Gade kòd pou Telefòn mobil

{{Lòt|fim 2003 ki te dirije pa Feng Xiaogang|Telefòn mobil (fim)}}
{{Gade omonim|GSM}}
{{Konfizyon|Esmatfòn}}
[[File:Mobile phone PHS Japan 1997-2003.jpg|thumb|Divès telefòn mobil ki soti nan plizyè jenerasyon, ak de [[PCMCIA|PCMCIA kat]] kat telefòn mobil pou [[laptop|òdinatè laptop]] konpatib.]]
[[Image:Sagem My700xd.png|thumb|upright|Yon telefòn mobil nan ane 2000 yo: Sagem my700Xi, 2006. Klavye fizik, ti ekran, kamera 1.3 megapiksèl.]]
[[Image:Galaxy Z Fold & Galaxy Z Flip.jpg|thumb|dwat|[[Samsung Galaxy Z|Samsung Galaxy Z Flip 3 ak Z Fold 3]] 2021. Manyen ekran ki kouvri tout kote aparèy la. ]]
Yon '''telefòn mobil'''<ref group="note">Tèm ki pi jenerik ak entènasyonal; [[Office québécois de la langue française]] rekomande (anbyen ke "telefòn selilè") nan Quebec. Pa gen okenn rekòmandasyon ankò an Frans.</ref>, '''telefòn mobil'''<ref group=note>Nan vokabilè aktyèl la, nan sèten peyi, sitou Lafrans, nou souvan itilize tèm "pòtab", ki kapab tou al gade nan yon òdinatè pòtab. "Mobil" se mwens konfizyon.</ref> oswa '''telefòn selilè'''<ref group=note>Tèm sa a, ki souvan itilize nan Quebec ak Aosta Valley, se vokabilè teknik nan lòt rejyon ki pale fransè nan mond lan. . Yon telefòn selilè se yon kalite espesyal telefòn mobil. Sepandan, a vas majorite nan telefòn mobil yo te itilize yo se telefòn selilè, de mo yo te pran menm siyifikasyon an nan vokabilè aktyèl la.</ref> se yon [[aparèy elektwonik]] nan telekominikasyon, nòmalman pòtab, ki ofri fonksyon nan [[mobil. telefòn]] epi yo ka itilize sou gwo distans sijè a pwoteksyon rezo a.

Nan [[Bèljik]], nan [[Nouvo Caledonia]] ak nan [[Reunion Island]], tèm "'''GSM'''' (pou [[Global System for Mobile Communications]], yon estanda nan mobil kominikasyon. kominikasyon telefòn) souvan itilize pou refere a yon telefòn mobil. Nan [[Swis]], nou konn pale de '''Natel''' (National Telefon, mak [[Swisscom]], non ansyen rezo telefòn mobil [[Natel]] pou machin yo). Nan [[Kanada]] ki pale franse ak nan [[Aosta Valley]]<ref>[http://www.regione.vda.it/servsociali/famiglia/servizi/assistenti_sociali/area_anziani_f.asp Sèvis asistans sosyal teritwa pou granmoun aje - Sit entènèt ofisyèl nan rejyon otonòm Valle d'Aosta]</ref>, tèm '''selilè''' se souvan itilize.

Etid ki gen rapò ak ekipman telefòn mobil, kit entènasyonal<ref name="Pew 2016-02">[http://www.pewglobal.org/2016/02/22/smartphone-ownership-rates-skyrocket-in-many-emerging-economies-but-digital-divide-remains/ Pew Research Center Global divide on smartphone ownership Fevriye 2016]</ref> oswa nasyonal<ref name="Forgue">{{Lyen entènèt | lang = | otè =Daniel Forgues et al. | tit = Konstriksyon 2..0 - Gid teknoloji mobil Quebec | dat = 2015 | passage=13|url = http://ceracq.ca/wp-content/uploads/2015/11/Guide-de-Tech.-Mobiles.pdf }}.</ref>{{,}}<ref>[http://www.economie.gouv.fr/files/files/directions_services/cge/Actualites/2015_11_27_barometre-numerique-2015.pdf digital barometer 2015 France]</ref>{{,}}<ref>[http://www.pewinternet.org/2012/09/11/smartphone-ownership-update-september-2012/ Pew Research Center Smartphone Ownership Update: Septanm 2012 USA]</ref>, distenge de kategori prensipal telefòn mobil yo:

* [[telefòn mobil debaz|telefòn mobil debaz]] konsantre esansyèlman sou fonksyon telefòn;
* [[smartphone]], oswa telefòn multifonksyon, ki pi elabore, ki ofri anpil lòt posiblite.

Etid sa yo tout mete aksan sou ogmantasyon kontinye nan pwopòsyon de smartphones nan detriman nan telefòn mobil debaz yo. Itilizasyon yo kapab [[depandans|depandans]], an patikilye [[Depandans Smartphone|pou smartphone la]], se poutèt sa te gen yon [[Jounen Mondyal gratis telefòn mobil]] depi 2001.

== Istwa ==
{{Atik detaye|Istwa telefòn mobil|Istwa telekominikasyon}}
=== Envansyon ===
[[File:Festival des Vieilles Charrues 2014 - Indochine - 075.jpg|vignette|Yon telefòn selilè ki filme.]]
[[Telefòn]] mobil lan se rezilta diferan [[Teknoloji|teknoloji]] ki te deja egziste, sitou, nan ane 1970 yo]]. Se, pami lòt bagay, gras a envansyon "selil Gamma elektrik" pa [[Henry Sampson]] ak George H. Miley, ke "telefòn mobil" la te kapab parèt<ref>{{en} } [https://greaterdiversity.com/meet-henry-t-sampson-man-created-first-cell-phone-back-1971/ Henry T. Sampson te kreye premye telefòn selilè an 1971] greatdiversity.com, la 6 oktòb 2016</ref>. Selil Gamma Elektrik la pèmèt siyal odyo yo voye ak resevwa lè l sèvi avèk onn radyo san fil (patant te depoze 6 jiyè 1971 anba {{n°|3591860}}).

Se Doktè [[Martin Cooper]], direktè rechèch ak devlopman nan [[Motorola]], ki te demontre li nan lari [[New York]] envansyon aparèy pòtab selilè a nan {{Dat|3 |avril |1973}}<ref>{{en}} ''[https://books.google.fr/books?id=htV7fBG_fd0C&lpg=PA355&dq=inventeur%20mobile%20%22Martin%20Cooper%22&pg=PA355#v=onepage&q&f=fo Envantè ak Envansyon, Volim 2]'', Marshall Cavendish, 2007.</ref>. Premye telefòn mobil komèsyal ki fèt pa Motorola te lanse nan {{Dat|6|Mas|1983}} nan [[Etazini]]: Motorola [[DynaTac 8000]]<ref name="Toms_1">{{ lien web|url=https://www.tomsguide.fr/article/histoire-telephone-portable,2-565-3.html|editor=[[Tom's Guide]]|title=Yon fwa, selil la telefòn |otè= Nicolas Aguila|date=2008-05-07|accessed on=2017-10-26}}</ref>.

=== Estanda Global ===
Premye aparèy [[Analòg|analòg]] yo te, nan ane 1980 yo, nan [[Advanced Mobile Phone System|AMPS]] estanda ([[DynaTac 8000]]<ref>{{en}} [http://www.mobilecollectors.net/phone/3575/Motorola+DynaTAC+8000M Motorola DynaTAC 8000M, standard: AMPS 800] mobilecollectors.net, consulté en mars 2017</ref>),  [[Telefòn mobil nòdik|NMT]] oswa [[Radiocom 2000]]. Yo te ranplase yo pita pa aparèy ki itilize swa [[Etazini|Ameriken]] estanda dijital [[Advanced Mobile Phone System|D-AMPS]] oswa [[Code division multiple access|CDMA]], oswa sa yo ki gen orijin [[Ewòp| Ewopeyen]] [[Global System for Mobile Communications|GSM ak EDGE]], oswa menm pi resamman sa yo ki reyisi GSM (2G) ak defini pa gwoupman entènasyonal la [[3rd Generation Partnership Project|3GPP]]: [[Universal Mobile Telecommunications la. Sistèm|UMTS]] (3G), answit [[LTE (rezo mobil)|LTE]] (4G). Estanda GSM la te fèt nan kòmansman ane 1980 yo, nan yon dezi Ewopeyen yo genyen yon sistèm telefòn mobil pan-Ewopeyen komen, ki pèmèt [[Roaming (telephony)|roaming]] ant peyi yo, yo nan lòd yo mete fen nan konpetisyon ak. sistèm enkonpatib kanpe nan fwontyè yo. Lafrans ak Almay premye, Lè sa a, ansanm ak Itali ak Grann Bretay, te fè tès teknik posibilite nan yon sistèm dijital soti nan 1985 ivè, ak defini prensip debaz yo. Estanda GSM (2G) se baz pou 3G, 4G e kounye a [[5G]]. Yo aksepte ke envantè GSM yo, nan sans teknik ak politik, se mesye {{Lien|trad=Thomas_Haug|fr=Thomas Haug|texte=Thomas Haug}} ak [[Philippe Dupuis (enjenyè)|Philippe Dupuis]] , respektivman {{1st}} ak {{2nd}} prezidan komite GSM la. Pou sa, yo te resevwa 2018 IEEE/RSE James Clerk Maxwell Meday<ref>{{Web link|language=en-GB|name1=webmaster|firstname1=Ieee|title=Duke of Cambridge prezante meday Maxwell bay devlopè GSM|url = https://www.ieee-ukandireland.org/duke-of-cambridge-presents-maxwell-medals-to-gsm-developers/|site=IEEE - Seksyon UK and Ireland|accessed on=2020-02-16}} </ref> nan men [[William of Cambridge|Prince William]], Duke of Cambridge. Konsènan estanda pwoteksyon sante an fas a kwasans eksponansyèl nan ekspoze a [[Radyasyon ki pa iyonize|radyasyon ki pa ionize]] ki soti nan antèn, mobil, elatriye}}, yo fikse sou baz pwopozisyon yon ONG: la. [[komisyon entènasyonal pou pwoteksyon kont radyasyon ki pa ionize]].

Dapre asosyasyon operatè GSM yo, [[GSM Association|GSMA]], estanda GSM, UMTS ak LTE yo te itilize an 2018 pa {{nobr|5.1|milya}} moun<ref>{{Lien web|lang = en-US|title=The Mobile Economy 2019|url=https://www.gsma.com/r/mobileeconomy/|site=The Mobile Economy|accessed=2020-02-16}}</ref>.

=== Kwonoloji an Frans ===
{{Loup|Téléphonie mobil an Frans}}

Nan {{dat-|Jiyè 1992}}, France Telecom te lanse premye [[rezo telefòn mobil]] 2G nan [[Global System for Mobile Communications|GSM]] estanda: [[itineris]].

Premye pakè yo te gen entansyon pou piblik la an 1996, epi an 1997 [[Kat Prepeye|Kat Prepeye]] te vin disponib. Dezyèm opsyon sa a te fè li posib pou demokratize telefòn mobil lan menm pou moun ki gen yon revni iregilye. Operatè yo te eseye vize jèn popilasyon an, moun ki fasil pou chanje abitid vi yo.

An 2001, [[Orange (konpayi)|Orange]] ([[France Télécom]]) ak [[SFR]] te jwenn yon lisans [[UMTS]] epi yo te devlope rezo [[GPRS]] yo, apre sa [[Enhanced Data Tarif pou GSM Evolution|EDGE]] ak UMTS. [[Bouygues Telecom]] te fè menm bagay la epi li te jwenn, an 2002, yon lisans UMTS pou rezo 3G li.

An 2009, [[Free mobil]] te jwenn bann frekans 3G; sa a pèmèt li pozisyone tèt li kòm katriyèm operatè mobil franse a ak objektif la nan bese pri yo nan òf aktyèl yo. Nan 2012, Free Mobile mete kanpe katriyèm rezo mobil an Frans ak de pou enfòmasyon mobil san angajman: youn nan {{unit|2|€}} ak dezyèm lan nan {{unit|19.99|€}} pou reyalize objektif li.

Ane 2012 la te make pa lansman katriyèm jenerasyon rezo telefòn mobil yo ([[4G]]). 4G pèmèt ou browse pi vit pase 3G ak vitès siyifikativman pi wo ak tan telechaje redwi. Kòm videyo ak pataje fichye mande pou pousantaj done siyifikativman pi wo, 4G ede satisfè bezwen k ap grandi.

=== Demokratizasyon ===
[[Fichier:Johannesburg - Wikipedia Zero - 258A9009.jpg|thumb|Jèn fi k ap itilize yon telefòn mobil nan yon lari nan [[Johannesburg]] an 2013.]]
Itilizasyon telefòn mobil yo piti piti vin pi gaye, sitou nan fen ane 1990 yo. An 1991, France Télécom te mache [[Bi-Bop]], premye telefòn mobil an Frans ki te fèt pou yon piblik nan [[mobilite vil la]]. Pousantaj pénétration mache a|pousantaj pénétration]] mobil nan mond lan nan moman sa a se {{inite|0.6|abònman}} pou chak {{inite|100|popilasyon}}. Kantite abònman mobil ({{inite|18|abònman}} pou chak {{inite|100|rezidan}}) te depase sa ki nan telefòn fiks an 2002. Lè Apple te lanse [[iPhone]] li an 2007, to sa a te ogmante a {{ {inite|51|abònman}} pou {{inite|100|rezidan}}<ref>''Istwa, ekonomi ak sosyete'', Volim 27, Edisyon C.D.U. ak S.E.D.E.S., 2008, {{p.|92}}</ref>.

Depi ane [[2010 yo]], pifò telefòn mobil yo te gen anpil fonksyon adisyonèl, ki te posib grasa entegrasyon yon [[sistèm opere]] avanse nan telefòn nan: sa yo se [[smartphone] ]s. Kantite itilizatè telefòn mobil yo nan Repiblik Pèp la Lachin te rive, an 2011, {{nimewo|929,85|milyon}} ki gen ladan {{nimewo|87,2|milyon}} itilizatè 3G nan fen {{dat-|jiyè 2011} }, 4G ([[LTE (rezo mobil)|LTE]]) te kòmanse la nan 2013<ref>{{Liv |tit=Lachin gen 929.85 milyon itilizatè telefòn mobil |editè=sou entènèt chak jou pèp la |ane=29.08.2011 | isbn= |li sou entènèt=http://french.peopledaily.com.cn/VieSociale/7583043.html |konsilte nan=29 out 2011}}</ref>. An 2013, lavant mondyal anyèl [[smartphone]]s ({{unit|940|milyon}}) te depase sa nan telefòn debaz yo ({{unit|860|milyon}})<ref>[[Jean-Christophe Victor ] ], “Mobile phone: the dark faces”, pwogram ''[[Le Dessous des Cartes]]'' sou Arte, 28 mas 2015, 2 min 50 s.</ref>.

=== Pousantaj pénétration atravè lemond ===
An 2014, an tèm de [[telefonia mobil]], te gen {{unit|7.175|milya}} moun ak {{unit|6.915|milya}} [[Telephone Subscription|Telephone Subscription] nan mond lan ]]<ref group=note>konpare ak {{unit|960|milyon}} abònman an 2001, {{nimewo|2.2|milya}} an 2005.</ref> ak mobil dapre [[Inyon Entènasyonal telekominikasyon]], ki koresponn ak yon [[Tous pénétration mache|pous pénétration]] mobil an jeneral 96%<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20141014210352/http://www.itu.int/en/ITU -D/Statistics/Documents/publications/ mis2014/MIS2014_without_Annex_4.pdf Measuring the Information Society Report 2014], International Telecommunications Union Statistics 2014.</ref>{{,}}<ref>{{ pdf}}Bank Mondyal (2012), Enfòmasyon ak Kominikasyon pou Devlopman, 2012, [http://siteresources.worldbank.org/INFORMATIONANDCOMMUNICATIONANDTECHNOLOGIES/Resources/2013000181FREfre001_Low.pdf Pwofite pi bon nan telefòn mobil]</ref>. Chif sa yo revele diferans enpòtan yo depann de rejyon yo nan mond lan ak etap devlopman yo ({{unit|3.5|milya dola}} abonnés nan rejyon Azi-Pasifik la ak yon pousantaj pénétration de 89%, {{unit |1|milya dola} } nan Amerik yo ak yon pousantaj de 109%, {{unit|750|milyon}} an Ewòp ak yon pousantaj de 126%, {{unit|550|milyon}} nan Lafrik ak yon pousantaj de 63%…). Pandan ke kèk yo souvan "ekipe twòp" ak an mwayèn plizyè abònman pou chak moun, sèten lòt rejyon an Afrik ak Azi ak Ewòp yo pa kouvri ak moun ki rete yo pa gen mwayen pou peye yon abònman pou chak moun epi pataje yon abònman ak plizyè moun. .

Dapre Bank Mondyal, peyi ki gen plis abònman an 2019 yo se: [[Makaw]] (345%), [[Hong Kong]] (289%), [[Emira Arab Ini]] (201%). Lòt peyi ki gen yon pousantaj ki pi wo pase 160% se: [[British Virgin Islands]], [[Seychelles]], pati Olandè [[Saint-Martin (Wayòm Netherlands)|Saint-Martin]] , [[Antigwa ak Barbuda]], [[Thailand]], [[Montenegro]], [[Kowet]], [[Botswana]], [[Lityani]], [[Lafrik di sid]], [[Larisi]], [[Turkmenistan ]] ak [[Kosta Rika]]<ref>{{web link |title=World Bank Open Data |url=https://data.worldbank.org/indicator/IT.CEL.SETS.P2?end=2019&most_recent_value_desc= vre&start=2006 |sit=World Bank Open Data |accessed=11-11-2023}}.</ref>.
Kontrèman, teritwa ak Pousantaj abònman ki pi ba yo se [[Samoa]] (4% an 2009), [[Kore di Nò]] (15%), [[Eritrea]] (20%), [[ Eta Federasyon Mikwonezi|Mikwonezi]] (21 %), [[Marshall Islands]] (28%), [[Repiblik Afrik Santral]] (32%), [[Kosovo]] (32%), [[[Sid Soudan]] (32%), [[Nò Mariana Islands]] (36% an 2009) ak [[Etiopi]] (36%)<ref name="worldbank.org">{{ web link |title=World Bank Open Data |url=https://data. worldbank.org/indicator/IT.CEL.SETS.P2?end=2019&most_recent_value_desc=false&start=2006 |site=World Bank Open Data |accessed= 11-11-2023}}.</ref>.

Nan gwo mache yo, pousantaj yo wo nan 2019: Etazini (124%), Inyon Ewopeyen an (123%) ak Lachin (120%)<ref name="worldbank.org" />.

Pousantaj pénétration mobil lan parèt tankou yon konsekans devlopman yon peyi, men tou kòm yon akseleratè nan menm devlopman sa a. Kidonk, dapre yon etid [[Bank Mondyal la]] an 2008 nan plis pase {{inite|100|peyi}}, yon ogmantasyon 10% nan pousantaj pénétration mobil nan yon peyi akonpaye pa yon ogmantasyon nan [[Brit li. pwodwi domestik|GDP]] de 0.8%<ref>[[Jean-Christophe Victor]], "''Telefòn mobil: zouti devlopman? '', pwogram ''[[Le Dessous des Cartes]]'' sou Arte, 21 mas 2015, 3 min 20 s.</ref>.

An 2018, evolisyon an remakab nan diferan rejyon yo nan mond lan: {{unit|4.31|milya}} abonnés nan rejyon Azi-Pasifik la ak yon pousantaj pénétration de 102%, {{unit|1, 07|milya}} nan Amerik yo ak yon pousantaj de 106%, {{unit|1.106|milya dola}} an Ewòp ak yon pousantaj de 131% ak {{unit|1.04|milya dola}} nan Lafrik ak yon pousantaj de 82%<ref>{{ Web link|language=fr|style1=Inc|premye1=Hootsuite Media|title=Digital an 2018 - Social Media Marketing & Management Dashboard|url=https://hootsuite.com/fr/pages/ digital-in-2018 |sit=Hootsuite|accessed on=2019-01-21}}</ref>.

=== Jèn ===
Dapre antwopològ [[Mizuko Itō|Mizuko Ito]], telefòn mobil se te yon revolisyon pou lavi prive jèn yo: “Avan mobil lan rive, lè w te rele yon moun, te gen yon bon chans kit se yon paran, frè oswa sè ki reponn. (…) Telefòn mobil lan chanje sitiyasyon an e jèn yo te renmen l paske se te premye fwa yo te benefisye aksè prive enkondisyonèl ak kamarad yo<ref>{{Book|language=fr|original language= en|nom1=Jenkins, Henry.|nom2=Boyd, Danah (1977-....).|nom3=Barrière, Bruno (1971-).|nom4=Le Crosnier, Hervé.|title=Kilti patisipatif|sub-title=yon konvèsasyon sou jèn. , edikasyon ak aksyon nan yon mond konekte|location=Caen|editor=C&F éditions|year=2017|total pages=317|passage=96|isbn=978-2-915825- 73-2|isbn2=2-915825-73 -4|oclc=1011684907|li sou entènèt=https://www.worldcat.org/oclc/1011684907|accessed=2020-03-10}}</ref> ".

== Itilize an Frans ==
An [[2016]], 77% fransè yo gen yon smartphone, 58% pafwa itilize li pandan y ap kondui, 41% konsilte li nan mitan lannwit e 7% reponn mesaj yo menm lè sa a, 84% itilize li pandan y ap gade. televizyon, 66% sèvi ak li pandan y ap travèse lari a, ak 81% admèt yo sèvi ak li sou tab la ak fanmi oswa zanmi<ref><nowiki>Done pou Lafrans (ki baze sou yon echantiyon nan {{units|2003|franse} } nan </nowiki>{{inite.|18|to=75|ane}}) nan sondaj entènasyonal [[Deloitte]] ("[https://www2.deloitte.com/global/en/pages/technology-media-and-telecommunications/articles/ global-mobile-consumer-survey.html Global Mobile Consumer Survey 2016]") ki fèt nan {{unit|30|peyi}}, ak {{unit|49000|repondan}}</ref> {{,}}<ref > [http://www.lavoixdunord.fr/114509/article/2017-02-05/journee-mondiale-sans-telephone-portable-5-chiffres-qui-montrent-que-ce -n-es ''World jou san telefòn mobil : 5 chif ki montre ke li pa genyen''], La Voix du Nord 5 fevriye 2017</ref>. An 2015, yon franse mwayèn te deja pase plis tan sou smartphone yo pase devan televizyon ak ''Flurry Analytics'' te montre yon ogmantasyon klè nan dejwe mobil (kantite moun ki itilize mobil yo plis pase {{unit| 60| fwa}} pa jou ogmante pa 59% nan yon ane (soti nan 2014 a 2015)<ref name=Flurry>[http://www.lavoixdunord.fr/54103/article/2016-10-04/les- Franse moun depanse plis tan sou yon smartphone pase devan televizyon an ''Fwansè yo pase plis tan sou yon smartphone pase devan televizyon an''], La Voix du Nord nan 4 oktòb 2016 </ref>ak nan nivo mondyal la. kantite moun ki adikte mobil ogmante soti nan {{unit|176|milyon}} an 2014 pou rive nan {{unit|280|milyon}} nan 2015<ref name=Flurry/>.

Franse yo te an mwayèn sou telefòn yo 2 èdtan ak 12 minit pa jou pandan 2019. Nan prizon, fwa sa a ogmante a 2.9 èdtan.An 2020, pa san dout kenbe ajou ak evènman aktyèl yo, franse yo itilize smartphones yo pi plis pase nan tan nòmal, epi itilizasyon smartphone ogmante 25%<ref>{{Lyen Entènèt |language=Fransè |tit=Fwansè yo kole sou smartphone yo pandan prizon.ent |url=https://www.lepoint.fr/high-tech-internet/les-francais-scotches-a-leur-smartphone-pendant-le-confinement-28-05-2020-2377292_47.php |site= Le Point |dat=28 me 2020 |konsilte le=23 out 2022}}</ref>.

Ane 2020 la, ki te make pa restriksyon akòz Covid-19, te wè òdinatè a ale yon ti kras pi lwen, ak 43% nan moun ki prefere li. Nivo ekipman sa a reflete an patikilye nan yon ogmantasyon nan itilizasyon komès sou entènèt depi kriz sante a: 76% nan moun di yo te fè omwen yon achte machandiz sou entènèt, ak 63% li jounal sou papye konpare ak 56% sou medya dijital. . Yon lòt bò, de medya yo souvan kimilatif, ak 56% nan lektè jounalis asosye li ak jounalis enprime ak jounalis dijital<ref name="Parisien RHJK4I">{{Lyen entènèt |language=Fransè |title=Entènèt: 84% nan franse yo itilize yon smartphone chak jou |url=https://www.leparisien.fr/high-tech/internet-84-des-francais-emploi-au-quotidien-un-smartphone-01-07-2021 -MXMVNU7HRNCGBE4UQPRQRHJK4I.php |sit=Le Parisien |dat=1 jiyè 2021 |konsilte nan=23 out 2022}}</ref>.

An 2020, 84% nan franse itilize yon smartphone chak jou pou navige sou Entènèt la oswa gade videyo sou entènèt. 41% nan tifi konpare ak 30% nan ti gason ki poko gen 25 te gen premye telefòn mobil yo anvan laj 12 an. Okontrè, telefòn mobil tradisyonèl yo sèlman reprezante 10% ekipman telefòn mobil an Frans<ref name="Parisien RHJK4I" />.

=== Itilize nan etablisman edikasyon ===
An Frans, se entèdi pou yon elèv itilize yon telefòn mobil - oswa nenpòt lòt ekipman tèminal kominikasyon elektwonik - <ref>{{Atik|language=|author1=Violaine Morin|title=Asanble a vote sou entèdiksyon telefòn mobil nan lekòl yo. ak kolèj|peryodik=Le Monde|dat=7 jen 2018|issn=|li sou entènèt=|paj=}}</ref> nan lekòl matènèl, lekòl primè ak kolèj ak pandan nenpòt aktivite ki gen rapò ak ansèyman ki fèt andeyò yo. patiraj. Nan lekòl segondè, règleman entèn yo ka entèdi tou pou yon elèv sèvi ak li<ref>{{Web link|language=|title=LWA n° 2018-698 3 out 2018 ki gen rapò ak sipèvizyon itilizasyon telefòn mobil lan. nan établissements edikasyon lekòl yo|url=https://www.legifrance.gouv.fr/eli/loi/2018/8/3/MENX1813519L/jo/texte|site=legifrance.gouv.fr|date= |accessed on=}}</ref>.

=== Sèvi ak pandan w ap kondwi ===

Pou evite [[aksidan wout|aksidan wout]] ak [[aksidan tren|aksidan tren]], yo dekouraje, reglemante oswa entèdi itilizasyon telefòn tou lè w ap kondui yon machin oswa yon machin tren.

An 2015, 174 moun te pèdi lavi yo sou otowout an Frans akòz itilizasyon telefòn pandan y ap kondui<ref>{{Web link |language=French |title=Itilizasyon telefòn pandan y ap kondwi, yon fleo ki devlope |url=https ://www.la-croix.com/France/Le-telephone-volant-fleau-bien-ancre-2016-11-22-1200804963 |sit=La Croix |dat=22 novanm 2016 |accessed on=23 jiyè , 2022}}</ref>.

Kondwi ki pa atantif, ansanm ak itilizasyon telefòn, se twazyèm kòz prensipal lanmò nan wout. Itilizasyon SMS te ogmante anpil an 2019. Yon SMS pran anviwon 15 segonn, 15 segonn se yon vwayaj 500 mèt sou gran wout la<ref>{{Lyen web |language=franse |title=nouvèl 8am - Sekirite sou wout: inatansyon pandan w ap kondwi, 3yèm kòz lanmò |url=https://www.rtl.fr/actu/debats-societe/les-infos-de-8h-securite-routiere-l-inattention-au- flying-3rd-cause-of-mortality -7800687632 |sit=RTL |dat=24 jiyè 2020 |konsilte nan=23 out 2022}}</ref>.

== Manifakti Global ==
{{Seksyon pou mete ajou|dat=Out 2023|kòmantè=Plizyè nan mak sa yo swa retire nan mache a, oswa fèmen.}}
An 2016, pi gwo manifaktirè telefòn mobil yo ak mak<ref>{{en}} [https://www.gartner.com/newsroom/id/3609817 Gartner di ke lavant Smartphone atravè lemond te ogmante 7 pousan nan katriyèm trimès 2018 la] gartner .com, 5 fevriye 2017</ref> opere atravè lemond yo se:
{{kolòn|taille=15|nombre=4|
* [[Acer (company)|Acer]]
* [[Apple]]
* [[Archos]]
* [[BlackBerry]]
* [[Doro (konpayi)|Doro]]
* [[Fairphone (biznis)|Fairphone]]
* [[Huawei Technologies|Huawei]]
* [[Honor]]
* [[HTC]]
* [[LG Group|LG]]
* [[Meizu]]
* [[Micromax]]
* [[Motorola Mobility|Motorola]]
* [[Nokia]]
* [[OnePlus]]
* [[Oppo]]
* [[Samsung Electronics|Samsung]]
* [[Sony Mobile]]
* [[Tinno]]
* [[Vivo (smartphone)|Vivo]]
* [[Wiko]]
* [[Xiaomi]]
* [[ZTE]]
}}

== SIM ak kat USIM ==
[[Image:Sim card.png|thumb|alt=Kat SIM|Yon kat SIM.]]
{{atik detaye|Kat SIM}}
Ou dwe mete yon kat entelijan, ki rele [[SIM kat]] (ki soti nan angle {{lang|en|''Subscriber Identity Module''}}), nan yon telefòn mobil [[Global System for Mobile Communications|GSM ]] , oswa yon USIM nan tèminal UMTS ak LTE, pou kapab itilize fonksyon [[telefoni mobil]] li yo (pa aplike pou telefòn Ameriken ki nan kalite [[Code Division Multiple Access|CDMA]]).

Kat SIM (oswa USIM) genyen idantifikasyon abònen an ([[International Mobile Subscriber Identity|IMSI]] nimewo) ak [[operatè mobil]] ki te bay kat la ([[Kod peyi mobil|MCC]] + [[Mobile Network Code|MNC]])<ref>{{Cite web |url=http://french.bt-wiki.net/Le_t%C3%A9l%C3%A9phone_portatif |title=BT Wiki - telefòn pòtab la |access-date=2024-02-16 |archive-date=2014-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140725182516/http://french.bt-wiki.net/Le_t%C3%A9l%C3%A9phone_portatif |dead-url=yes }}</ref>.

== Fonksyon ki kapab entegre ==
=== Kamera ===
Anpil modèl telefòn entegre yon aparèy fotografi oswa yon kamera dijital, oswa menm plizyè kamera. Tèm [[Fotofòn (aparèy)|fotofòn]] pafwa itilize pou deziyen yon telefòn mobil ki kapab pran foto dijital. Gen kèk moun ki sèvi ak tèm [[fonografi]] pou fè referans ak pran foto lè l sèvi avèk yon telefòn mobil.
=== NFC ===
Depi 2010, sèten telefòn mobil fè peman san kontak posib, gras a [[Near Field Communication|Near Field Communication]] estanda (NFC, ki rele tou "near field communication")<ref>[http://www.01net. com/editorial/516923/nice-premiere-ville-a-passer-au-paiement-sans-contact/ Nice, premye vil ki chanje nan peman san kontak] Sou sit entènèt 01net.com</ref>. Estanda sa a pèmèt lòt aplikasyon pase peman kontak, tankou voye enfòmasyon nan telefòn mobil lan sou kote li yo atravè yon tèminal fiks<ref>[http://www.cityzi.fr/vie- daily-simplified lavi chak jou senplifye], sou la. sit cityzi.fr</ref>.
=== Sonnerie personnalisable ===
Arive de telefòn mobil yo ki te pèmèt yo pou personnaliser sonneries yo te mennen a kreyasyon yon mache kliyan ki pou vann sonnerie. An 2007, kantite lavant sonri yo te kòmanse diminye nan plizyè peyi nan [[Ewòp]], men li kontinye ap grandi globalman<ref>[http://www.generation-nt.com/marche-sonneries -mobiles-declin-actualite -65777.html Mache a pou sonri mobil an bès] Sou sit la generation-nt.com</ref>.

=== Mòd avyon ===
[[Mòd Avyon]] pèmèt ou dezaktive tout koneksyon san ou pa fèmen mobil ou. Li te parèt ak smartphones.

=== Vibre mòd ===
Mòd vibre a pèmèt ou ranplase oswa konplete sonri a ak yon [[vibration (jwèt videyo)|vibration]]. Li se itilize pou pi gwo diskresyon.

=== SMS ak MMS ===
Yon telefòn pèmèt ou voye ak resevwa [[Sèvis Mesaj Kout|SMS]] ak [[Sèvis Mesaj Miltimedya|MMS]]. Yon SMS se yon tèks, sa vle di yon mesaj tèks, ke yo voye bay moun k ap resevwa yo. Yon MMS se yon imaj, yon foto ki ka voye pa mesaj bay moun k ap resevwa a.

=== Imèl ===
Ou ka itilize yon telefòn ki konekte ak [[Entènèt]] pou voye ak resevwa [[imel]] lè l sèvi avèk yon [[Aplikasyon (òdinatè)|aplikasyon]] espesifik.
=== Aplikasyon ===
Premye smartphone [[wo fen]] ki gen yon OS pwopriyetè yo te itilize langaj [[Java Platform, Micro Edition|Java ME]] pou ajoute jwèt oswa aplikasyon paske fòm pwogramasyon trè stab sa a mande kèk resous. Smartphones aktyèl yo pafwa sipòte lang sa a pou elaji opsyon yo. Kontrèman ak telefòn tradisyonèl yo, [[smartphones]] yo ak sistèm operasyon yo (egzanp: [[Android]], [[iOS (Apple)|iOS]], [[Windows Phone]], [[Firefox OS]], [[ Symbian OS]]{{etc.}}) pèmèt ou enstale [[Aplikasyon mobil|aplikasyon]], ki bay anpil karakteristik ki pa prezan nan moman acha a.

=== Geolokalizasyon ===
Yon telefòn mobil ka entegre yon chip {{language|en|[[Global Positioning System|GPS]]}} ki pèmèt pi bon pozisyon pase sa ki pèmèt [[triyangilasyon]] [[antèn relè telefòn mobil|antèn relè]].

== Mache kontrefè ==
Nan paralèl ak mache ofisyèl la, yon òf ap devlope nan anpil peyi, patikilyèman nan Lachin. Li posib pou jwenn fo telefòn mobil la. Sa yo, anplis ke yo te ilegal, yo potansyèlman danjere pou itilizatè a paske nan pil defo ki ka eksploze<ref>[https://web.archive.org/web/20110530072606/http://chineconquerante.com/2011/03/19/164/ Chinwa kontrefè nan telefòn mobil se yon siksè reyèl. ], sou sit la chineconquerante.com</ref>.

== Sante ak ekspoze a vag ==
Telefòn mobil yo, akòz operasyon yo, emèt [[ond elektwomayetik]] ki transpòte [[enèji]]. Enèji sa a mezire pa [[To Absòbsyon Espesifik la]] abreje kòm ''DAS''. Ajans Entènasyonal pou Rechèch sou Kansè klase vag sa yo kòm kanserojèn posib.

=== Estanda ak kontwòl an Frans ===
An Frans, ki baze sou [[ICNIRP]] direktiv, maksimòm [[Specific Absorption rate|SAR]] pou yon telefòn mobil pou vann se {{unit|2|[[watt|W]]/[[kilogram|kg]]}}. Eta a regilyèman fè chèk pou asire ke to koule manifakti yo montre yo kòrèk. An 2013, dapre yon sondaj [[Direksyon Jeneral Konpetisyon, Konsomasyon ak Represyon Fwòd|DGCCRF]] te fè sou 379 konpayi yo, 55% nan chèk yo te revele anomali konsènan absans ekspozisyon [[Tos Absòbsyon Espesifik| DAS]] nan pwen lavant<ref>https://www.economie.gouv.fr/dgccrf/annonce-das-pour-telephones-portables-dgccrf-releve-des- infractions </ref>. Plis jisteman, anomali yo te akòz non-konfòmite ak obligasyon enfòmasyon konsomatè yo ak enfòmasyon jeneral sou pri ak kondisyon nan vant. Sepandan, dapre tès ki fèt ansanm ak [[Ajans Nasyonal Frekans|ANFR]], okenn nan 2729 telefòn mobil yo teste yo pa depase papòt maksimòm [[Specific Absorption To|SAR]] otorize pa lalwa. Ankèt la te mennen senk amann ak 210 avètisman pou konpayi konsène yo.

=== Rekòmandasyon pandan kominikasyon kalite GSM/GPRS/UMTS ===
{{...}}

== Ekoloji ==
=== Sik lavi ===

[[Enpak anviwonmantal]] telefòn mobil ak/oswa smartphone yo pwolonje pandan tout sik lavi yo.

Sik lavi aparèy la pwolonje soti nan ekstraksyon materyèl yo ki konpoze li, nan pwodiksyon aparèy la li menm, nan dire a nan itilize nan telefòn mobil lan, nan resiklaj ... oswa nan chèn ekipman pou yo. ak fatra elektwonik<ref>
{{Lyen web |url=https://www.lemonde.fr/planete/article/2016/10/01/le-sulfureux-parcours-du-telephone-portable-des-mines-aux-filieres-clandestines-de -waste_5006655_3244.html | title= Vwayaj souf telefòn mobil lan, soti nan min rive nan rezo fatra klandesten | site= lemonde.fr }}</ref>{{,}}<ref>{{Lyen entènèt |url=http://www.senat.fr/rap/r15-850/r15-8501.html
  |tit=100 milyon telefòn selilè itilize: ijans yon estrateji |site=senat.fr |dat=}}</ref>.

=== Faz fabrikasyon ===

Enpak anviwònman an nan smartphones pwolonje pandan tout sik lavi yo. Sepandan, twa ka nan anprint anviwònman aparèy sa yo konsantre nan faz fabrikasyon yo<ref>{{Lyen entènèt |url=https://presse.ademe.fr/wp-content/uploads/2017/ 09/CP- ADEME-FNE-enpak-smartphones-septanm-2017-1.pdf
  |title=Metòd fabrikasyon ki gen anpil enpak sou anviwònman an |site=presse.ademe.fr |date=12 septanm 2017}}</ref>.

Li se ekstraksyon nan mineral, ke nou jwenn nan fòm lan nan metal nan smartphones, ki poze yon pwoblèm patikilye jodi a. Li mennen nan destriksyon nan ekosistèm ak polisyon miltip, tankou sou dlo akòz itilizasyon entansif nan pwosesis ekstraksyon chimik.

=== Dire itilizasyon ===
Dire itilizasyon an se yon kesyon esansyèl si nou vle limite [[enpak anviwònman]] telefòn mobil yo. Nan 2012, pa gen okenn etikèt ki te pran an kont dimansyon dire itilizasyon an. Nan pratik, dire a nan itilizasyon kondisyone pa òf komèsyal manifaktirè yo ak distribitè yo. Sistèm nan "sibvansyone" achte nan aparèy la pa operatè a konsiste de chaje konsomatè a yon pri fiks (abònman) ki gen ladan pri a nan aparèy la. Metòd sa a Se poutèt sa pa reflete pri reyèl la nan aparèy la, ki ankouraje renouvèlman an nan telefòn<ref>{{Cite web |url=http://www.amisdelaterre.org/IMG/pdf/rapport_obsolescence_des_produits_high-tech.pdf |title=''Obsolesans nan pwodwi segondè -tech : ki jan mak limite lavi machandiz nou yo'', Zanmi Latè, Desanm 2012, p. 16 |access-date=2024-02-16 |archive-date=2018-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180806133012/http://www.amisdelaterre.org/IMG/pdf/rapport_obsolescence_des_produits_high-tech.pdf |dead-url=yes }}</ref>.

=== Emisyon gaz efè tèmik ===
Yon rapò ki te pibliye pa [[Friends of the Earth]] nan {{dat-|Desanm 2012}} revele ke emisyon [[Gaz lakòz efè tèmik]] ki soti nan telefòn mobil yo pandan tout [[Sik lavi (komès)|sik lavi]] yo. jeneralman ogmante, paske nan ogmantasyon entansite a nan itilize, men tou, paske nan maketing nan nouvo modèl. Pa egzanp, emisyon yo soti nan {{unit|55|kg}} pou Apple iPhone 4S rive nan {{unit|75|kg}} pou [[iPhone 5]] nan menm manifakti a, yon ogmantasyon de 36%. Menm jan an tou, emisyon ogmante ant Galaksi S2 a ak Galaksi S3 a soti nan Samsung<ref>{{Cite web |url=http://www.amisdelaterre.org/IMG/pdf/rapport_obsolescence_des_produits_high-tech.pdf |title="Obsolesans nan pwodwi gwo teknoloji: ki jan mak yo limite la lifespan of our goods”, Zanmi Latè, Desanm 2012, p. 8 |access-date=2024-02-16 |archive-date=2018-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180806133012/http://www.amisdelaterre.org/IMG/pdf/rapport_obsolescence_des_produits_high-tech.pdf |dead-url=yes }}</ref>.

=== Fen lavi, defisi resiklaj ===
{{Atik ki gen rapò|Dechè ekipman elektrik ak elektwonik}}
Dapre yon etid Intel, nan kòmansman {{lnobr|ane 2010}} [[kat elektwonik]] yo te genyen plis pase {{unit|45|[[metal]]}}, metaloid oswa tè ra konpare ak anviwon dis. nan {{lnobr|ane 1980}} yo <ref>Fabrice Flipo, Marion Deltour, Michelle Dobré, Marion Michot, ''Èske nou ka kwè nan TIC vèt?'', Presses des Mines, Paris, 2012, {{p.|44}}.</ref>. Pami materyèl estratejik sa yo genyen [[ityòm]], [[lò]], [[ajan]], [[Tant ra|tè ra]], [[koltan]], [[Tantal (chimi)|tantal]], [[platinum]], [[nyobyòm]], [[kadmyòm]], [[plon]], [[Mèki (chimi)|mèki]]. Rare jeneral metal yo montre nesesite pou [[resiklaj]] ak ekstansyon lavi a nan pwodwi an jeneral, nan telefòn mobil an patikilye<ref>[[Philippe Bihouix]] ak Benoit de Guillebon, '' Ki avni pou metal yo. ? Rarefaksyon metal yo: yon nouvo defi pou sosyete a'', [[EDP Sciences]], {{dat-|Oktòb 2010}}, {{p.|34}}.</ref>. Yon etid 2008 te fè [[Nokia]] nan {{nombre|13|peyi}} te revele ke 97% nan telefòn mobil yo pa te resikle<ref>[http://www.lemondeinformatique.fr/actualites/lire-97-des-telephones-mobiles-ne-sont-pas-recycles-26541.html 97% telefòn mobil yo pa resikle], sou sit [[Le Mondeinformatique|lemondeinformatique.fr]].</ref> .

Depi 2008, Bouygues Telecom te ofri yon avantaj finansye de {{unit|10|ewo}} bay konsomatè ki te retounen ansyen telefòn mobil yo, men pousantaj rekiperasyon an pa t depase 5%<ref>[https://web.archive.org/web/20180806133012/http://www.amisdelaterre.org/IMG/pdf/rapport_obsolescence_des_produits_high-tech.pdf “Obsolesans nan pwodwi gwo teknoloji: ki jan mak limite lavi a nan machandiz nou yo”, Zanmi Latè, {{date-|Desanm 2012}}, {{p.|11}}{{pdf}}], [[Zanmi Latè - Lafrans|amisdelaterre.org]].</ref>. An Frans, depi 2010, operatè yo te lanse pwogram rekiperasyon ak/oswa racha telefòn mobil yo<ref>{{lyen brize|url=http://www.zigonet.com/ev%E9nements/ orange-incite-a-recycler- son-vieux-telephone-mobile_mrm39377.html |title=Orange ankouraje w resikle ansyen telefòn mobil ou |site=zigonet.com}}.</ref>, ankouraje pa kwasans komès [[Bon (ekonomi) sa yo. | byen]] (apre [[resiklaj]])<ref>[http://www.bestofmicro.com/actualite/test/1000-1-recyclage-mobile-telephone.html <!- - redireksyon nan https://www.tomsguide.fr/le-recyclage-de-mobile-ca-rapporte-combien/ --> Resiklaj mobil: konbyen lajan li pote?], {{date-|4 septanm 2012}} , [[Bestofmedia Group|bestofmicro.com]].</ref>{{,}}<ref>{{web link|url=http://www.economiesolidaire.com/2011/04/07/le-rachat -de- mobiles-et-de-telephones-portables/ |title=Rachte mobil ak telefòn pòtab |site=economiesolidaire.com |date=2011/04/07}}.</ref>, ki te sitou remarketing sou yon echèl ki pi piti atravè magazen ki espesyalize nan ekipman itilize. Kòm yon pati nan yon konstitisyon angajman volontè sou devlopman dirab te siyen nan {{date-|jiyè 2010}}<ref>{{ lyen brize|url=http://www.fftelecoms.org/articles/signature-nan charter la. angajman volontè sektè telecom pou devlopman dirab |title=Siyen yon charter angajman volontè sektè telecom pou devlopman dirab |sit=[[French Federation of telecoms|fftelecoms.org]]}}.</ref>, franse operatè yo te angaje tou pou ogmante koleksyon mobil lè yo ofri konsomatè ankourajman nan diferan fòm (finansye, sosyal, ekolojik). Dapre rapò [[Fédération Française des Télécoms]], {{nobr|835202|tèminal}} aparèy mobil yo te ranmase an Frans pa twa operatè yo [[Bouygues Telecom]], [[Orange (konpayi)| Orange]] ak [[SFR]] an 2010, sa vle di 50% plis pase an 2009<ref>{{lyen brize|url=http://www.fftelecoms.org/articles/premier-bilan-charte-DD |title =Premye evalyasyon charter angajman sektè telekominikasyon an pou devlopman dirab |sit=[[French Telecoms Federation|fftelecoms.org]]}}.</ref>. An 2012, chif sa a te kanpe nan {{Unit|1016622|inite}}<ref>{{lyen brize|url=http://www.fftelecoms.org/articles/plus-d1-million-de-mobiles- collections- en-2011-launch-dun-awareness-site-and |title=Lanse yon sit konsyantizasyon ak enfòmasyon sou koleksyon telefòn mobil |site=[[French Telecoms Federation|fftelecoms.org]]}}.</ref>. Pou sansibilize itilizatè mobil yo sou pwoblèm pou retounen mobil ou bay operatè w la, [[Fédération Française des Télécoms]] te lanse yon sit enfòmasyon pratik nan {{date-|Me 2012}}<ref> [http://www.rapportsonmobile.fr RapporterSonMobile.fr].</ref>.

Plizyè òganizasyon asosyativ yo te resikle ekipman sa a pou plizyè ane. [[Emmaüs France]] menm ofri pwen koleksyon nan tout peyi Lafrans e depi 2005, eksplike kijan resiklaj telefòn mobil yo travay nan pwosesis yo nan estrikti pilòt li yo Ateliers du Bocage<ref>[http://www.workshops-du- bocage.com Les Ateliers du Bocage].</ref>. Konpayi yo tou rapidman fè resiklaj mobil biznis yo: CompaRecycle, {{lang|en|[[Back Market]]}}, {{lang|en|Magic Recycle}} ak {{lang|en|Rebuy}} ofri re-achte ak rekondisyone ansyen mobil yo.

Apati 2011, ta dwe gen yon amelyorasyon nan [[ekodesign]] materyèl sa yo, [[Komisyon Ewopeyen]] an te enpoze an 2009<ref>{{lyen brize|url=http://www.lepoint.fr/actualites-technologie-internet/2009-06-29/un-chargeur-unique-pour-le-marche-europeen-a-l-horizon-2010/1387/0/356772 |title=Yon chajè inik pou mache Ewopeyen an pa 2010 |sit=[[Le Point|lepoint.fr]] |dat=2009-06-29}}.</ref> bay manifaktirè yo ke yo dakò sou yon [[Chajè (elektrisite )|chajè]] inivèsèl<ref>[http://www.quechoisir.org/telecom-multimedia/telephonie/actualite-telephone-mobile-un-chargeur-universel-en-2011 Yon plato inivèsèl an 2011].</ref>. Yo asire konpatibilite atravè yon konektè [[USB|mikro-USB]] oswa [[USB Tip-C]]. Nan dat 7 jen 2022, Inyon Ewopeyen an ak deputy yo te dakò pou yo enpoze nan Inyon an yon plato inivèsèl branche pou smartphones, tablèt, konsole ak kamera dijital pa otòn 2024. Aparèy sa yo dwe ekipe ak yon pò [[USB Type-C]], kèlkeswa manifakti yo, malgre opozisyon [[Apple]] ki sèvi ak konektè [[Lightning (konektè)|zèklè]] pou aparèy li yo<ref>{{web link |url= https://www.20min.ch /fr/story/lue-va-imposition-un-chargeur-unique-pour-smartphones-270262422665 |title=Inyon Ewopeyen an pral enpoze yon sèl chajè pou smartphones |sit= [[20 minit (Swis)]] |dat= jen 7, 2022}}</ref>.

An [[2016]], an Frans, yon rapò palmantè ki gen tit {{Sitasyon|{{nobr|100|milyon}} telefòn mobil yo itilize: ijans yon estrateji}}, ki te pwodwi pa yon {{Sitasyon|Misyon enfòmasyon. sou envantè a ak avni nan materyèl ak konpozan nan telefòn mobil yo}} (etabli sou {{dat-|29 jen 2016}}, ak adopte inanim) konfime ke sektè tretman an WEEE an Frans depase pa devlopman nan dezyèm- mache men pou telefòn mobil yo ak pa vòl la nan depo a deyò fwontyè peyi a. Se sèlman 15% nan koule a ta dwe refè (anviwon {{unit|100|milyon}} nan aparèy itilize yo ta toujou kenbe pa moun)<ref name="Senat2016">[http://www.senat.fr/rap/r15-850/r15-850.html Rapò {{n°|850}} (2015-2016) ''sou envantè ak avni materyèl ak konpozan telefòn mobil yo''] ak [http://www.senat.fr/fileadmin/Fichiers/Images/commission/missions/telephones_mobiles/4_pages_Telephones_portables.pdf rezime {{nombre|4|paj}}{{pdf}}], ak [http://www.senat.fr/rap la /r15-850/r15-8501.pdf vèsyon {{pdf}}], ak [http://www.senat.fr/commission/missions/materiaux_et_compeuts_des_telephones_mobiles/#c627629 infographie].</ref> konfime ke {{ Quote |konsepsyon telefòn yo fè espre defavorab pou reitilize ak resiklaj}} akòz [[obsolesans planifikasyon yo]] e ke {{Sitasyon|evalyasyon sistèm modulasyon anviwònman an pou kontribisyon ekolojik}} {{Sitasyon| trè ba}}, envite manifakti yo pou [[Ekodesign|ekodesign]] ekipman yo. Li genyen senk oryantasyon divize an {{inite|27|pwopozisyon}} ki konsène [[Life cycle (komès)|sik lavi]] laptops (fabrikasyon, itilizasyon, koleksyon ekipman itilize ak rekiperasyon)<ref name="Senat2016" />.

Nan Japon, yo te pratike resiklaj sistematik tèminal mobil yo pou plis pase {{unit|15|ane}}, revandè yo tout gen bwat ki ka akomode jiska {{unit|400|aparèy}} epi yo responsab pou anbake nan sant resiklaj.

== Gade tou ==
{{Lòt pwojè
| Commons = Kategori:Telefòn mobil
|wiktionary=telefòn mobil
|wiktionary2=mobil
}}

=== Bibliyografi ===
* ''[[Telefoni mobil, èske nou tout kochon Gine?]]'', 2005.
* ''Itilizatè telefòn mobil yo. Sosyoloji itilizasyon'', Francis Jauréguiberry, PUF, 2003.

=== Filmografi ===
* ''San nan mobil''<ref>[https://web.archive.org/web/20130209212815/http://tv-programme.telecablesat.fr/php/detail/22594753/43891116/02/09/2011/22h40/arte/blood-in-the-mobile Blood in] [http://shop.livesony.com/ the Mobile]</ref> (literalman, ''[l] san nan mobil lan''), dokimantè Frank Piasecki Poulsen, te pwodwi an 2010.

=== Atik ki gen rapò ===
* [[Radyokominikasyon]]
* [[Telefoni mobil]]
* [[Telefòn mobil debaz]]
* [[Lis operatè rezo mobil an Frans]]
* [[Efè radyasyon elektwomayetik sou sante]] (risk pou sante telekominikasyon yo)
* [[Nomofobi]] (twòp pè pou yo separe ak telefòn mobil yon moun)
* [[To absòpsyon espesifik]]
* [[Smartphone]]

== Nòt ak referans ==
=== Nòt ===
{{Références|group=note}}

=== Referans ===
{{Références}}


[[Kategori:Telefòn mobil]]
[[Kategori:Aparèy elektwonik]]
[[Kategori:Sistèm entegre]]
[[Kategori:Gwoup IARC 2B kanserojèn]]