Gade kòd pou Kalandriye pèsan

'''Kalandriye Pès''', yo rele tou '''Kalandriye Jalali''' oswa '''Kalandriye Iranyen an''', se yon kalandriye solè yo itilize an patikilye nan [[Iran]] ak nan [[Afganistan]].
Li soti nan [[Kalandriye Zowoastriyen|Kalandriye Zowoastriyen]] [[Anpi Pès|Pès]] anvan Islamik la. Sistèm altènatif li genyen pou ane komen ak [[ane bisèks|ane bisèks]] fè li pi presi pase [[kalandriye gregoryen]] an. Deziyasyon abreje li se '''SH''', akwonim pou ''Shamsi Hijri''.

Jodi a, {{jodi a}} se {{#time:xij}} {{#time:xiF}} {{#time:xiY}} nan kalandriye Pès la.

== Estrikti kalandriye ==
Ane a gen 365 oswa 366 jou epi li konpoze de douz mwa:
* Premye sis yo konte 31 jou,
* senk 30 jou kap vini yo,
* dènye mwa a 29 oswa 30 jou.

Yo konte ane yo depi nan [[Ijra]], sa vle di ane [[622]] nan [[kalandriye jilyen]] an; sepandan, dat {{dat-|16 jiyè}}, tradisyonèlman kenbe pou ejira a, ranplase pa dat [[Equinox|ekinoks prentan]]. Kidonk, {{1ye}} farvardin ane 1 la koresponn ak {{dat-|19 mas 622}} nan [[kalandriye Jilyen an]], ekinoks prentan an te fèt jou anvan a {{lè|8|56}} [[Coordinated Universal Time|UTC]]<ref>dapre kalkil sou sitwèb IMCCE la {{Lyen Entènèt |title=Konprann - kalkil astwonomik - Sezon |url=https://promenade.imcce.fr/fr/pages4/439.html |site=www.imcce.fr |date=2019-08-07 |accessed on=07/08/2017}}.</ref>, oswa nan {{lè|12|21}}, lè lokal nan [[Teheran]].

=== Mwa ===
12 mwa yo konpanse ak kalandriye gregoryen an. Ane a kòmanse sou [[prentan bekinòks ]], ki jeneralman koresponn ak {{dat-|21 mas}}; Se poutèt sa mwa yo apeprè aliyen ak divizyon zodiakal ane a.
Mwa yo pran non arab tou nan siy [[zodyak]] nan Afganistan, pandan ke nan Iran yo gen non ki sòti nan konsèp [[Zowoastryianis|Zowoastriyan]]. <br />
Non Iranyen yo bay anba a; Dat yo ka varye yon ti kras depann sou dat aktyèl la nan ekinoks prentan an.

{| class ="wikitable alternance" 
|-
| '''Peryòd'''
| '''Dire'''
| '''Non'''
| '''Siyifikasyon'''
|-
| {{dat-|21 mas}} - {{dat-|20 avril}}
| 31 jou
| Farvardin [færværdin] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|فروردین}}</font>
| Glwa konsyans relijye
|-
| {{dat-|21 avril}} - {{dat-|21 me}}
| 31 jou
| Ordibehešt [ordiːbeheʃt] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|اردیبهشت}}</font>
| Siprèm vèti
|-
| {{dat-|22 me}} - {{dat-|21 jen}}
| 31 jou
| Khordâd [xordɒːd] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|خرداد}}</font>
| Sante, plenite
|-
| {{date-|22 jen}} - 22 jiyè
| 31 jou
| Piki [tiːr] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|تیر}}</font>
| Rapid, vivan
|-
| 23 jiyè - {{date-|22 out}}
| 31 jou
| Mordâd [mordɒːd] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|مرداد}}</font>
| [Imòtalite*
|-
| {{date-|23 out}} - 22 septanm
| 31 jou
| Šahrivar [ʃæhriːvær] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|شهریور}}</font>
| Teritwa privilégié
|-
| 23 septanm - 22 oktòb
| 30 jou
| Mehr [mehr] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|مهر}}</font>
| Jantiyès, lwayote, lanmou
|-
| 23 oktòb - 21 novanm
| 30 jou
| Âbân [ɒːbɒn] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|آبان}}</font>
| Dlo
|-
| 22 novanm - 21 desanm
| 30 jou
| Âzar [ɒːzær] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|آذر}}</font>
| Dife
|-
| 22 desanm - 20 janvye
| 30 jou
| Dey [dej] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|دی}}</font>
| Kreyatè
|-
| 21 janvye - 19 fevriye
| 30 jou
| Bahman [bæhmæn] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|بهمن}}</font>
| Bon entansyon
|-
| 20 fevriye - {{dat-|20 mas}}
| 29 oswa 30 jou
| Esfand [esfænd] <font size="+2">{{Lang|fa|dir=rtl|اسفند}}</font>
| Sentespri devosyon
|-
|}
<center><nowiki>*</nowiki>'''A'''mordad, orijinèlman. Fòm aktyèl la, ki tabli pa itilizasyon, ta okontrè vle di ''Lamò''.</center>

=== Jou nan semèn nan ===
{| class="wikitable alternance sortable"
! Non!! Jou!! transcription!! Nan Pèsik
|-
| 1 || Samdi || ''shambé'' || {{Lang|fa|شنبه}}
|-
| 2 || Dimanch || ''yekshambé'' || {{Lang|fa|یک‌شنبه}}
|-
| 3 || Lendi || ''doshambé'' || {{Lang|fa|دوشنبه}}
|-
| 4 || Madi || ''dezame'' || {{Lang|fa|سه‌شنبه}}
|-
| 5 || Mèkredi || ''tchaharshambé'' || {{Lang|fa|چهارشنبه}}
|-
| 6 || Jedi || ''pandjshambé'' || {{Lang|fa|پنج‌شنبه}}
|-
| 7 || Vandredi || ''djom'é'' || {{Lang|fa|جمعه}}
|}

== Istwa ==
Anpil [[Sivilizasyon|sivilizasyon]] Endo-Chinwa te baze kalandriye yo sou tou de sik anyèl [[Solèy la]] ak sik regilye [[faz Linè|faz Lalin nan]]. Pèsik [[Kosmoloji|kosmolojis]], [[Astwonòm|astwonòm]] ak [[Astwoloji|astwològ]] te kreye nan tan yo [[Obsèvatwa|obsèvatwa]], epi chak jou te kontwole ti chanjman nan [[liminozite solè]].

Nan epòk pre-islamik, yon [[kalandriye solè]] de 365 jou te deja anvigè nan [[Anpi Pès|Pès]]. Ane a te gen 12 mwa 30 jou chak ak 5 [[Epagomene Day|jou adisyonèl]]. Okòmansman, 5 jou sa yo te mete ant 8yèm ak 9yèm mwa; apati ane 1000 yo, yo te deplase nan fen ane a.

Akòz chanjman nan 0.2422 jou soti nan [[ane twopikal]] la, kòmansman ane a te deplase tounen yon jou chak 4 ane. [[Kalif|kalif]] Arab yo [[Jafar al-Mutawakkil|al-Mutawakkil]] (847-861) ak [[Al-Mutadid (Abbasid)|al-Mu'tadid]] (892-902) respektivman pwopoze toudenkou ranvwaye nouvo ane a pa 57 ak 60 jou, men okenn nan refòm sa yo sanble yo te respekte.

== Nòt ak referans ==
{{Referans}}

== Gade tou ==

=== Lyen ekstèn ===

* [https://web.archive.org/web/20110106021413/http://www.payvand.com/calendar/ Konvèsyon / Kalandriye sou Payvand.com] Konvèsyon bilateral ant kalandriye Gregoryen ak Pèsik. Jenerasyon dinamik nan kalandriye konplè.
* [https://web.archive.org/web/20110315170757/http://www.mizehgerd.com/forums/index.php?action=calendar Kalandriye gregoryen/pès]
[[Kategori:Kilti afgàn]]
[[Kategori:Kilti iranyèn]]
[[Kategori:Kalandriye solè]]