Higüey (Kasika)
Higüey, se te yon Kasika Cotubanama t ap dirije nan lès zile Ispayola jodi se yon vil nan Repiblik Dominikèn, kapital pwovens La Altagracia, ki sitiye apeprè 145 lès kapital la, Santo Domingo . .
Etimoloji[modifye | modifye kòd]
Ant senkyèm ak sizyèm syèk, Higüey se te yon Kasika Kotibanama t ap dirije[1] nan lès zile Ispayola a. Daprè kèk otè, Guey oswa huiou vle di solèy nan Tayino, ki ka koresponn ak pozisyon li nan pwent lès zile a, nan rejyon ki premye resevwa reyon solèy la. Lè sa a zile a te divize an senk (5) kasika : Maryen, Magwa, Magwana, Zaragwa ak Higuey.[2] Kasika sa a te kòmanse soti Cabo Engaño rive nan flèv Haina[3]
Istwa[modifye | modifye kòd]
Lè kolon Panyòl yo te rive, pati lès zile a te depann de wayòm Endyen Tayino Caíçimu-Higüey ki pale Taino yo. Teritwa sa ki kounye a Higüey se te youn nan dènye Juan de Esquivel te konkeri, yon chèf te nonmen pou objektif sa a nan ane 1503 pa Nicolás de Ovando, ki te gouvènè koloni an.
Espayòl yo te genyen konfli a lè yo te fòse Chèf Cotubano pou li siyen yon akò lapè, e lè yo te bati yon ti fò ki te okipe pa yon ti detachman nèf sòlda anba lòd Kapitèn Villaman. Trèv la kout dire, uit nan nèf sòlda yo mouri. Yon dezyèm konfli kòmanse, epi li dire uit oswa nèf mwa, paske Endyen yo gen yon pi gwo konesans nan forè a. Las Casas te goumen nan Higüey anba kòmandman Kapitèn Diego Velázquez de Cuéllar, epi li te resevwa yon pasèl nan vil La Vega, ke li te administre jiska 1506. Finalman, apre anpil viktim sou tou de bò, Espanyòl yo dekouvri kachèt Cotubano sou zile Saona, arete l, epi Nicolas de Ovando kondane l amò. Tainos yo, revòlte, Lè sa a, bat yo, yo tounen esklav pou travay ki pi difisil nan plantasyon yo. Popilasyon yo diminye kòmsadwa, sa ki motive enpòtasyon an nan zile a nan esklav Afriken yo[4].
la7 décembre 15087 desanm 1508 , koloni Higüey te jwenn pi gwo otonomi nan akòde yon privilèj wayal pou montre yon rad, kòm yon pati nan pawas la ak konte nan El Seibo . Pandan peryòd kolonyal la, malgre distans li ak Sendomeng, vil la te jwi gwo aktivite agrikòl ak kann, jenjanm ak kakawo. Apre kèk deseni, akòz distans li soti nan kòt la. aktivite agrikòl sa a te finalman redireksyon nan direksyon pou elvaj vaste.
Nan kad Trete Bâle (22 jiyè 1795), koloni Panyòl Sendomeng te vin anba kontwòl franse. Nan 1804, esklav yo nan pati lwès zile a (Ayiti) te deklare endepandans yo apre batay san. Pati Panyòl la oswa pati lès rete nan men Espanyòl yo an reyalite, malgre trete a, jis paske kontenjan an franse sèlman ki disponib konsiste sitou nan nwa ak milat. Anplis de sa, Kolonbi pa rekonèt transfè a, diskite ke li vyole ansyen dispozisyon ki nan Trete Utrecht la. Tout bagay sa yo mennen nan envazyon nan zòn Espayòl la pa lame ayisyen an, ki reprezante yon menas pou nouvo endepandans yo. Franse yo, ki te dirije pa bèl frè Napoleon an, Jeneral Charles-Victor-Emmanuel Leclerc, te pouse Ayisyen yo tounen nan 1802. Pandan règ franse, Higüey te yon depatman nan distri Ozama . Nan 1809, yon lòt fwa ankò Panyòl, Higüey te reyentegre nan distri a nan El Seibo.
Nan ane 1821 ak 1822, yon endepandans efemè te trè eve'nman, ak de lagè, ak Ayiti ak pou endepandans. Se konsa, Higüey te okipe an 1822 pa fòs ayisyen, sou kòmandman Jean-Pierre Boyer. Kòm rezilta, ekonomi lokal la ap tonbe anba okipasyon militè ak ekspropriyasyon. Se te, sepandan, tan an lè esklavaj te finalman aboli, anba kontwòl move tan an ann Ayiti ak pa ranfòsman pa Marin Britanik la nan politik anti-esklavaj nan Karayib la defann pa William Wilberforce .
Nan ane 1844, apre pwoklamasyon endepandans Repiblik Dominikèn, nouvo ekip santral santral la te retounen Higüey nan administrasyon pwovens El Seibo. Vil la te patisipe nan plizyè evènman nan listwa Dominiken an, okipasyon anti-Ameriken nan Santo Domingo (1916-1924 ak 1965-1966), e li te fè eksperyans menm peryòd pwosperite oswa mizè relatif.
Referans[modifye | modifye kòd]
- ↑ « 6210.- Histoire d'Haiti: Période Espagnole » Haiti-Référence ». Haiti-Référence. Retrieved 17 oktòb 2022.
- ↑ « Comment vivait les Taïnos ? ». nouvelleducation.com. Archived from the original on 2022-10-17. Retrieved 2022-10-17.
- ↑ « Qui est Cotubanamà ? ». Archived from the original on 2022-10-17. Retrieved 17 oktòb 2022.
- ↑ [https://bernadellevy.tripod.com/histoire.html « L'histoire moderne de la r�publique d'Ha�ti »]. Retrieved 2022-10-17. replacement character in
|title=at position 27 (help)
Lyen deyò[modifye | modifye kòd]
- (espanyòl) es Nuestra Señora de la Altagracia, Patrona de La República Dominicana
- (espanyòl) es La Basílica de Higüey