Aller au contenu

Patna

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib

Patna (nan पटना, Paṭna) se kapital Eta Bihar , nan nòdès End. Vil la te deja ke yo rekonèt kòm Kusumpura, Pushpapura, Pāṭaliputra ak Azeemabad. Popilasyon l ap ogmante rapidman se no 2,352,000 an 2018 [1], pandan ke nan 1991 li te 917 243 populasyon.

Istwa

[modifye | modifye kòd]

Antikite

[modifye | modifye kòd]

Literati tradisyonèl Boudis mete fondasyon Patna alantou 490 AV. J.-K.[2],[3] epi li bay Adjatachatrou, wa Magadha, pou l chèche yon sit ki pi fasil pou defann pase ti mòn Rajagrha kont atak yo nan Licchavi klan nan Vaisali[4]. Chwa li a ta tonbe sou yon bouk nan Ganges la, ki li ta gen fòtifye. Nan IIIe syèk  av. J.-K. la, Patna te kapital wayòm Magadha, lè sa a yo te rele Pāṭalipoutra[5]. Pāṭalipoutra te akeyi Gautama Bouda yon ti tan anvan lanmò li. Li te pwofetize yon avni briyan pou vil la, pandan l t ap anonse destriksyon l pa inondasyon, dife ak lagè tribi[6] ; men dapre Dieter Schlingloff, mayifisans nan Patna chante nan ekriti Boudis sa yo se sèlman yon pwofesi, ak fòtifikasyon an bwa li yo endike, kontrèman ak lòt vil yo ansyen nan peyi Zend, ke li se san dout pi gran: sèlman fouyman akeyolojik ak kabòn-14 date nan pil yo detere yo pral demontre sa a[7]. De Bodis konsèy te fèt tou nan vil sa a[8].

Nan Anpi Maurya

[modifye | modifye kòd]
Gwoup Mâtrikâ yo bati pa Açoka, yo jwenn tou pre Agam Kuan.

Megasthenes, anbasadè ak eksploratè Greko-Bactrian nan tribinal Chandragupta Maurya, se otè youn nan pi ansyen deskripsyon vil sa a. Li te fè vil sa a, ki chita nan rankont Gang ak Arennovoas (Sonabhadra - Hiranyawah), pi gwo nan peyi Zend[9], ak yon longè 9 km yon lajè 1,75 km[10],[11]. Shunga yo evantyèlman te sezi Patalipoutra epi yo te dirije la pou prèske yon syèk. Lè sa a, vil la te administre pa Kanvas yo epi finalman pa Guptas yo[12]. Vwayajè Chinwa ki te vin nan peyi Zend pou chèche bon konprann te dekri Pataliputra nan istwa vwayaj yo: konsa nan jounal Boudis Faxian a, ki te vizite peyi Zend ant 399 ak 414 AD. J. Chr., li rete la pandan plizyè mwa pou transkri tèks Boudis[13]. Li dekri yon popilasyon rich ak pwospere, pratike charite ak jistis. Nòb yo ak pwopriyetè yo te konstwi plizyè lopital kote pòv yo, etranje, mandyan, enfim ak moun ki pa ka geri yo te ka jwenn èd gratis, epi doktè yo te ka egzamine yo[14].

  • Patalipoutra kòm yon palè nan Anpi Magadha.
    Patalipoutra kòm yon palè nan Anpi Magadha.
  • Patalipoutra kapital Anpi Mauryan. ki te fè eksperyans ekspansyon ekstrèm li anba rèy Açoka.
    Patalipoutra kapital Anpi Mauryan.
    ki te fè eksperyans ekspansyon ekstrèm li anba rèy Açoka.
  • Patalipoutra kapital nan Dinasti Shunga a, Lè sa a, nan ekspansyon maksimòm li yo (alantou 185 BC).
    Patalipoutra kapital nan Dinasti Shunga a, Lè sa a, nan ekspansyon maksimòm li yo (alantou 185 BC).
  • Patalipoutra kapital Anpi Gupta.
    Patalipoutra kapital Anpi Gupta.

Gupta ak Anpi Pala

[modifye | modifye kòd]
Lari prensipal Patna, ak yon fasad Chowk la (1814–15).
Vil Patna sou Ganges la (penti 19yèm syèk la).

Nan deseni ki vin apre yo, se nan palè sa a plizyè dinasti te dirije sou kontinan Endyen an, tankou Dinasti Gupta ak Wa Pala. Apre dezentegrasyon Anpi Gupta a, Patna te pase yon peryòd ajitasyon. Bakhtiar Khaldji te pran Bihar nan XIIe syèk epi sakaje rejyon an; Patna te pèdi wòl li kòm sant politik ak kiltirèl peyi Zend[15].

Pòtigè kontwa

[modifye | modifye kòd]

Atravè ekspansyon komèsyal yo, Pòtigè yo te miltipliye peyi yo jiska Bay Bengal, rive nan anviwon 1515. Nan 1521, yo te voye yon legasyon nan Gaur pou pwopoze etablisman faktori nan rejyon an. Lè sa a, nan 1534 Sultan nan Bengal te otorize Pòtigè yo pou yo tabli pòs komès nan Chitagoong ak Satgaon[16] Ane annapre a, Pòtigè yo te ede sultan an sezi Teliagarhi pas la[17] , 280 km soti nan Patna, pou opoze envazyon Mogul yo. Avèk pwovizyon ki te asire nan Patna, Pòtigè yo te voye machann la, epi yo te mete yon faktori alantou 1580[18]. Pwodiksyon li te transpòte pa Hooghly nan pò yo nan Chittagoon ak Satgaoon, Lè sa a, nan Ewòp.

Nan Anpi Mughal

[modifye | modifye kòd]
Tegh Bahadur

aprann nan Dacca nesans pitit gason li Gobind Rai, nan Patna (penti 19yèm syèk la).]]

Anba Anpi Moghal la, ansyen kapital la, rlege nan ran kapital pwovens lan, te sèlman administre depi Delhi[19]. Li te kòmanse fleri ankò sou rèy afgan an anperè Sher Shah Suri, nan XVIe syèk la: li te fè li fòtifye epi dote li ak yon katye sou tout la. Ganges. Sitadèl Sher Shah la disparèt, men moske li a, nan achitekti Afgan an, toujou vizib. Mughal Akbar te avanse nan Patna an 1574 pou jete lidè rebèl Daud Khan. Istoriograf Pèsik Abul Fazl nan tribinal Akbar, otè Ain-i-Akbari, dekri Patna kòm yon sant aktif nan fabrike papye, vè ak Meservey. Li fè lwanj kalite ak varyete diri yo grandi la[20]. Nan 1620, Patna te dekri kòm pi gwo vil nan tout Bengala (sa vle di pi gwo nan Bengal)[4],[21] nan nò peyi Zend, « pi gwo vil nan Bengal ak nan pi popilè pou komès li yo[22] » (sa a te anvan fondasyon Calcutta). Nan 1704, Mughal Aurangzeb te aksepte demann pitit pitit li pi renmen an, prens Muhammad Azim, subedar nan Patna, pou l chanje non Patna "Azimabad". Dapre Phillip Mason (The Men Who Ruled India), Patna-Azimabad ta te sèn nan sèten atwosite nan moman sa a: « Aurangzeb te jis reetabli taks sou tè a sou enfidèl ("jazia")) , ki te ajoute nan lòt moun. Nan Patna, Peacock, direktè faktori a, te revòlte. Yo te mete men sou li, yo te fòse l defile nan vil la pye atè ak tèt atè, prèt nan betiz popilasyon an, jiskaske'ke li peye yon amann ki te dakò. » Avèk bès anpi Mogol la, Nawabs Bengal te pran Patna ki, an retou pou yon taks konsiderab, te pèmèt vil la fè komès lib. Palè Maharajah Tekari te domine bò larivyè Lefrat la nan 1811–12[21]. An 1750, Siradj al-Dawla nan fiti nawab Bengal la, te revòlte kont granpapa l, Alivardi Khan, epi li te kaptire Patna, men li tousuit apre li te soumèt epi li te jwenn regrèt li[23]. Guru Gobind Singh (fèt Gobind Raï, 22 desanm 1666 - 7 oktòb 1708), 10yèm gourou Sikh yo, te fèt nan Patna. Li te pitit gason Tegh Bahadur, 9e guru Sikh yo, ak Mata Gujri. Vil natal li a, Patna Sahib, depi lè sa a te konstitye youn nan santye prensipal pou Sikh yo[24].

Nan Anpi Britanik la

[modifye | modifye kòd]

Pandan XVIIe syèk yo, Patna te vin tounen yon kalfou komès entènasyonal[21]. An 1620, East India Company te monte yon faktori nan Patna pou pake kaliko ak swa, epi nan espesyalite sa yo te byento ajoute yon kontwa nan saltpèr. Britanik fè Patna prensipal vil pwodiktè opyòm nan 19e syèk[25]. François Bernier, nan Mémoires sur l'empire du grand Mogol (1656–1668), endike: « Li te transpòte pa Ganges ak anpil fasilite, epi ni Olandè yo ni angle yo te charte gwo bato kago nan diferan pati nan End yo, ak nan Ewòp. » Komès likratif sa a te ankouraje lòt nasyon an Ewòp (franse, Danwa ak Pòtigè) patisipe nan trafik sa a. Pyè Mundy, nan 1632, te dekri Patna kòm « Pi gwo mache nan Oryan an[19]. » Apre Batay Buxar (1764) ak Trete a. nan Allahabad ki te konsekans, "East India Company" te jwenn nan gwo Mughal privilèj pou kolekte taks. Patna ak tout pwovens Bengal-Bihar te finalman anekse pa konpayi an nan 1793 sou yap divòse gwo fò Mughal nan Nizamat. Patna te rete plis pase tout tan yon kafou komèsyal. An 1912, pandan patisyon Prezidans Bengal, Patna te vin kapital pwovens Britanik Bihâr ak Orissa; men depi 1936, Orissa te fòme yon administrasyon separe ak kapital la. Jiska prezan, pi gwo kantite Bengalis ap viv nan Patna[26],[27].

  • Yon lari nan Patna (1825).
    Yon lari nan Patna (1825).
  • Golghar nan Bankipore, toupre Patna (1814–15).
    Golghar nan Bankipore, toupre Patna (1814–15).

Depi endepandans

[modifye | modifye kòd]

Popilasyon Patna te enplike anpil nan Mouvman Endepandans Endyen an[28],[29]. Manifestasyon ki pi aktif yo sete mouvman Champaran kont laplantasyon indigo (ki soti nan 1917) ak Kite peyi Zend[30],[31] depi 1942. Lidè nasyonal ki soti nan Patna gen ladan Swami Sahajanand Saraswati ; premye Prezidan Asanble Konstitiyan peyi Zend la, Dr Rajendra Prasad; Bihar Vibhuti (Anugrah Narayan Sinha); Basawon Singh (Sinha) ak Loknayak (Jayaprakash Narayan).

Patna te rete kapital Bihar, menm apre redistribisyon eta sa a, lye ak sesesyon Jharkhand an 2000[32]. 27 oktòb 2013, sis moun te mouri ak 85 lòt blese nan atak 2013 yo, pandan toune elektoral kandida BJP la, Narendra Modi[33]. Nan dat 3 oktòb 2014, 33 moun te mouri ak 26 lòt blese nan panik Gandhi Maidan ki te swiv fèt relijye Vijaya Dashmi[34].

Jewografi fizik

[modifye | modifye kòd]

Patna gaye nan plenn sid Ganges. Tè yo, ki gen alluvial nati, yo trè fètil.

Klima

[modifye | modifye kòd]
Nwaj mouason rasanble sou Priyadarshi Nagar, yon katye rezidansyèl nan Kankarbagh, bò solèy leve nan Patna.

Dapre klasifikasyon Köppen, Patna fè eksperyans yon klima subtropikal imid (Cwa), ki karakterize pa ete chofe soti nan fen mwa mas rive nan fen mwa jen, yon sezon mouason soti nan fen mwa jen rive nan fen septanm, nwit ivè fre e pafwa. bwouya, pafwa jou solèy soti Novanm rive Fevriye[35]. Tanperati ki pi wo yo te janm anrejistre te 46,6 °C an 1966[36], pi ba 1,1 °C 9 janvye 2013[37], ak dosye presipitasyon 204,5 mm an 1997[36].

Mwa jan. fev. mas avril me jen jiy. out sep. okt. nov. dec. ane
Tanperati minimal mwayen (°C) 9,3 12,1 22,1 25,5 15,1 19,8
Tanperati minimal mwayen (°C) 22,4 37 32,5 29 31,3
Record de froid (°C) 1,1
Record de chaleur (°C) 30


Jeyografi imen

[modifye | modifye kòd]

Ekonomi

[modifye | modifye kòd]

Patna depi lontan te yon sant komès pou pwodwi agrikòl. Pwodwi prensipal li yo se sereyal, sik kann, wowoli osi byen ke yon varyete diri ak grenn mwayen, yo rele patna. Vil la nòmalman antoure pa raffineries sik[41] ; li se youn nan sant biznis prensipal yo ak yon platfòm machann liks pou lès peyi Zend[42]. Ekonomi lokal la te benefisye de kwasans dirab nan FMCG, ekonomi vèt la ak sektè sèvis la depi 2005[42].

Kote ak moniman

[modifye | modifye kòd]

Patna University te louvri nan 1917, sa ki fè li youn nan pi ansyen nan peyi Zend[43]: lè Vis Chanselye J. G. Jennings te pran li, li te kòm yon sant seleksyon ak admisyon pou inivèsite Britanik yo. An 1919, yo te kreye biwo inivèsite (konsèy disiplinè ak konsèy ansèyman). Premye bilding lan, Wheeler Senate House, te konstwi an 1926 gras ak yon don Raja Devaki Nandan Prasad nan Munger[44]. Pandan 40 ane, inivèsite a te kenbe sipèvizyon sou tout etablisman edikasyon siperyè nan rejyon Bihar, Orissa, ak wayòm Nepal. Mwens prestijye kounye a pase Tribhuvan University nan Katmandou oswa sa ki nan Utkal, nan Bhubaneshwar[45], depi 2 janvye 1952, li te sèlman aktif nan zòn metwopolitèn lan​ Patna.

Takht Patna Sahib

[modifye | modifye kòd]

Pou Sikhs, Patna gen yon sèten enpòtans: youn nan senk gwo tanp relijyon sa a, yon takht, chita nan kapital Bihar. Tanp sa a rele Takht Patna Sahib oswa Takht Har Mandir. Li bati sou kote li fèt nan dizyèm ak dènye Guru imen yo, Guru Gobind Singh.

Golghar la

[modifye | modifye kòd]

Youn nan pi ansyen bilding yo se Golghar (en), ki te bati nan fòm yon ruch nan 1784: silo sa a ki te konstwi pa angle te kapab genyen 137,000 tòn sereyal. Soti nan somè li yo, ou ka gen yon gade nan tout vil la.

Galeri

[modifye | modifye kòd]


  • Golghar nan 1888.
    Golghar nan 1888.
  • Golghar a nan 2018.
    Golghar a nan 2018.
  • Gang nan Patna nan XIXe syèk la.
    Gang nan Patna nan XIXe syèk la.
  • Mahatma Gandhi Setu, pon ki kouvri Ganges nan Patna.
    Mahatma Gandhi Setu, pon ki kouvri Ganges nan Patna.

Referans

[modifye | modifye kòd]
  1. ↑ Rapò ONU ane 2018, 34 p. PDF, mansyone vil Patna p.21 nan dokiman an (p.19 nan rapò a) The World's Cities in 2018. Data Booklet..Aksè sou .
  2. ↑ « Istwa nan kondisyon mint » (sur l'Internet Archive)
  3. ↑ Modèl:Lien achive
  4. ↑ 4,0 et 4,1 « Atraksyon, istwa Patna » (sur l'Internet Archive)
  5. ↑ B.M. Sullivan, A a Z nan Endouyis (ISBN 8170945216).
  6. ↑ (en) George Barclay, Jr., The Son of Man : Saoshyant, (ISBN 9781450266901) « The Son of Man: Saoshyant » (sur l'Internet Archive)
  7. ↑ (en) Vil fòtifye nan ansyen peyi Zend, (ISBN 978-1-78308- 349-7), p. 44–45 « Vil fòtifye nan ansyen peyi Zend » (sur l'Internet Archive)
  8. ↑ A Dictionary of Buddhism Damien Keown pibliye pa Oxford University Press, paj 213.
  9. ↑ Modèl:Archive link
  10. ↑ Modèl:Work, ki site pa Modèl:Travay. Frag XXVI. ak pa Modèl:Work Modèl:Link archive
  11. ↑ (en) Diksyonè grèk ak women biyografi ak mitoloji, Boston,
  12. ↑ « Èske Indo-grèk yo te okipe Pataliputra? », {{Atik}} : paramètre « périodique » manquant,‎ , p. 495–504 (ISSN = 0044-5975[à vérifier : ISSN invalide], DOI 10.1556/AAnt.40.2000.1-4.46)périodiqueCatégorie:Page avec ISSN invalide
  13. ↑ erreur modèle {{Lien archive}} : renseignez un paramètre « |titre= »: nòt 1. Pataliputra, Non an nan sanskrit vle di "Vil flè". Li se, nan ti bout tan, Endyen Florence.
  14. ↑ Modèl:Work
  15. ↑ [1] Modèl:Archive link.
  16. ↑ (en) Taniya Gupta ak Antonia Navarro-Tejero, peyi Zend nan Kanada, (ISBN 9781443855716) {{Achiv lyen|title=India nan Kanada|url= https://books.google.com/books?id=EmYxBwAAQBAJ&q=Ghiyasuddin%20Mahmud%20Shah%20Portugueses&pg=PA22%7Caccessed = 7 oktòb 2020|timestamp achiv =202106301}
  17. ↑ Modèl:Ouvrajlanguage=en « Ghiyasuddin Mahmud Shah » (sur l'Internet Archive)
  18. ↑ (en) Baleshwar Thakur, Urban Settlements in Eastern India, =HHVIU-HsMswC&q=Patna %20Portuguese&pg=PA117 « Règleman iben nan lès peyi Zend » (sur l'Internet Archive)
  19. ↑ 19,0 et 19,1 « Istwa Patna City Bihar: Orijin-Background-Siyifikasyon » (sur l'Internet Archive)
  20. ↑ John Ramsay McCulloch, A Dictionary, Practical, Theotical, and Historical, of Commerce etc., 4hgtAQAAMAAJ&pg= PA985&lpg=PA985&dq=Patna+riz+an+Ewòp&source=bl&ots=I3d7sDaylK&sig=Df3Wc9XcnKtWY4mItd84fPRLb0g&hl=en&sa=X&ei=FHyfUqd5iZGsOb0b0g0b0g=Page=P0GsOb0b0g na%20rice%20in%20Europe&f=false « Yon Diksyonè, Pratik, Teyorik, ak Istorik, nan Komès elatriye », sou Google liv (sur l'Internet Archive)
  21. ↑ 21,0 21,1 et 21,2 (en) Komèsan, Politik, ak Sosyete nan kòmansman End modèn, (ISBN 9004103031) « Komèsan, Politik, ak Sosyete nan kòmansman modèn peyi Zend » (sur l'Internet Archive)
  22. ↑ L. S. S. O'Malley, Istwa Magadha, (ISBN 978-81-89224-01-1) erreur modèle {{Lien archive}} : renseignez un paramètre « |titre= »
  23. ↑ The Anarchy, London,
  24. ↑ « Gurdwara angrenaj. pou Guru's Jayanti », The Times of India,‎ (lire en ligne) -guru « Gurdwara prepare pou Guru's Jayanti » (sur l'Internet Archive)
  25. ↑ Cf. (en) Walter Stanhope Sherwill, The Indian Opium, mòd preparasyon li pou mache Chinwa a, .
  26. ↑ (en) L. S. S. O'Malley, Bihar And Orissa District Gazetteers Patna, (ISBN 9788172681210) : //books.google.com/books?id=a-QaOP5nK-MC&q=Bihar+and+Orissa+Province+capital&pg=PA166 « Bihar And Orissa District Gazetteers » (sur l'Internet Archive)
  27. ↑ « Istwa Bihar » (sur l'Internet Archive)
  28. ↑ in-nations-service « Nan sèvis nasyon an » (sur l'Internet Archive)
  29. ↑ « Braj Kishore Prasad – Ewo bliye nan Bihar », Patna Daily,‎ www.patnadaily.com/index.php/features/8182-braj-kishore-prasad-the-forgotten-hero-of-bihar.html « Braj Kishore Prasad – Ewo Bliye Bihar a » (sur l'Internet Archive)
  30. ↑ feature/ feyr98/fe0798/PIBF2907986.html « Feature » (sur l'Internet Archive)
  31. ↑ Mouvman Agrè ak Politik Kongrè a nan Bihar– Kaushal Kishore Sharma, (ISBN 9788185150109, lire en ligne)
  32. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele History of Bihar
  33. ↑ Modèl:Article
  34. ↑ « 33 moun mouri pandan rimè eksplozyon bonm yo te deklanche pandan selebrasyon Dussehra nan Patna » [Dussehra-selebrasyon-nan-Patna/articleshow/44256019.cms achiv du ],
  35. ↑ Modèl:Archive link
  36. ↑ 36,0 et 36,1 Modèl:Archive link
  37. ↑ (en) « A 1.1 °C, Patna pi frwa depi 1868 », The Times of India,‎ area « A 1.1 °C, Patna pi fre depi 1868 » (sur l'Internet Archive)
  38. ↑ « Station: Patna Climatological Table 1981–2010 » [achiv du ], , p. 601–602
  39. ↑ « Ekstrèm lapli ak Tanperati Estasyon Endyen (jiska 2012) » (sur l'Internet Archive)
  40. ↑ Modèl:Link archive
  41. ↑ (en) « Dat limit pwolonje pou vann piblik moulen sik », {{Atik}} : paramètre « périodique » manquant,‎ (lire en ligne)périodique « Dat limit pwolonje pou vann piblik moulen sik » (sur l'Internet Archive)
  42. ↑ 42,0 et 42,1 Modèl:Archive link
  43. ↑ (en) « Patna University Act 1917 »
  44. ↑ (en) « Patna University vire 100 »
  45. ↑ (en) b. K. Mishra, « Lòt Kote pyès monnen an », The Times of India,‎ erreur modèle {{Lien archive}} : renseignez un paramètre « |titre= »

Gade tou

[modifye | modifye kòd]

Atik ki gen rapò

[modifye | modifye kòd]
  • Suman Kr Mallick, politisyen ak avoka, te fèt nan vil la.

Lyen ekstèn

[modifye | modifye kòd]
Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Patna&oldid=849239 »