Bato

Ede nou soutni yon pwojè diksyonè kreyòl, yon kreyasyon lib :

Wiksyonè kreyòl

Bato se yon konstriksyon ki chita sou dlo e ki vwayaje sou dlo. Li se yon mwayen transpò. Yo itilize li pou transpote moun oubyen machandiz, pou fè lagè, lapèch, lwazi oubyen lòt sèvis tankou sekirite lòt bato, nan lanmè ak sou rivyè yo.

Knock Nevis, pi gwo pétrolière ki te janm bati a 458 mèt nan longè.

Wonder of the Seas, pi gwo bato kwazyè ki te janm bati ak 362 mèt nan longè.

Titanic, se bato ki pi popilè nan listwa, li te ye paske li te fè kolizyon ak yon ayisbèg ak koule ak 1 500 pasaje nan Atlantik Nò.

Tradiksyon[modifye | modifye kòd]

Lòt kreyòl:
Fransè: bateau
Anglè: boat
Alman: Boot
Panyòl: bote

Istwa[modifye | modifye kòd]

istwa mo sa a

Anatomi[modifye | modifye kòd]

Kèk eleman yon bato genyen : 1- chemine - 2- aryè, estanbòt - 3- elis douvan safran - 4- bòde kòk - 5- lank - 6- etrav - 7- anvan, pwou ou etrav - 8- pon ou gaya avan ak 9- sipèstrikti.

Yon bato gen yon flotè ki gen ladan kòk la ak pon an ki kouvri li. Li gen yon sistèm pou fè li avanse ak yon sistèm pou dirije li. Bato a gen machin ak ekipman ki adapte a fonksyon li.

Flotè[modifye | modifye kòd]

Flotè a (kòk la) dwe pi lejè pase pwa dlo ki koresponn ak volim li, pou pouse Achimèd la pèmèt li flote. Kòk la ka pran plizyè fòm. Kapab gen yon sèl kòk (monokòk), de (katamaran), twa (trimaran) men pa fasil gen plis, byenke yo te eseye kèk eksperyans ak pentamaran kòm bato komèsan nan lavni. Kòk yo jeneralman paralèl youn ak lòt, epi konekte ak bra.

Kòk la divize an plizyè eleman : etrav la se pati ki pi devan bato a. Briyon an se pati ki devan anba liy dlo a. Kiy la oswa liy kiy pwolonje li sou longè li. Dèyè li fòme pa yon estanbòt ak yon tablo aryè. Kòk la souvan gen apendis ki itilize pou pwopilsyon (elis), girasyon (gouvènay), limite kèk mouvman (kiy wouli), idwodinamik (bil etrav) oswa fonksyon veso a (aparèy pou lapèch ki sou bato a, sona). Liy dlo a separe travay ki anba dlo a ak travay ki anlè dlo a.

Kòk la sipòte plizyè kalite kontrent : kontrent idwostatik piske li dwe sipòte pwa bato a, ki souvan mal repati ; kontrent idwodinamik nan chòk vag yo ; li dwe anpeche tou kolizyon oswa anpeche li echwe. Se konsa souvan yo double li nan bato ki pi gwo, an patikilye petwolye. Kòk la ka konstwi an bwa pou bato ki pi gran ak kèk kannòt plezi, asye pou majorite nan bato komèsan, aliminyòm pou bato rapid, plastik pou kannòt plezi ak konpozit pou vwalye rapid.

Pwopilsyon[modifye | modifye kòd]

Vwalye mozanbik

Pou avanse, yon bato gen yon sistèm pwopilsyon. Gen twa (3) kategori pwopilsyon : Pwopilsyon imèn, pwopilsyon ki mache ak van, pwopilsyon mekanik.

Itilizasyon ak klasifikasyon[modifye | modifye kòd]

Bato komès[modifye | modifye kòd]

bato kontenè resan nan San Fransisko.
Bak nan Hong Kong.
Bato pilot nan pò Rotterdam.
Pourquoi pas ?, bato oseyanografik nan Brest.

Bato degè[modifye | modifye kòd]

Yon Pòt elikoptè Mistral ki pou marin Fransèz.

Bato degè modèn yo divize an diferan kalite tip batiman ki koresponn ak kapasite militè yo, deplasman yo ak misyon yo. Sa ki pi komen yo se bato patwouy, kòvèt, fregat, destwayè ak kwazè. Yo se baz flòt modèn yo. Pòt elikoptè, men sitou Pòtavyon yo, gen dimansyon enpresyonan. Yo ka mezire jiska 330 mèt, deplase 100,000 tòn epi pote plis pase swasant (60) avyon. Anba lanmè a, soumaren atak nikleyè yo, soumaren lans misil nikleyè yo gen otonomi prèske san limit, soumaren dyezèl konvansyonèl / elektrik yo gen yon otonomi ki ba. Veso anbakeman yo ka transpòte yon eta-majò, avyon, twoup, machin blende yo ak machin pou debakeman, an patikilye ayewoglisè. Yo ka gen yon kapasite bato lopital.

Lòt bato yo pa nesesèman fèt pou konba, men fòs naval yo itilize yo : chasè min yo, kolektè entèlijans, tankè-ravitayè ak veso sipò lojistik, bato fòmasyon ak vwalye nan lekòl naval yo. Nan kèk peyi, pou leta fè misyon syantifik (idwografi, oseyanografi) li konn sèvi avèk bato militè li yo. Finalman, maren yo souvan gen misyon siveyans ak pwoteksyon fwontyè maritim ke bato patwouy yo asire, yo rekonèt yo kòm bato souvren.

Veso konba yo jeneralman gen fòm kòk alonje ak machin ki konbine bon vitès, gwo fleksibilite ak yon gwo reyon aksyon. Yo dwe trè manyab. Yo souvan itilize sistèm kominikasyon satelit, osi byen ke sistèm elektwonik ki fèt pou navigasyon ak pou kontwòl zam, misil ak tòpiyè, tout bagay sa yo anbake nan yon espas limite ki gen ekipaj la. Gen yon tandans pou diminye ekipaj yo sou nouvo bato yo, pou diminye pri yo.