Aller au contenu

Kalandriye pèsan

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib

Kalandriye Pès, yo rele tou Kalandriye Jalali oswa Kalandriye Iranyen an, se yon kalandriye solè yo itilize an patikilye nan Iran ak nan Afganistan. Li soti nan Kalandriye Zowoastriyen Pès anvan Islamik la. Sistèm altènatif li genyen pou ane komen ak ane bisèks fè li pi presi pase kalandriye gregoryen an. Deziyasyon abreje li se SH, akwonim pou Shamsi Hijri.

Jodi a, 5 desanm 2024 se 15 Âzar 1403 nan kalandriye Pès la.

Estrikti kalandriye

[modifye | modifye kòd]

Ane a gen 365 oswa 366 jou epi li konpoze de douz mwa:

  • Premye sis yo konte 31 jou,
  • senk 30 jou kap vini yo,
  • dènye mwa a 29 oswa 30 jou.

Yo konte ane yo depi nan Ijra, sa vle di ane 622 nan kalandriye jilyen an; sepandan, dat , tradisyonèlman kenbe pou ejira a, ranplase pa dat ekinoks prentan. Kidonk, 1e farvardin ane 1 la koresponn ak nan kalandriye Jilyen an, ekinoks prentan an te fèt jou anvan a è 56 UTC[1], oswa nan 12  è 21, lè lokal nan Teheran.

12 mwa yo konpanse ak kalandriye gregoryen an. Ane a kòmanse sou prentan bekinòks , ki jeneralman koresponn ak ; Se poutèt sa mwa yo apeprè aliyen ak divizyon zodiakal ane a. Mwa yo pran non arab tou nan siy zodyak nan Afganistan, pandan ke nan Iran yo gen non ki sòti nan konsèp Zowoastriyan.
Non Iranyen yo bay anba a; Dat yo ka varye yon ti kras depann sou dat aktyèl la nan ekinoks prentan an.

Peryòd Dire Non Siyifikasyon
- 31 jou Farvardin [færværdin] (fa) فروردین Glwa konsyans relijye
- 31 jou Ordibehešt [ordiːbeheʃt] (fa) اردیبهشت Siprèm vèti
- 31 jou Khordâd [xordɒːd] (fa) خرداد Sante, plenite
- 22 jiyè 31 jou Piki [tiːr] (fa) تیر Rapid, vivan
23 jiyè - 31 jou Mordâd [mordɒːd] (fa) مرداد [Imòtalite*
- 22 septanm 31 jou Šahrivar [ʃæhriːvær] (fa) شهریور Teritwa privilégié
23 septanm - 22 oktòb 30 jou Mehr [mehr] (fa) مهر Jantiyès, lwayote, lanmou
23 oktòb - 21 novanm 30 jou Âbân [ɒːbɒn] (fa) آبان Dlo
22 novanm - 21 desanm 30 jou Âzar [ɒːzær] (fa) آذر Dife
22 desanm - 20 janvye 30 jou Dey [dej] (fa) دی Kreyatè
21 janvye - 19 fevriye 30 jou Bahman [bæhmæn] (fa) بهمن Bon entansyon
20 fevriye - 29 oswa 30 jou Esfand [esfænd] (fa) اسفند Sentespri devosyon
*Amordad, orijinèlman. Fòm aktyèl la, ki tabli pa itilizasyon, ta okontrè vle di Lamò.

Jou nan semèn nan

[modifye | modifye kòd]
Non Jou transcription Nan Pèsik
1 Samdi shambé (fa) شنبه
2 Dimanch yekshambé (fa) یک‌شنبه
3 Lendi doshambé (fa) دوشنبه
4 Madi dezame (fa) سه‌شنبه
5 Mèkredi tchaharshambé (fa) چهارشنبه
6 Jedi pandjshambé (fa) پنج‌شنبه
7 Vandredi djom'é (fa) جمعه

Anpil sivilizasyon Endo-Chinwa te baze kalandriye yo sou tou de sik anyèl Solèy la ak sik regilye faz Lalin nan. Pèsik kosmolojis, astwonòm ak astwològ te kreye nan tan yo obsèvatwa, epi chak jou te kontwole ti chanjman nan liminozite solè.

Nan epòk pre-islamik, yon kalandriye solè de 365 jou te deja anvigè nan Pès. Ane a te gen 12 mwa 30 jou chak ak 5 jou adisyonèl. Okòmansman, 5 jou sa yo te mete ant 8yèm ak 9yèm mwa; apati ane 1000 yo, yo te deplase nan fen ane a.

Akòz chanjman nan 0.2422 jou soti nan ane twopikal la, kòmansman ane a te deplase tounen yon jou chak 4 ane. kalif Arab yo al-Mutawakkil (847-861) ak al-Mu'tadid (892-902) respektivman pwopoze toudenkou ranvwaye nouvo ane a pa 57 ak 60 jou, men okenn nan refòm sa yo sanble yo te respekte.

Nòt ak referans

[modifye | modifye kòd]
  1. dapre kalkil sou sitwèb IMCCE la « Konprann - kalkil astwonomik - Sezon », sur www.imcce.fr, .

Gade tou

[modifye | modifye kòd]

Lyen ekstèn

[modifye | modifye kòd]