Eta federal
Eta federal la oubyen Federasyon (ann Laten: foedus, <<alyans lan>>) se yon Eta abityèlman Souveren, konpoze de plizyè antite Otonòm dote de pwòp Gouvènman nonmen Eta federal .stati antite sa-a yo se jèneralman garanti pa Konstitisyon an, e pa ka remèt ankoz pa yon desizyon inilateral ki pou gouvènman santral federal la.Fòm gouvènman ki pou l'Eta federal, oubyen strikti konstitisyònèl, se nonme Federalism.Sa a se yon ansanm Eta yo ki yo menm ini sèten otònomi tout ann rekònesan yon otorite siperyè komen.
li ka konsidere tankou opoze de Eta initè a, byen ke li-menm sa-a nan sèten ka kapab sila a ki administre pa plizyè antite administratif ki genyen pwòp gouvènman rejyònal yo.
Federasyon yo ka an-menm-tan Milti-etnik, oubyen ouvri de vas teritwa yo, menm si sa pa nesesèman ka a.Federasyon yo se yo k pi souvan Fonde pa yon akò, baze sou debann preyokipasyon oubyen enterè komen yo, ant plizyè Eta endepandan yo.Eta federal yo pa dispoze jèneralman dwa pou Koupefache a.
Federasyon yo distenge yo ak-s-ak pou Konfederasyon, ki se yon inyon Eta endepandan ki, pa youn oubyen plizyè trete, delege ekszèsis lan ki pou sèten konpetans ak ògàn komen destine ak kowòdòne politik yo a nan sèten nonmb ki pou domèn nan, san konstitye sepandan yon nouvèl EtaEta yo ki pou yon konfederasyon konsève konsa Souvrènte yo a pwòp.
Deskripsyon
[modifye | modifye kòd]Nou konfonn regilyèman sesesyon ak separasyon.
Bi sesesyon an se pou fòme yon Eta distenkt, sa nan li ke l reprezante objektif konkrè ki pou mouvman endepandantis yo swete dwa tout pèp yo dispoze yo menm. Bi a se pou egalman pou ini li ak youn lòt Eta oubyen ak youn lòt federasyon, tankou nan peryòd ki pou Risorgimento, kote posesyon italyen an yo ki pou anpi Otrich la nan detache yo pou ini li ak wayòm Itali a, oubyen nan ka a ki pou ratachism ki pou Walòni ak laFrans.
Sèn jeyopolitik mondyal la te konnen n an pèmanans ki pou tout aksyon sesesyònis, pafwa soutni pa de vwazen enteresan.
Pami rejyon ki pou mond ki vivan aktyèlman pou tout sesesyon, ke n ka site:
- Kosovo, pou endepzndans ki te gentan déklare aprè entèvansyon ki pou fòs ki pou'Otan men ki se pa ke pasyèlman rekònèt nan mond lan.
- Oseti disid, kote Abkazi pran distans li-yo avèk Jòji.
- Moldavi, kote Transnistri, sanse se yon rejyon otonòm, se endepandan de fakto.
- Krime, ki deklare endapandans li vi-z-a-vi ak Ikrèn pou al ratache ak Larisi.
- Anbazòni, zòn anglofòn pou Kameroun ki swete jwenn endepandans li a.
Koupefache nan langaj politik ayisyen sesesyon ka pran anpil fòm relativman pezibl e demokratik, sou pwoteksyon oubyen non pou puisans eksteryè. Sa tou fè ka-a an 1991 lè Larisi te fè sesesyon pou IRSS, antrène kèlke mwa pi tad disolisyon nan langaj ayisyen sa-a kraze. Posiblite sesesyon an pou yon antite administrativ oubyen nasyònal ka menm se eksplisitman wèdavans nan yon konstitisyon (Etyopi).
Koupefache a pran souvan youn seri fòm belijeran, apiye pa alye yo ki enterese ak separasyon sa-a.
Lagè pou Sesesyon ameriken se youn lòt ekszanp pase pou sesesyon ki antrène lagè a.
Pou pèp la oubyen etni ki tante yon sesesyon, motivasyon yo e agiman yo se yok miltip e varye yo. N Al retwouve notaman nosyons ki pou rezistans ak yon opresyon, ki pou rekiperasyon pou yon endepandans e ki pou teritwa ki resanti kòm enjisteman pèdi yo, oubyen plis senpmean ki pou absans enterè a ak « viv ansanm».