Aller au contenu

Hans Christian Orsted

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Vèsyon nan dat 25 desanm 2023 à 19:10 Kitanago (diskisyon | kontribisyon)
(dif) ← Vèsyon presedan | Vèsyon kounye a (dif) | Vèsyon swivan → (dif)
Atik sa a se yon ebòch.

ou kapab pataje konesans ou pandan w ap amelyore l (Kijan ?).


Page d’aide sur l’homonymie
Pou menm non ak atik la, gade Oersted.
Hans Christian Ørsted
Deskripsyon imaj sa a, kòmante pi ba a tou
Yon daguerreotype pa Pwofesè Ørsted
Nesans
Rudkøbing (en)
Lanmò (ak 73 ane)
Nasyonalite Danwa
Peyi nesans Dannmak
Distenksyon
Meday Copley (1820)

modifye Consultez la documentation du modèle

Hans Christian Ørsted (pwononse [hans kʰʁæsd̥jan ˈɶɐ̯sd̥ɛð]) ( rive Rudkøbing – pou Copenhagen), pafwa ekri Œrsted, se yon fizisyen ak chimis Danwa. Figi Laj Dò Danwa, li se frè A. S. Ørsted, 3yèm Premye Minis nan Danmak. Li se yon bon zanmi tou H. C.Andersen.

Ørsted se yon pyonye nan demontre entèraksyon ki genyen ant elektrisite ak mayetis, e souvan konsidere kòm premye moun ki te obsève li nan [1], paske li te patisipe anpil nan pwopagasyon fenomèn nan nan kominote syantifik la. Ørsted te sekretè jeneral Sosyete Syans Royal Danish depi jiska lanmò li, e li te prezante rezilta syantifik li ak lòt moun nan reyinyon konpayi yo.

Biyografi

[modifye | modifye kòd]
Jèn H. C. Ørsted la.

Ørsted te fèt nan Rudkøbing nan . Depi yon laj byen bonè, li devlope yon enterè nan chimi ak istwa natirèl, men tou, nan literati. Lè sa a, papa l 'te travay li, ki te apothecary[2]. Young Ørsted ak frè li A. S. Anders tou de te resevwa edikasyon lakay yo, epi nan tou de frè yo te patisipe nan egzamen yo antre nan University of Copenhagen, ke yo te pase avèk siksè. Nan , yo te bay Ørsted pou redaksyon li yo nan fizik ak estetik. Anba enfliyans papa l, Ørsted te deplase nan direksyon etid ki te fè l 'yon famasyen nan , lè li te gen ven ane. Nan , yon tèz sou travay E. Kant, ki gen tit (la) Dissertatio de forma metaphysices elementaris naturae externae fini doktora l nan medsin, ki te kapab asire l yon avni nan pwofesyon medikal la.

Nan , envansyon pil voltaik la pa A. Volta te mennen Ørsted egzamine nati elektrisite ak pote soti nan premye eksperyans li yo. Nan , li te resevwa yon bousdetid pou kontinye edikasyon li, epi li vwayaje Ewòp pandan 3 ane, pandan sa li te vizite sèk syantifik Ewopeyen yo, ki gen ladan Pari ak Bèlen[3] kote li te rankontre pami lòt G. Cuvier ak J-B. Biot. Nan Almay, Ørsted te rankontre J. W. Ritter, yon fizisyen ki te kwè nan yon lyen ant elektrisite ak mayetis. Teyori sa a gen sans pou Ørsted[4], ki gen doktrin se Kantianism, e se poutèt sa inite lanati. Apre sa, li te etidye fizik anba lidèchip Ritter. Nan , li te vin yon pwofesè nan University of Copenhagen, e li te kontinye etid li sou kouran elektrik ak acoustique. Anba sipèvizyon li, inivèsite a bati nouvo laboratwa e li devlope distri fizik ak chimi li yo.

Nan otòn , Ørsted te pran sou tutèl li jèn chimis W. C. Zeise, ke li rete lakay fanmi li. Li ofri li yone pozisyon nan asistan chimis. Nan , Ørsted te vizite Lafrans ak Almay ankò, epi li te pibliye de trete, (da) Videnskaben om Naturens Almindelige Love ak (da) Forste Indledning til den Almindelige Naturlaere.

Portre lwil oliv H. C. Ørsted pa C. W. Eckersberg nan .

Ørsted se premye moun ki defini ak non konsèp eksperyans panse. Li itilize mo Alman (de) Gedankenexperiment nan ak Modèl:Langue nan [5]. Ørsted se youn nan pyonye nan devlopman piezomètr la, ki mezire konpresibilite likid yo[6]. Nan , li te dekouvri piperine.

An , Sosyete Wa a te bay Ørsted Meday Copley. Nan li te fè yon manm etranje nan Akademi Syans Royal Swedish, ak yon manm nan (en) American Philosophical Society nan [7]. Li te vin tou yon manm onorè etranje nan (en) Akademi Ameriken pou Arts ak Syans an 1849[8].

Portre H. C. Ørsted pa C. A. Jensen. nan .

An , Ørsted te etabli konpayi an (da) Selskabet pou Naturlarens. Udbredelse (SNU) ki vize pataje konesans nan syans natirèl ak plis moun ke posib. Chak ane, sosyete sa a bay yon fizisyen Danwa ki te fè kontribisyon ki pi enpòtan depi . Li se tou fondatè konpayi ki te etabli Denmark Meteorological Institute ak (da) Patent- og Varemærkestyrelsen (patant ak mak Danwa). Nan , Ørsted te fonde Inivèsite (da) Den Polytekniske Læreanstalt, pita li te chanje non Technical University of Denmark[9].

Nan ane , Ørsted te premye moun ki te izole aliminyòm nan yon fòm prèske pi[10]. An 1808, H. Davy te predi egzistans metal la, ke li te rele aliminyòm, men tantativ li nan pwodiksyon pa elektwoliz pa t reyisi: li te sèlman jwenn yon alyaj fè-aliminyòm[11]. Ørsted izole eleman nan yon rediksyon nan klori aliminyòm. Travay Ørsted te kontinye pa F. Wöhler, ki te pwodwi poud aliminyòm nan , ak Lè sa a, adousi esfè aliminyòm nan [12],[13]. Nan ane , yo te chwazi non Ørsted pou inite mezi entansite champ mayetik la, œrsted.

Ørsted se te yon Fremason[14]. Li te mouri nan vil Copenhagen nan , a laj de 73 ane, epi yo antere l nan Simityè Asistans.

Dekouvèt

[modifye | modifye kòd]
Desen Ørsted.
Videyo eksperyans Ørsted la.

Nan , pandan yon kou elektrisite ke li te bay elèv li yo, Ørsted te mete aksan sou yon relasyon ant elektrisite ak mayetis pa yon eksperyans: li obsève ke yon fil pote kouran kapab mete zegwi mayetik yon konpas an mouvman. Se poutèt sa, gen entèraksyon ant fenomèn elektrik sou yon bò ak fenomèn mayetik sou lòt, ki se revolisyonè pou tan an[15]. Ørsted pa t sijere okenn eksplikasyon satisfezan pou fenomèn nan, ni li pa t eseye reprezante fenomèn nan nan yon kad matematik. Sepandan, nan li te pibliye rezilta eksperimantal li yo nan yon atik 4 paj Latin ki rele: Modèl:Language. Ekri li yo te tradui ak gaye nan tout kominote syantifik Ewopeyen an, ki te mennen nan kritik rezilta li yo.

Nan , Ørsted te repete eksperyans li plizyè fwa epi li te eseye avèti domèn syantifik la sou rezilta li yo. Men, nouvèl gaye trè dousman nan moman an. Nouvèl la te toujou rive nan Akademi Syans Paris nan mwa septanm , ak A-M. Ampère itilize rezilta Ørsted pou kreye pwòp teyori pa l. Li te devlope rapidman e li te mennen nan aparisyon elektwomayetik. Siksè teyori sa a te kontribye nan rekonesans Ørsted, tou de nan kominote syantifik la ak nan mitan pwòp sitwayen parèy li.

Ørsted repwodui eksperyans aktyèl mete an mouvman yon konpa mayetik.

Posterite

[modifye | modifye kòd]
Estati Hans Christian Ørsted nan Rudkøbing nan Denmark.

Desan mil moun te patisipe nan antèman Ørsted. Popilasyon Danwa a te fè eksperyans pèt li kòm yon gwo evènman ak kòm dèy nasyonal. Atravè dekouvèt li yo ak kado li kòm yon oratè, li kontribye nan bay yon imaj aktif ak pozitif nan Denmark.

Ørsted pa t 'premye moun ki dekouvri ke elektrisite ak mayetis yo te konekte. Yon relijye Italyen, Gian Domenico Romagnosi, te remake sa 18 ane pi bonè. Li te pibliye dekouvèt li nan yon jounal lokal, men li te rete enkoni nan kominote syantifik la.

Depi 1936, Asosyasyon Ameriken Pwofesè Fizik yo te bay Ørsted Meday, ki rekonèt kontribisyon remakab nan ansèyman fizik.

Premye satelit Danwa a te rele Ørsted poutèt misyon li, sitou pou mezire champ mayetik Latè.

Gade tou

[modifye | modifye kòd]

Bibliyografi

[modifye | modifye kòd]
  • Léonce Élie de Beaumont, Elogy istorik Jean-Christion Oersted, asosye etranje, li nan reyinyon piblik anyèl , nan Mémoires de l'. 'Akademi Syans nan Institut de France, Gauthier-Villars, Paris, 1864, volim 34, p. XXXVII-LXXXIV /f45.image (li sou entènèt).
  • (danwa) da Bjarne Kousholt, H.C. Ørsted og fornuften i naturen, Polyteknisk forlag, Copenhagen, 2000, 112 p. (ISBN 87-502-0910-8).
  • (angle) en Robert M. Brain, Robert S. Cohen ak Ole Knudsen Hans Christian Ørsted and the romantique eritaj nan syans: lide, disiplin, pratik, Springer, Dordrecht (Pays-Bas), 2007, XVII -442 p. (ISBN 978-1-4020-2979-0).
  • (franse) fr Hans Christian Orsted: 1777-1977, Ministè Afè Etranjè Denmark, Copenhagen, 1977, p. 48.
  • (franse) fr M. C. Harding (dir.), Korespondans H. C. Örsted ak divès entelektyèl, H. Aschehoug, Copenhagen, 1920, vol. 2.

Atik ki gen rapò

[modifye | modifye kòd]

Nòt ak referans

[modifye | modifye kòd]
  1. ↑ Yon relijye Italyen, G. D. Romagnosi te remake sa 18 ane pi bonè.
  2. ↑ « Hans Christian Ørsted », Ebrew University of Jerusalem
  3. ↑ Inspiration fra Europa - planer i København Niels Bohr Institute.
  4. ↑ Hans Christian Ørsted and the Romantic Legacy in Science, Vol. 241,
  5. ↑ H.C. Ørsted, Emmanuel Kant and the Thought Experiment, Danish Yearbook of Philosophy, Vol.13,
  6. ↑ Soti nan travay Tait sou konpresibilite dlo lanmè rive nan ekwasyon eta a pou likid (soti nan pwofondè oseyan rive nan laboratwa a. 3, Soti nan travay Tait sou konpresibilite dlo lanmè a ekwasyon eta likid yo), (ISBN 978-1-78405-466-3 ak 1-78405-466-6, OCLC 1081319739), chap. 1
  7. ↑ Modèl:Lien eb
  8. ↑ « Liv Manm yo, 1780–2010: Chapit O »
  9. ↑ « Istwa DTU » [archive.org/web/20090902070101/http://www.dtu.dk/English/About_DTU/History_of_DTU.aspx achiv du ]
  10. ↑ (da) Oversigt over Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs Forhanlingar og Dets Medlemmerz Arbeider, Fra 31 Mai 1824 Til 31 Mai 1825 (Rezime Sosyete Syans Royal Danish nan metòd ak travay manm li yo, soti nan 31 me 1814 me 1814). , 1825 ), (lire en ligne)
  11. ↑ Kvande, De san ane aliminyòm... Oswa èske se aliminyòm?, (DOI 10.1007/s11837-008-0102-3, Bibcode 2008JOM....60h..23K, S2CID 135517326)
  12. ↑ « Dekouvèt aliminyòm ak Ekstraksyon - Nan Brief Istwa »
  13. ↑ « ALUMINIUM ISTWA »
  14. ↑ Yon Pale ak frè nou yo ki gen mwens grade yo
  15. ↑ oersted/index.php eksperyans Hans-Christian Œrsted (1820) (videyo, dokiman istorik).

Lyen ekstèn

[modifye | modifye kòd]

Sou lòt pwojè yo :

Baz done ak diksyonè

[modifye | modifye kòd]

Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Hans_Christian_Orsted&oldid=834964 »