CoV-2 ». The Lancet. p. 47. ISSN 0140-6736. PMID 32113505 Check |pmid= value (help). doi:10.1016/S0140-6736(20)30462-1. Retrieved 14 mas 2020. 
  30. ↑ (anglè) en Zou, Lirong; Ruan, Feng; Huang, Mingxing; Liang, Lijun (19 fevriye 2020). « SARS-CoV-2 Viral Load in Upper Respiratory Specimens of Infected Patients ». New England Journal of Medicine. pp. NEJMc2001737. ISSN 0028-4793. doi:10.1056/NEJMc2001737. Retrieved 25 fevriye 2020. 
  31. ↑ « Doubts rise about China's ability to contain new coronavirus ». CIDRAP - Center for Infectious Disease Research and Policy. 25 janvye 2020. Retrieved 27 janvye 2020. 
  32. ↑ 32,0 et 32,1 (franse) fr « #VraiOuFake L'épidémie de coronavirus Covid-19 va-telle disparaître en avril grâce à la chaleur, comme l'assure Donald Trump ? ». francetvinfo.fr. 12 fevriye 2020. Retrieved 13 fevriye 2020. 
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 et 33,4 « Nouveau coronavirus: réalité et incertitudes ». Retrieved 30 janvye 2020. 
  34. ↑ (anglè) en Bendix, Aria. « Only a handful of children have been diagnosed with the coronavirus — and experts have a few guesses as to why ». businessinsider.com. Retrieved 11 fevriye 2020. 
  35. ↑ « COVID-19 - History and exam | BMJ Best Practice ». bestpractice.bmj.com. Retrieved 2020-02-25. 
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 et 36,3 Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele :13
  37. ↑ (anglè) en Elsevier. « Novel Coronavirus Information Center ». Elsevier Connect. Retrieved 5 fevriye 2020. 
  38. ↑ (franse) fr « Coronavirus : comment la France a développé son propre test pour détecter le virus ». franceinfo.fr. 30 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  39. ↑ (franse) fr « Coronavirus 2019 n-Cov ». Ministère des Solidarités et de la Santé. 24 janvye 2020. Archived from the original on 2020-02-02. .
  40. ↑ Pan F, Ye T, Sun P, et al. Time Course of Lung Changes On Chest CT During Recovery From 2019 Novel Coronavirus (COVID-19) Pneumonia [published online ahead of print, 2020 Feb 13]. Radiology. 2020;200370. doi:10.1148/radiol.2020200370
  41. ↑ (anglè) en Ooi, Gaik C.; Khong, Pek L.; Müller, Nestor L.; Yiu, Wai C. (2 mas 2004). « Severe Acute Respiratory Syndrome: Temporal Lung Changes at Thin-Section CT in 30 Patients ». Radiology 230 (3): 836–844. ISSN 0033-8419. doi:10.1148/radiol.2303030853. Retrieved 16 fevriye 2020. 
  42. ↑ (anglè) en « Coronavirus ». who.int. Retrieved 24 janvye 2020. 
  43. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele :s1
  44. ↑ (franse) fr « Coronavirus : les masques en rupture de stock dans les pharmacies ». franceinfo.fr. 29 janvye 2020. Retrieved 30 janvye 2020. 
  45. ↑ (anglè) en « Effectiveness of airport screening at detecting travellers infected with 2019-nCoV » (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-01-31. Retrieved 8 fevriye 2020. 
  46. ↑ Chen, Nanshan; Zhou, Min; Dong, Xuan; Qu, Jieming (2020-01-30). « Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study ». The Lancet 0 (0). ISSN 0140-6736. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. Retrieved 31 janvye 2020. 
  47. ↑ « WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide ». Reuters. 14 janvye 2020. Retrieved 2020-01-24. 
  48. ↑ Richardson, Peter; Griffin, Ivan; Tucker, Catherine; Smith, Dan (4 fevriye 2020). « Baricitinib as potential treatment for 2019-nCoV acute respiratory disease ». The Lancet 0 (0). ISSN 0140-6736. doi:10.1016/S0140-6736(20)30304-4. Retrieved 5 fevriye 2020. 
  49. ↑ (franse) fr « Coronavirus : le nombre d’infections en Chine a dépassé celui du SRAS ». Le Monde.fr. 29 janvye 2020. Retrieved 29 janvye 2020. 
  50. ↑ (anglè) en Russell, Clark D.; Millar, Jonathan E.; Baillie, J. Kenneth (7 fevriye 2020). « Clinical evidence does not support corticosteroid treatment for 2019-nCoV lung injury ». The Lancet 0 (0). ISSN 0140-6736. doi:10.1016/S0140-6736(20)30317-2. Retrieved 9 fevriye 2020. 
  51. ↑ (anglè) en « On the use of corticosteroids for 2019-nCoV pneumonia » (PDF). thelancet.com. 7 fevriye 2020. Retrieved 12 fevriye 2020. 
  52. ↑ Wong SF, Chow KM, Leung TN, et al. Pregnancy and perinatal outcomes of women with severe acute respiratory syndrome. Am J Obstet Gynecol 2004; 191: 292–97.
  53. ↑ Lam CM, Wong SF, Leung TN, et al. A case-controlled study comparing clinical course and outcomes of pregnant and non-pregnant women with severe acute respiratory syndrome. BJOG 2004; 111: 771–74.
  54. ↑ Steinbuch, Yaron (5 fevriye 2020). « Chinese baby tests positive for coronavirus 30 hours after birth ». New York Post. Retrieved 5 fevriye 2020. 
  55. ↑ (anglè) en Huijun Chen (12 fevriye 2020). « Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records ». Retrieved 13 fevriye 2020. 
  56. ↑ 56,0 et 56,1 (anglè) en « Novel Coronavirus (2019-nCoV) situation reports ». who.int. Retrieved 27 janvye 2020. 
  57. ↑ (anglè) en Anna Fifield (22 janvye 2020). « As families tell of pneumonia-like deaths in Wuhan, some wonder if China virus count is too low ». The Washington Post. 
  58. ↑ (anglè) en Kuo, Lily; Yang, Lillian (21 janvye 2020). « Coronavirus: Chinese hospitals not testing patients, say relatives ». The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 28 janvye 2020. 
  59. ↑ (anglè) en Fan, Wenxin (25 janvye 2020). « Relatives Wonder Why Pneumonia Deaths Not in Coronavirus Tally ». Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. Retrieved 28 janvye 2020. 
  60. ↑ 60,0 et 60,1 « Coronavirus Toll Update: Cases & Deaths by Country of Wuhan, China Virus - Worldometer ». worldometers.info. Retrieved 30 janvye 2020. 
  61. ↑ (franse) fr « MERS-CoV ». pasteur.fr. Institut Pasteur. 6 oktòb 2015. Retrieved 29 janvye 2020. 
  62. ↑ (anglè) en CDC (2 out 2019). « Middle East Respiratory Syndrome (MERS) ». cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved 29 janvye 2020. 
  63. ↑ (franse) fr « SRAS ». Institut Pasteur. 6 oktòb 2015. Retrieved 29 janvye 2020. 
  64. ↑ (franse) fr O.M.S. « Syndrome aiguë respiratoire ». O.M.S. Retrieved 29 janvye 2020. 
  65. ↑ (anglè) en « SARS | Home | Severe Acute Respiratory Syndrome | SARS-CoV Disease | CDC ». www.cdc.gov. 22 oktòb 2019. Retrieved 29 janvye 2020. .
  66. ↑ (anglè) en Swerdlow, David L.; Finelli, Lyn (11 fevriye 2020). « Preparation for Possible Sustained Transmission of 2019 Novel Coronavirus: Lessons From Previous Epidemics ». JAMA. ISSN 0098-7484. doi:10.1001/jama.2020.1960. Retrieved 12 fevriye 2020. 
  67. ↑ (anglè) en Saey, Tina Hesman (24 janvye 2020). « How the new coronavirus stacks up against SARS and MERS ». ScienceNews. 
  68. ↑ « Virus deaths rise as more cities restrict travel ». BBC News. 24 janvye 2020. Retrieved 24 janvye 2020. 
  69. ↑ (anglè) en Zhao, Shi; Ran, Jinjun; Musa, Salihu S.; Yang, Guangpu (24 janvye 2020). « Preliminary estimation of the basic reproduction number of novel coronavirus (2019-nCoV) in China, from 2019 to 2020: A data-driven analysis in the early phase of the outbreak ». bioRxiv: 2020.01.23.916395. doi:10.1101/2020.01.23.916395. Retrieved 29 janvye 2020. 
  70. ↑ (franse) fr « Vaccin Oxford/AstraZeneca contre la COVID-19 : ce qu’il faut savoir ». Retrieved 14 jen 2021. 
  71. ↑ (franse) fr « Vaccin Pfizer BioNTech contre la COVID-19 : ce qu’il faut savoir ». Retrieved 14 jen 2021. 
  72. ↑ (franse) fr « Vaccin anti COVID-19 de Moderna (mRNA-1273) : ce qu’il faut savoir ». Retrieved 14 jen 2021. 

Lyen deyò

[modifye | modifye kòd]
Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Maladi_kowonaviris_2019&oldid=849515 »