Alimèt

Yon alimèt ki ap boule.

Yon alimèt se yon ti baton bwa (anjeneral pye sikren, pafwa Willow), katon oswa ranyon, ki gen entansyon kreye yon flanm dife pa friksyon ak bout li kouvri ak yon pwodui chimik ki ka pran dife, apre sa li pa ka itilize ankò.

Mo “alimèt” a soti nan anviwon ane 1200 pou deziyen yon ti bout bwa ki gen entansyon kòmanse dife.

Alimèt yo jeneralman vann an nimewo, pake nan bwat oswa manch bwat katon.

Istwa

Orijin

Limen yon match nan ralentissement

Alimèt la depi nan Antikite.

Yo te jwenn li, nan Saintes, ki date II^e syèk, ti baton an bwa boule nan yon bout. Nou pa konnen si "match" sa yo te tou senpleman itilize pou transpòte yon flanm dife, bay ekleraj, oswa si yo te patisipe nan pwodiksyon an nan dife.

Yon lòt bò, nan Lachin gen prèv ki soti nan 6yèm syèk la, egzistans pine baton enpreye ak souf, ki ta gen sa a. itilize.

Kontrèman ak alimèt aktyèl yo, alimèt souf sa yo ka sèlman limen segondè, sou kontak ak yon ti brais te deja jwenn pa mwayen konvansyonèl (asye pi lejè, pou egzanp, deja konnen nan Women yo).

Nan Mwayennaj la, alimèt yo te fèt ak wozo epi yo te souf anpil.

Premye alimèt yo, mansyone osi bonè ke 1530, diferan de alimèt modèn. Yo konnen sou non bwa, (la) fidibus oswa chenevottes, yo se ti baton bwa, wozo oswa chènevotte, papye woule oswa mèch koton tranpe nan sir. Yo dekri itilizasyon alimèt souf sa yo ak youn oubyen de bout nan XVII^e syèk nan yon powèm Saint-Amant (1594-1661):

Souvent tout en sueur je m'esveille en parlant,
Je saute hors du lit, l'estomach pantelant,
Vay prendre mon fuzil, et d'une main tremblante
Heurtant contre le fer la pierre estincelante,
Après m'estre donné maint coup dessus les dois,
Après qu'entre les dents j'ay juré mille fois,
Une pointe de feu tombe et court dans la meiche,
R'avivant aussi-tost cette matiere seiche,
J'y porte l'allumette, et n'osant respirer
De crainte de l'odeur qui m'en fait retirer,
Au travers de ce feu puant, bleuastre et sombre,
J'entrevoy cheminer la figure d'une ombre…

— Saint-Amant, Travay konplè, nouvo edisyon, volim I, 1855, p. 84

Pasaj sa a dekri pwoblèm pou rive nan fènwa konplè apre yon kochma, bat brikè a (ki rele fizi anvan XVIII^e syèk), limen [[Tinder (materyèl)|tinder] ], limen match souf la. (ki boule ak yon flanm ble) pou finalman kapab limen yon chandèl.

Se sèlman nan kòmansman 19yèm syèk la (soti 1805 rive 1831) ke nou te wè pou premye fwa yon match ki pwodui yon flanm nan yon sèl fwa, pa reyaksyon chimik oswa pa friksyon. Bwat la ak bwòs te fèt nan moman sa a, nan 1830.

Alimèt kontanporen

Alimèt Tanpèt

Alimèt siklòn yo ka limen deyò, menm nan kondisyon ki gen anpil van. Yo trè popilè ak maren ak kan yo, men tou ak trackers sekou. Tèt la ki ka pran dife, trè rekonèt, se pi gwo pase sa yo ki nan alimèt konvansyonèl yo. Yo tou trè rezistan a imidite.

Kèk lyen

Sou lòt pwojè yo :

les allumettes, sou Wikimedia Commons

alimèt, sou Wiktionnaire

Bibliyografi

• Pascal Fontaine, Match ak ekleraj pa sibstans gra. Etid ki baze sou kou chimi endistriyèl Anselme Payen (1859). Prezidan Istwa Teknoloji ak Syans. Conservatoire des Arts et Métiers, Paris, 2007, 19 paj.

Atik ki gen rapò

• Brikè
• Teknik pwodiksyon dife
• Machann alimèt

Lyen ekstèn

• Dosye otorite :

  • BnF (données)
  • LCCN
  • GND
  • Japon
  • Israël
  • Tchéquie
• (angle) en History of matchs