Janvye
| 1e | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 |
Janvye se premye mwa lane a pou kalandriye gregoryen ak Jilyen an, youn nan sèt mwa yo ki gen 31 jou yo.
Non
[modifye | modifye kòd]Etimoloji
[modifye | modifye kòd]Non Janvye a soti nan Laten non mwa a, ianuarius oswa januarius, li menm yo rele. nan onè Janus, Dye women nan kòmansman ak fen, chwa, kle ak pòt.
Lòt non
[modifye | modifye kòd]Nan lang franse a li ekri (janvier) ki soti nan yon mo laten (Januarius)
Nan Finwa, Janvye rele tammikuu, sa vle di "mwa pye bwadchenn"; sepandan, siyifikasyon orijinal li se "kè mwa sezon fredi", tammi sa vle di "aks" oswa "nwayo".
An Tchèk, yo rele mwa a leden, “mwa glas”.
Nan Ikrenyen, Janvye yo rele січень, “koupe” oswa “byen file”.
Nan Maghreb la ak plis patikilyèman nan Maròk ak Aljeri, janvye pote non Yennayer, ki nan Berber vle di "premye lalin nan"[1].
Istwa
[modifye | modifye kòd]
Orijin
[modifye | modifye kòd]Okòmansman, kalandriye women an te gen 10 mwa, totalman 304 jou; 61 jou sezon ivè yo pa t fè pati okennmwa. Anviwon 713 Av. J-K, yo di wa lejand Numa Pompilius ta ajoute mwa janvye ak fevriye, pwolonje ane a ak 365 jou.
Longè
[modifye | modifye kòd]Nan kalandriye Numa a ansanm ak kalandriye Women Repibliken an, janvye gen 29 jou. Yo te bay li 31 jou aktyèl yo lè yo te prezante kalandriye Jilian an.
Kòmansman ane
[modifye | modifye kòd]Mas se premye mwa ansyen kalandriye women an. Janvye vin konsa swa sou Numa oswa sou decemviri alantou 450 av. J.-K. Sepandan, ane women yo idantifye pa de konsil, ki te pran fonksyon nan dat 1e me ak 15 mas anvan 153 av. J.-K., epi 1e janvye apre dat sa a[2].
Nan Mwayennaj, peyi lakretyente yo te itilize kalandriye Jilyen an e yo te kòmanse nimero ane a nan yon jou fèt relijye enpòtan, tankou 25 desanm (Stil Nativite nan Jezi), 25 Mas (Stil Florentin oswa Stil Anonsyasyon an), menm nan Pak (Stil Pak ) tankou nan sèten rejyon Fransè[3]. Sepandan, kalandriye medyeval yo te kontinye montre ane yo dapre koutim Women an, nan douz kolòn ki soti janvye rive desanm. An Frans, janvye etabli kòm 1e lè wa Charles IX deside, pa Edikt Roussillon an 1564 , ke ane a ta kòmanse kounye a nan 1e janvye[4]. Pap Gregory XIII pwolonje mezi sa a nan tout lakretyente ak adopsyon kalandriye gregoryen an nan 1582.
Tradisyon ak sipèstisyon
[modifye | modifye kòd]Senbòl
[modifye | modifye kòd]birthstone (en) ki asosye ak mwa janvye a se grenat[5]. Flè fèt la se oeillet komen ak snowdrop[6].
Pawòl mwa a ak entèpretasyon
[modifye | modifye kòd]
Pawòl tradisyonèl sa yo[7], pafwa dout, sèlman reflete yon reyalite pou peyi tanpere nan emisfè nò a.
- “Otan bon jou nan mwa janvye, kòm anpil move jou nan mwa me”, “lè lalin lan monte nan mwa janvye, otan anpil frima nan mwa me” paske “premye douz jou mwa janvye yo endike move tan ki pral douz mwa yo. 'ane "
- "Janvye sèk ak saj se yon bon presan", "pousyè janvye, abondans nan grenye an", "si nan aswè a nan wa ou wè anpil zetwal, sechrès an ete ou pral gen ak ze nan poulay la", "lè sèk. se janvye, kiltivatè a pa dwe pote plent", "jèl (oswa nèj) nan mwa janvye, ble nan grenier la", "nèj nan mwa janvye, vo fimye", "piman bouk janvye, ane trè kontan"
Tan ki frèt ak sèk janvye favorize dormans grenn yo ak jèminasyon yo nan lavni, ki anonse bon rekòlt nan lavni.
- “Si Janvye pa pran manto li, malè pou pye bwa yo, pou rekòlte yo, nan mòn yo”, “Janvye nan ti dlo fè peyizan an rich. »
Kouvèti nèj la pwoteje kont jèl.
- "Soggy janvye, yon siy pri wo", "si loraj nan mwa janvye, vas ak fimye. »
Yon mwa lapli ak dou anpeche dormansi grenn yo ak jèminasyon yo nan lavni, sa ki lakòz rekòlte redwi.
- “Si griv la chante nan mwa janvye, gadò mouton pran swen grenye w la” oswa “si mouch yo danse an janvye, kenbe zèb ou a nan grenye an.” »
Kiltivatè a dwe viv nan rezèv li yo pandan mwa sezon fredi sa a.
- "Bèl jou nan mwa janvye twonpe moun nan mwa fevriye", "bwouya nan janvye, ane solèy", "bwouya nan janvye, ane mouye"
Mou a nan mwa janvye endike ke nan mwa sa yo. - “Pran swen mwa janvye a tankou yon vòlè nan grenye. Si van van, nou pral fè lagè e si nou wè bouya pwès, mòtalite sou tout kote", "nan mwa janvye, li pi bon wè lou nan jaden pase yon nonm nan yon chemiz", "fè founi. pwason marin nan mwa janvye »[8].
Toponimi
[modifye | modifye kòd]Non plizyè kote, wout, sit oswa bilding, ki soti nan peyi oswa rejyon ki pale franse, genyen non mwa sa a avèk oswa san dat, nan divès òtograf.
Atik detaye : Janvye (menm non).Tradiksyon
[modifye | modifye kòd]Referans
[modifye | modifye kòd]- (fr) Yon pati nan atik sa a oswa tout atik la soti nan Wikipedya en fransè Ki gen pou tit « janvier » (gade lis otè yo).
- ↑ Youcef Allioui, Lang ak memwa,
- ↑ en B. Richmond, Mezi tan ak konstriksyon kalandriye, 1956, p. 113 extrait (aksede 28 mas 2014).
- ↑ Règleman tanporèl ak teritwa iben, .
- ↑ Ti glosè fèt relijye ak eksklizyon, .
- ↑ (en) Rayner W. Hesse, Bijou Atravè Istwa. Yon ansiklopedi, , p. 21.
- ↑ Larry Hodgson, « Flè nesans ou », sur lapresse.ca, .
- ↑ Anne-Christine Beauviala, Meteo ak pwovèb rejyonal yo, Editè: Christine Bonneton, 2010.
- ↑ Geneviève Bollème, The Blue Bible. Antoloji literati popilè, , p. 280.
