Zemi
_MET_DP295635.jpg)
Zemi oswa Cemi se yon konsèp Tayino ki deziyen tou de yon divinite zansèt oswa lespri ak sèten objè eskilti ki loje di lespri yo. [1] Materyèl yo ak ki zemi yo te fè yo te varye; kèk zemi te fèt an bwa, seramik ak lòt zemi te menm fè ak fib twal. Sèten zemi te gen rès imen oswa kèk objè ki te asosye ak lespri yo te reprezante a. Kil zemí yo dokimante tou pami kèk tribi karayib yo ak kèk zòn nan Amerik disid . [2]
Kil zemi yo
[modifye | modifye kòd]Youn nan premye ewopeyen yo ki te anrejistre fason lavi Tayino yo nan Zantiy yo se te Ramón Pané, ki te akonpaye Christopher Columbus nan dezyèm vwayaj li nan West Indies. An reyalite, se li menm ki te entwodui itilizasyon tèm otoktone a pou nonmen yon fenomèn ke Ewopeyen yo pa t konnen. Dapre Pané, relijyon Taino a te santre sou kil de divinite prensipal yo. Yúcahu te bondye yucca ak antretyen, ak Atabey te bondye lapli, rivyè ak lanmè a. Lòt pi piti bondye te dirije lòt fòs natirèl. Yo tout te vin ansent kòm zemi. [1] Pa egzanp, Boinayel, ki bay lapli a, se te yon zemi ki te gen pouvwa pou fè lapli.[3]
Lespri zansèt yo te konsidere tou kòm zemi, e konsa yo te onore. Pami zemi sa yo, ansyen kasik yo te okipe yon plas trè espesyal. Zo ak zo bwa tèt karaktè sa yo te enkòpore nan eskilti a oswa yo te loje nan relikè ki te resevwa kil korespondan an. Gen kèk zemi ki te loje nan tanp, men dapre Pané, chak fanmi te kapab gen pwòp zemi pa yo pou yo ofri manje. [1]
Pouvwa zemi yo te envoke nan ka a nan maladi ak nan rityèl divinatory.[4] Nan okazyon sa yo, imaj zemi yo te trase oswa tatou sou kò prèt la, ke Tayino yo te rele bohuti oswa buhuithu.[5] Manm yon filiasyon te kapab espesyalman envoke relikè zemi yo. [6]
Atizay
[modifye | modifye kòd]
Reprezantasyon zemi yo te pran divès fòm, men youn nan pi karakteristik yo se trigonolit yo, ki, jan non yo sijere, se moso wòch ki fè mete pòtre ak yon fòm apeprè triyangilè.[6] Gen plizyè kalite trigonolit, ki pi reprezantan yo gen figi moun oswa bèt fè mete pòtre sou youn nan figi yo epi li te pwopoze ke kèk nan yo reprezante divinite kreyatif la oswa kèk lòt fòs natirèl. Yo jwenn trigonolit espesyalman nan lès Repiblik Dominikèn ak Pòtoriko, byenke gen objè seramik ki sanble soti nan Ti Zantiy yo, Venezwela ak Kolonbi ki te dat alantou ane 200 anvan Jezikri.[2]
Zemi yo te eskilti nan yon gran varyete materyèl, ki gen ladan zo, seramik, koki, bwa, grè, ak lòt wòch.[3] Prezans li te dokimante nan tout Gran Zantiy yo ak lòt zile Karayib yo. Pi wo a nan yo te rive nan plis pase yon mèt nan wotè. Yo se sitou reprezantasyon antwopomòfik endividyèl, men te gen tou zemi ki reprezante marasa[7] oswa sèten bèt.[4] Gen kèk zemi an bwa oswa materyèl ki ka gate yo te konsève, epi an jeneral yo te objè a nan destriksyon pa Panyòl.[8]
Menm jan ak lòt objè akeyolojik, plizyè zemi yo te pran andeyò peyi kote yo te jwenn yo. De nan pi elabore yo nan mize Ewopeyen. Nan mize a nan etnoloji nan Vyèn gen yon relikè zemi, pwobableman te fè nan lane 1530. Pou fabrike li, yo te itilize pèl koki blan ak wouj, koton, grenn nwa, vè, pèl ak obsidyan. Nan lòt men an, zemi nan Mize a Pigorini, konsidere jiska 1952 kòm yon fetich afriken, montre yon konbinezon de enfliyans afrikèn ak ewopeyèn sou sibstra a nan la natif natal.[9]
Gade tou
[modifye | modifye kòd]- Tayino
- Kil zansèt yo
- Ramon Pané
Referans
[modifye | modifye kòd]- ↑ 1,0 1,1 et 1,2 Bercht et al, 23
- ↑ 2,0 et 2,1 Bercht et al, 24
- ↑ 3,0 et 3,1 (franse) fr « Deity Figure (Zemi) República Dominicana; Taino (1979.206.380) ». metmuseum.org. Heilbrunn Timeline of Art History. Archived from the original on 2009-12-05. Retrieved 22 septanm 2009.
- ↑ 4,0 et 4,1 (angle) en Corbett, Bob. « Arawak/Taino Related Myths ». cubaheritage.org. Cuba Heritage. Archived from the original on 2011-07-20. Retrieved 19 septanm 2009.
- ↑ Joyce, 195
- ↑ 6,0 et 6,1 Joyce, 193
- ↑ Bercht, 8, 14, 18, 55, 92, and 123
- ↑ Bercht et al, 30
- ↑ Bercht et al, 159