Gade kòd pou Transplantasyon kè

[[File:Heart transplant.jpg|thumb|Dyagram nan yon kè ki transplante]]
Transplantasyon kè, oswa transplantasyon kè, se yon entèvansyon [[operasyon|chirijikal]] ki konsiste de ranplase yon [[kè]] malad pa yon kè ki an sante, yo pran nan men yon donatè ki gen menm gwoup san an.

== Istwa ==
[[File:Christaan Barnard (1968).jpg|vignette|[[Christiaan Barnard]], youn nan pyonye transplantasyon kè.]]
Premye transplantasyon kè a te fè {{date-|18 janvye 1964}} pa {{Link |language=en|trad=James Hardy (chirijyen)|fr=James Hardy (chirijyen)|text=James Hardy}}, [[operasyon kè|chirijyen Ameriken]] nan [[Jackson (Mississippi)|Jackson]] nan [[Etazini]]<ref>{{en}} Thomas Morris [http://www.thelancet.com/journals / lancet/article/PIIS0140-6736(17)31499-X/fulltext “James Hardy ak premye transplantasyon kè”] ''The Lancet'' 2017;389:2280–2281</ref>. Se te yon [[xenograft]] kadyak: kè yon chenpanze te transplante'tèt nan yon pasyan ki gen ensifizans kadyak nan etap final la. Entèvansyon sa a se te yon echèk paske kè a, ki gen gwosè pa apwopriye pou bati yon adilt, te fonksyone pou apeprè inèdtan.

[[Christiaan Barnard]], [[chirijyen kadyak|chirijyen kadyak]] te fè premye transplantasyon kè lè l sèvi avèk yon kè imen nan [[Cape Town|Cape Town]], Lafrik di sid, nan {{date-|3 desanm 1967 }}. Li te swiv pa [[Norman Shumway]] Ozetazini kèk mwa apre.

An Frans, pyonye yo se pwofesè [[Christian Cabrol]], [[Gérard Guiraudon]] ak [[Maurice Mercadier]] nan lopital [[pitié-Salpêtrière]], nan {{Dat-|27 |Avril|1968. }}. Pasyan an, Clovis Roblain, {{nobr|66 ane}}, te siviv sèlman {{nobr|53 èdtan}} transplantasyon an te fè lè l sèvi avèk metòd Barnard pou [[suture (medsin)|suture]] ak yon nouvo metòd {{Pr|Cabrol}} pou prezèvasyon kè a te pran nan men donatè a pa perfusion nan [[atè kowonè|atè kowonè]]<ref>[http://www.ina.fr/video/CAF91020410/ Entèvyou pwofesè Cabrol, Guiraudon ak Mercadier nan dat 29 avril 1968 (achiv INA)]</ref>.

Misye Noêl Moissonnier, ki fèt nan Lyon, ki gen 34 an, ki soti nan Lons-le-Saunier, katriyèm ann Frans, te transplante'l nan Lyon nan {{dat-|11 novanm 1968}}. Travay sa a te fèt pa ekip Pwofesè Michaud nan klinik operasyon kadyak la. Plizyè nan manm li yo te ale nan Cape Town al rankontre Pwofesè Barnard. Gen kèk te panse ke kree franse a ta dwe fèt nan Lyon. Doktè Lyon yo te evite fè kòmantè sou operasyon an, retire nenpòt lespri konpetisyon ak pote l 'tounen nan reyalite a nan tan an, sa ki nan yon pwosedi medikal ki grav ak ki riske anpil.

[[Edmond Henry (chirijyen)|Edmond Henry]] ak ekip li a, k ap travay pou Pwofesè Jouve nan klinik Cantini nan [[Marseille]], transplantasyon [[Emmanuel Vitria]] nan {{dat-|27 novanm}} sa a. menm ane. Pasyan sa a ap viv {{nobr|18 ane}} {{nobr|5 mwa}} ak {{nobr|13 jou}} apre pwosedi sa a.

Premye moun ki resevwa transplantasyon yo, ak eksepsyon ki ra, pa t 'siviv plis pase kèk semèn apre operasyon an, sitou akòz pwoblèm nan nan rejè: reyaksyon nan lame a kont grèf la konsidere kòm yon kò etranje.

Ane 1970 yo te wè de pwogrè enpòtan: prezèvasyon kè donatè grasa frèt, sa ki te pèmèt pran echantiyon yo te fè nan yon distans ak sit transplantasyon an, ak byopsi andomyokad ki te pèmèt dyagnostik bonè nan rejè: yo prezante yon sond anba kontwòl radyolojik ak anba anestezi lokal. nan yon gwo venn epi pouse nan vantrikul dwat la, sa ki pèmèt yo pran yon ti moso ki egzamine anba yon mikwoskòp.

Ane 1980 yo te wè aparans premye transplantasyon kè-poumon yo ansanm ak premye kè atifisyèl yo, pi souvan yo te plase pandan y ap tann yon kè konpatib. [[Cyclosporin]], yon imunosuppressant pwisan, te parèt pandan menm peryòd la, ki fè li posib pou amelyore siyifikativman lavi pasyan transplantasyon yo.

An 1986, pwofesè [[Alain Carpentier]] ak [[Gilles Dreyfus]] te fè premye transplantasyon yon pasyan ki gen yon kè atifisyèl an Ewòp (''{{Lang|en|Lancet}}'')<ref> {{en}} [http://www.biomedexperts.com/Abstract.bme/2873392/Heterotopic_artificial_heart_as_bridge_to_cardiac_transplantation « {{Lang|en|Heterotopic atifisyèl kè kòm pon nan transplantasyon kadyak}} »] {{Lien archive|url=http://www.biomedexperts.com/Abstract.bme/2873392/Heterotopic_artificial_heart_as_bridge_to_cardiac_transplantation |timestamp archive=20150923190229 |title=Kopi achiv }}</ref>.

Nan {{date-|7 janvye 2022}}, yo fè yon transplantasyon kè soti nan yon kochon jenetikman modifye nan [[Baltimore]], Ozetazini<ref>{{Web link |language=fr-FR | title= Transplantasyon kè soti nan bèt a moun: kòman yon Ameriken viv kounye a ak kè yon kochon |url=https://www.francetvinfo.fr/sante/soigner/don-d-orgues/transplantation- heart-from-animal-to -man-koman-yon-ameriken-kounye-a-viv-ak-kè-kochon-a-kochon_4912503.html |sit=Franceinfo |dat=2022-01-12 |konsilte sou =2022-01-12}}</ref>. Sepandan, pasyan an te mouri de mwa apre, apre yon deteryorasyon toudenkou nan kondisyon li kèk jou pi bonè. Li te soufri tou de "episod enfektye souvan," dapre Muhammad Mohiuddin, direktè syantifik nan pwogram ksenotransplantasyon nan University of Maryland Hospital. Dapre lopital la, [[xenograft]] nan kesyon an sepandan "te travay trè byen pandan plizyè semèn"<ref>{{Lyen web |language=fr-FR |title=Premye pasyan transplante'tèt ak yon kè kochon mouri , de mwa. apre operasyon li |url=https://www.santemagazine.fr/actualites/actualites-traitement/le-premier-patient-greffe-avec-un-coeur-de-porc-est-mort-deux-mois -after- his-operation-910447 |sit=Santé Magazine |dat=2022-03-10 |konsilte sou=2022-04-22}}</ref>.

== Endikasyon ==
Transplantasyon kè yo ofri bay pasyan ki gen ensifizans kadyak grav ak irevokabl, pou moun esperans lavi limite. Yo fè yon evalyasyon konplè medikal ak sikolojik pou chèche konnen si gen lòt maladi ki ka fè li difisil pou kontwole oswa preskri sèten medikaman. Apre diskisyon sou dosye a, pasyan an "mete sou lis transplantasyon an": Lè sa a, li gen anpil chans yo dwe rele nan nenpòt ki lè nan jounen an oswa nan mitan lannwit epi yo dwe ale nan sant transplantasyon an pi vit ke posib.

Transplantasyon kè rete esansyèlman limite pa disponiblite ki ba nan grèf ògàn bay yo. Kantite moun ki resevwa transplantasyon ({{formatnum:3500}} chak ane atravè lemond) ap stagnation pandan bezwen yo ap ogmante.

== Teknik ==
Prèske tout kè moun k ap resevwa a retire apre yo fin mete yon sikilasyon ranplasman ([[siilasyon ekstra-kòporèl]]): se sèlman do kay [[atrium (anatomy)|atrium]] gòch la ki konsève , ak kat venn poumon li yo. Lè sa a, yo mete kè donatè a an plas epi li koud nan lòt gwo veso yo ([[aorta]], [[atè poumon]], venn kava [[vena kava siperyè|siperyè]], ak venn kava [[enferyè|pi ba] ]), osi byen ke do kay la nan atrium gòch la.

== Evolisyon ==
Pwobabilite pou siviv rive nan prèske 90% nan yon ane ak yon lavi souvan depase dis ane<ref name="jhlt2007">{{en}} Taylor DO, Edwards LB, Boucek MM {{et al.} } [http:/ /www.jhltonline.org/article/S1053-2498(07)00506-2/fulltext “Rejis Sosyete entènasyonal pou transplantasyon kè ak poumon: vennkatriyèm rapò ofisyèl sou transplantasyon kè adilt—2007”] ' 'J Heart Lung Transplant .'' 2007;26:769–781</ref>.

Konplikasyon prensipal yo se menm jan ak tout transplantasyon:
* [[maladi enfeksyon|konplikasyon enfektye]] segondè nan operasyon, men tou nan iminodepresyon an pwovoke pa tretman an;
* rejè grèf la pa [[sistèm iminitè a]] moun k ap resevwa a, trete pa yon ogmantasyon nan tretman imunosuppressive. Rejè sa a sitou dyagnostike pa yon byopsi andomiokad (pran yon ti echantiyon nan vantrikul dwat la lè l sèvi avèk yon sond pozisyone anba kontwòl radyografi). Yon metòd altènatif se deteksyon sèten jèn nan selil mononikleyè san yo ki gen prezans oswa absans ki gen anpil rapò ak ensidan rejè a<ref>{{en}} Deng MC, Eisen HJ, Mehra MR {{and al.}} [http ://www3.interscience.wiley.com/journal/118591961/abstract?CRETRY=1&SRETRY=0 "Diskriminasyon non-invasive nan rejè nan moun k ap resevwa allograft kadyak lè l sèvi avèk profilage ekspresyon jèn"] ''Am J Transplant.' ' 2006;6:150 -160</ref>. Dènye metòd sa a sanble serye tankou byopsi andomiokad e li ka ranplase dènye a<ref>{{en}} Pham MX, Teuteberg JJ, Kfoury AG {{et al.}} [http://content.nejm.org/cgi/ content/abstract/362/20/1890 “Gene-expression Profiling for rejection surveillance after heart transplantation”] ''N Eng J Med.'' 2010;362:1890-1900</ref>. Rejè pi komen nan premye mwa yo apre transplantasyon;
* ensidan an nan [[kansè]], segondè nan iminodepresyon sa a, se posib tou e li konstitye dezyèm kòz lanmò nan moun ki resevwa transplantasyon ki gen transplantasyon ki gen plis pase 5 ane<ref name="jhlt2007"/>.

Nan tèm mwayen an, [[aterom]] nan grèf la parèt<ref>{{en}} Valantine H, [http://www.jhltonline.org/article/S1053-2498(04)00156-1/abstract “ Vaskulopati alogref kadyak apre transplantasyon kè: faktè risk ak jesyon »] ''J Heart Lung Transplant.'' 2004;23:S187–S193</ref>: [[coronary artery|coronary artery]] (ki fè pati kè donatè a. ) etwat epi yo vin bloke, ki mennen nan [[enfaktis myokad]] ak degradasyon grèf. Mekanis li yo rete enkoni.

== Asistans ventrikilè ==
Lè kondisyon pasyan an, ki mande yon transplantasyon kè, deteryore twò vit pou li rezonab tann yon donatè, [[asistans ventrikulè]] ka mete an plas. Li se yon ponp mekanik ki asire pwodiksyon kadyak pou, pafwa, plizyè mwa. Nan ka ki ra, repoze kè pasyan an pèmèt rekiperasyon fonksyon li epi kidonk retire asistans ventrikulè san yo pa bezwen transplantasyon<ref>{{en}} Emma J. Birks, Patrick D. Tansley, James Hardy, Robert S. George, Christopher T. Bowles, Margaret Burke, Nicholas R. Banner, Asghar Khaghani, Magdi H. Yacoub [https://web.archive.org/web/20030403202939/http://content.nejm.org/cgi/content/abstract/ 355/18/1873 “Left Ventricular Assist Device and Drug Therapy pou ranvèse echèk kè”] ''New Eng J Med''. 2006, 355:1873-1884</ref>.

Nan lòt ka, ponp lan konplètman ranplase kè malad la ke yo retire. Lè sa a, li se yon [[kè atifisyèl]] ki gen pi bon modèl li te ye a rete ''Jarvik'' (yo te rele apre envanteur li a [[Robert Jarvik]]) e ki gen premye modèl ki soti nan fen ane 1980 yo. Pronostik la, sepandan , rete pòv ak prèske 50% mòtalite nan yon ane men pèmèt yon retounen lakay ou nan youn nan de ka<ref>{{en}} Hernandez AF, Shea AM, Milano CA {{et al. }} [http://jama .ama-assn.org/cgi/content/abstract/300/20/2398 “Rezilta alontèm ak depans aparèy asistans ventrikulè pami benefisyè Medicare”] ''JAMA'' 2008;300 :2398-2406</ref> .

Premye modèl yo te nan kalite pulsatile, imite kontraksyon ritmik kè a. Modèl ki pi resan yo se koule kontinyèl, koule a te asire pa yon ponp rotary<ref>{{en}} Miller LW, Pagani FD, Russell SD. {{et al.}} HeartMate {{II}} Envestigatè klinik yo, [https://web.archive.org/web/20100215010543/http://content.nejm.org/cgi/content/abstract/357/9/885 "Itilizasyon yon aparèy koule kontinyèl nan pasyan k ap tann kè transplantation”] ''N Engl J Med''. 2007;357:885–896</ref>.

== Aktivite espò apre transplantasyon ==
Yon Alman, Elmar Sprink, ki te fè yon transplantasyon kè an 2012, te rive fini [[ironman]] nan [[Hawaii]] an 2017<ref>{{de}}http://www.bild.de/sport / mehr-sport/extremsport/ist-es-nicht-verrueckt-mit-neuem-herzen-extremsport-zu-machen-52631056.bild.html</ref>(3.8 km naje, 180 km monte bisiklèt ak 42.192 km kouri). Li patisipe nan {{lien|lang=de|Transalpine-Run}}, ansanm ak nan World Transplant Games<ref>{{de}} https://www.tritime-magazin.de/2017/07/ weltmeister-mit-spenderherz/</ref>.

== Gen kèk transplantasyon pi popilè ==
* [[Emmanuel Vitria]], te transplante'l nan [[1968]] e li te mouri 19 an apre.
* [[Charlotte Valandrey]], aktris franse.
* [[Max Meynier]], animatè radyo franse ak aktè transplante'tèt an 1990 e ankò an 2002 (kè/ren).

== Transplantasyon kè nan zèv fiksyon ==
Sa a se tèm prensipal liv ''[[Repairing the Living]]'' [[Maylis de Kerangal]], ki te pibliye an 2014, ak [[Repairing the Living (film)|fim]] ki enspire pa li. , lage nan 2016.

Nan seri Netflix ''[[Chambers (seri TV, 2019)|Chambers]]'' ki te pibliye nan {{dat-|26 avril 2019}} (10 epizòd pou premye sezon an), thriller kote eroin prensipal la ap viv avèk yo. kè transplantasyon yon jèn fanm ki blese.

Manga [[Angel Heart]] prezante yon jèn fi ki te resevwa kè [[Kaori Makimura]] li menm, eroin nan seri [[City Hunter]].

== Nòt ak referans ==
{{Références}}

== Bibliyografi ==
* {{en}} Hunt S. [https://web.archive.org/web/20081015221836/http://content.nejm.org/cgi/content/extract/355/3/231 “Taking Heart — Cardiac Transplantation Past, Present, and Future”] ''Nouvo Eng J Med.'' 2006, 355:231-235.


[[Kategori:Tretman chirijikal sistèm kadyovaskilè]]
[[Kategori:Transplantasyon medikal]]
[[Kategori:medsin]]
[[Kategori:Pwojè:Krepisaj Wikipedya]]
[[Kategori:Pou korije]]