Boutèy Leyden
Botèy Leiden se zansèt kondansatè. Li te fè premye nan 1745 pa Ewald von Kleist epi, poukont Kleist, nan vil Leiden (oswa Leiden) nan Netherlands pa Pieter van Musschenbroek.
Premye aplikasyon kondansateur sa a se te bay chòk (chòk elektrik oswa elektrifikasyon) bay piblik la nan foires. Pa egzanp, nan Versailles, wa Louis XV te prezante ak eksperyans nan dechaje yon gwo boutèy Leyden atravè sikwi ki te fòme pa plis pase desan (200) koutisye.
Deskripsyon[modifye | modifye kòd]
Boutèy Leyden la se yon kondansatè ki fèt ak de kondiktè ki separe pa vè boutèy la. Premye kondiktè a jeneralman konsiste de yon elektwòd anwo, ki konekte pa yon ti chèn ak fèy tiran chifonnen ki nan boutèy la. Dezyèm kondiktè a fòme pa yon papye metal ki antoure boutèy la. Fas enteryè ak eksteryè yo estoke yon chaj elektrik egal, men ki gen siy opoze[1] .
Boutèy orijinal la konsiste de yon boutèy an vè ki kouvri ak papye metal ak aksidantèlman ki gen dlo enpur ki aji kòm yon kondiktè, ki konekte pa yon chèn ak yon [[esfè] metal. Ipotèz inisyal la te ke kouran elektrik te analogue ak kouran dlo a ak Se poutèt sa elektrisite te kapab estoke nan dlo. Lè sa a, li te dekouvri ke chaj yo akimile sou sifas yo fè fas a, separe pa vè a fòme yon dielectric, e ke likid la ta ka ranplase pa fèy metal ki konekte ak elektwòd la pa yon baton kondiktif. Chaj yo estoke sou sifas eleman yo, nan fwontyè ak dielectric la. Plis dyelèktrik la pi mens e se poutèt sa pi mens espas ki genyen ant plak yo, se pi gwo chaj kimilatif la nan yon tansyon.
Devlopman kondansateur yo te revele ke materyèl dyelèktrik yo pa kritik men yo ka enfliyanse kapasite elektrik la ak limite elektrik arcing ant plak yo (pann vòltaj). De plak ki separe pa yon ti espas aji tankou yon kondansateur, menm nan vakyòm.
Okòmansman, inite mezi pou kapasite se te boutèy la, apeprè ekivalan a 1 nF.
Istwa[modifye | modifye kòd]
Ansyen Lagrès yo te itilize boul amber ke yo fwote pou pwodui etensèl. Sa a se efè triboelektrik, separasyon mekanik chaj nan yon dyelèktrik. Travay yo te nesesè pou devlopman nan boutèy Leiden.
An 1672, Otto von Guericke te konstwi yon primitif dèlko ak friksyon: yon boul souf k ap vire a gwo vitès sou yon aks. Lè Guericke te mete men l sou boul la epi li te vire file a byen vit, yon chaj estatik te monte. An 1745, yon lòt Alman, Ewald von Kleist, te jwenn yon metòd pou estoke chaj sa a nan yon boutèy an vè mwatye plen ak dlo epi fèmen ak yon bouchon. Li estoke elektrisite nan dlo a atravè yon klou mete nan lyèj la ak manyen likid la, klou a te chaje lè l sèvi avèk yon dèlko friksyon. Pandan l te kenbe boutèy la ak yon men, li te resevwa yon gwo chòk lè li te manyen klou a ak lòt men l[2]. Kleist te vin konvenki ke yon chaj sibstansyèl ka akimile lè li te resevwa chòk elektrik enpòtan sa a. Envansyon sa a te rete anba non "Leiden bottle" paske an 1746, Pieter van Musschenbroek, yon pwofesè nan University of Leiden, poukont li te fè menm dekouvèt la e li te fè syantifik mondyal la konnen l. Konsa Musschenbroek dekri eksperyans li nan yon lèt ki date , ki te adrese Réaumur:
Daniel Gralath (en) se premye moun ki konbine plizyè boutèy an paralèl nan yon "batri" ak yon kapasite total ki pi gran pase yon sèl boutèy.
An 1756, filozòf Alman Æpinus te fabrike sou menm prensip kondansateur avyon an ki pote non li, dielektrik la se kounye a lè a ant de plak metal ki ka mennen pi pre oswa pi lwen pou chanje kapasite li.
Leyden boutèy nan literati[modifye | modifye kòd]
Boutèy Leiden mansyone nan travay sa yo:
- Memwa ak rapò sou Victor de l'Aveyron doktè Jean Itard (1801 ak 1806).
- Heinrich von Kleist Essay on the Progressive Elaboration of Idees Pandan Discourse (ekri anviwon 1805).
- Fanm Trant Ane pa Honoré de Balzac[3](1829-1842).
- Vicomte de Bragelonne pa Alexandre Dumas (1847-1850).
- Moby Dick pa Herman Melville (1851).
- Avatar pa Théophile Gautier (1856).
- Aparisyon pa Ivan Turgenev (1864).
- Lagè ak lapè pa Leo Tolstoy (1865-1869).
- Vwayaj nan Sant Latè pa Jules Verne (1864).
- Vinmil Leg Anba Lanmè pa Jules Verne (1869-1870).
- Lavi mwen pa Leon Trotsky (1929).
- Roman Samuel Beckett Murphy (roman) (1938).
- The Night of Pentonville pa Jean Ray (1947).
- The Perched Baron pa Italo Calvino (1957).
- The Structure of Scientific Revolutions pa Thomas Samuel Kuhn[4] (1962).
- Charles Bukowski Journal yon vye granmoun degoutan (1967).
- Memoirs Elizabeth Frankenstein pa Theodore Roszak (1995).
- Thunderstruck pa Erik Larson (2006).
- Piramid Napoleon yo pa William Dietrich (2007).
- The Swedish Horseman pa Léo Perutz (1936).
- Memwa Entomolojik Jean-Henri Fabre (ant 1879 ak 1907).
Nòt ak referans[modifye | modifye kòd]
- ↑ Manyèl Fizik, : boutèy Leyden.
- ↑ Harris Benson, Fizik. Elektrisite ak mayetis, De Boeck Supérieur, , p. 156
- ↑ "Komedi Imen" vol. 2, Gallimard, Pléiade
- ↑ Estrikti revolisyon syantifik, (ISBN 978-2-08-139601-2 ak 2-08- 139601-7, OCLC 1028553622)
Gade tou[modifye | modifye kòd]
Sou lòt pwojè yo :
Boutèy Leyden, sou Wikimedia Commons
Atik ki gen rapò[modifye | modifye kòd]
Lyen ekstèn[modifye | modifye kòd]
- Foto nan boutèy Leiden
- Enigm nan boutèy Leyden ak yon videyo The terrible shock..., sou sit entènèt CNRS @ .Ampère. ak istwa elektrisite