Enpak mikroplastik sou sante anviwònman an Ayiti

An Ayiti, enpak mikroplastik sou sante anviwònman an reprezante yon gwo defi ki mande pou nou aji rapid. Patikil sa yo kew pa kapab wè ak jew san materyèl pou sa kontamine ekosistèm tèrès ak akwatik, menase divèsite biyolojik ak sante popilasyon an. Pèsistans yo nan anviwònman an ak kapasite yo pou absòbe pwodui chimik toksik yo mete aksan sou ijans politik jesyon fatra ak règleman pi sevè sou itilizasyon plastik. Anplis de sa, rechèch nesesè pou evalye konplètman efè mikroplastik yo sou sante moun ak bèt paske plastik toujou prezan nan konpatiman anviwònman an (dlo, lè, ak tè).

Koz

Ayiti pa gen yon sistèm kolektif pou ranmase ak trete fatra ^[1]. Anplis de sa, ak tanperati twopikal li yo ki dire an mwayèn 12 èdtan chak jou, plastik ki prezan nan kanal dlo vil yo ka degrade pi vit nan jenere mikroplastik. Mikroplastik yo ki jete nan bè Pòtoprens ekspoze ekosistèm sa ak gwo danje sou anviwònman an, sa yo ki nan polyan ki genyen nan fatra yo, ak sa yo ki nan danje klimatik, an patikilye asidifikasyon nan oseyan yo .^[2]

Efè mikroplastik sou anviwònman an

Mikwoplastik yo se kontaminan kap devlope e enpak yo sou anviwònman akwatik ak terès la ap lakòz plis enkyetid. Kontaminasyon mikroplastik ka gen tou efè benefik ak prejidis sou pwopriyete tè. Anplis de sa, yo te montre mikwoplastik yo kominike avèk yon pakèt kontaminan, tankou pestisid, polyan òganik ki pèsistan, metal lou, ak antibyotik, epi yo ka aji kòm yon vektè pou transfè kontaminan nan anviwònman terès ^[3].

Mikroplastik ak pwodwi chimik ki asosye yo ka transfere atravè rezo alimantè epi akimile atravè plizyè nivo twofik, ki ka antrene efè negatif sou sante imen ak lòt òganis. Malgre plizyè etid yo te konsantre sou ensidan ak enpak kontaminasyon mikwoplastik nan anviwònman maren, sous yo, sò, transpò, ak efè nan anviwònman terès yo mwens etidye ak mal konprann.

Polisyon mikroplastik nan anviwònman an byen detèmine pa aktivite endistriyèl ak imen ki nan antouraj yo ^[4]. Nan kontwòl polyan yo, li enpòtan pou trase sous ak konpòtman mikroplastik ki soti nan ekosistèm terès yo. Sistèm dlo dous yo ka resevwa dirèkteman mikroplastik ki soti nan plizyè sous prensipal, tankou pwosesis fabrikasyon ak operasyon dechaj yo. Yo rapòte mikroplastik nan dlo fre ki soti nan lak, rivyè ak plant tretman dlo ize. Sous polisyon yo, enpak antwojèn yo ak idrodinamik yo te montre potansyèlman enfliyanse pousantaj mikroplastik yo akimile epi yo transpòte. Malgre ke pwopòsyon plastik ki soti nan dlo ize nan dlo fre se lajman enkoni, efluen ki soti nan sous endistriyèl ak domestik kontribye anpil nan polisyon mikwoplastik.

Efè mikroplastik sou sante

Ekspozisyon mikroplastik nan kò imen an rive atravè wout diferan: nan manje ak bwè, nan respirasyon ak sou po ^[5].

Etandone gwo konsantrasyon mikroplastik yo detekte, chemen ekspoze yo mansyone pi wo a ka reprezante enkyetid enpòtan pou sante moun ^[6]. Mikroplastik ka gen efè negatif potansyèl sou sante moun, tankou enflamasyon ak jenotoksisite segondè, ak akimilasyon yo ka pwovoke oswa amelyore yon repons iminitè. Mikroplastik ki respire yo ka deplase nan epitelyal respiratwa a pa difizyon, penetrasyon selilè dirèk, oswa absòpsyon selilè aktif, jan yo rapòte pou lòt mikwo ak nanopartikil ki pa byolojik. Efè preliminè pou respire mikroplastik yo te etidye nan travayè ki enplike nan pwosesis plastik. Analiz istopatolojik nan poumon travayè sa yo te montre fibwoz entèstisyèl ak blesi granilomatoz, ki te panse se pousyè akrilik, poliyestè ak nilon ^[5].

Mezi ak aksyon pou bese enpak mikroplastik yo

An Ayiti, gouvènman an pibliye yon dekrè 9 out 2012 ki entèdi pwodiksyon, enpòtasyon, maketin ak itilizasyon plastik sou nenpòt fòm, nan sache an poliyetilèn ak objè an polistirèn elaji pou manje endividyèl. Sepandan, 14 peyi Karayib yo (plis pase yon tyè) entèdi sache plastik ki sèvi ak yon sèl ak/oswa resipyan polistirèn ^[7]. Nan dat 10 jiyè 2013, yo te pibliye yon dezyèm dekrè pou yon lòt fwa ankò entèdi "enpòtasyon, pwodiksyon oswa vann atik polistirèn elaji pou mete manje." Pou sipòte dezyèm dekrè a, ministè Anviwònman, Jistis ak Sekirite Piblik, Komès ak Endistri ansanm ak Ekonomi ak Finans te anonse nan yon nòt ki te pibliye nan mwa janvye 2018 ke espesyalis nan brigad la pral deplwaye sou teritwa a pou fòse aplikasyon dekrè sa a ^[7].

Devlopman solisyon altènatif

Prezans miskroplastik nan dlo reprezante yon menas pou teknoloji tretman dlo ak dlo ke yo fin itilize ^[3]. Yon solisyon pou evite enpak negatif mikroplastik sou pèfòmans pwosesis dlo ta dwe redwi kantite mikroplastik ki rive nan inite sa yo ^[8]. Ki enplike nan netwaye fatra plastik nan anviwònman natirèl ak chwazi pou plastik biyokonpatib, metòd degradasyon plastik. Pou pifò syantis ak moun ki fè politik, netwaye oseyan yo se pa yon travay ekonomik oswa lojistik. Plis en diminisyon an se, se pi gwo posiblite pou kolekte plis plastik ak mwens degradasyon. Konplètman evite pwodiksyon nouvo plastik tout kote sa posib se pi bon solisyon ak yon fason serye pou evite jenerasyon mikroplastik, kit se prensipal (ki nesesè pou pwodiksyon nouvo atik plastik) oswa segondè (ki soti nan dekonpozisyon pi gwo objè plastik). Ansanm, tout estrateji sa yo ede redwi flit nan pwodwi ki pa gen anpil valè e ki ka itilize yon sèl fwa.

Malgre ke plizyè estrateji yo te pwopoze pou diminye kontaminasyon anviwònman an pa mikroplastik ki soti nan dlo ize, rediksyon nan sous parèt se metòd ki pi efikas ^[9].

Konklizyon

Avèk prezans gwo kantite plastik nan oseyan yo chak ane kote yo transfòme ak akimile. Dekonpozisyon yo nan oseyan an lakòz pwoblèm grav pou sante anviwònman akwatik la. Rechèch apwofondi nesesè pou evalye konplètman efè mikroplastik sou sante moun ak bèt pandan y ap defini bon jan politik pou satisfè kondisyon li yo.

Referans

↑ Durand, Mathieu; Popescu, Roxana; D’Ercole, Robert (2015-05-12). « Les déchets post-catastrophe à Haïti : les jeux d’acteurs d’une gestion informelle ». VertigO (Volume 15 Numéro 1). ISSN 1492-8442. doi:10.4000/vertigo.15970.
↑ St. Louis, Daphenide; Apply, Ammcise; Michel, Daphnée; Emmanuel, Evens (2021-12-15). Otsuki, Takemi, ed. « Microplastics and Environmental Health: Assessing Environmental Hazards in Haiti ». Environmental Health (in anglais) (IntechOpen). ISBN 978-1-83968-720-4. doi:10.5772/intechopen.98371.
↑ ^3,0 et ^3,1 Emmanuel, Alexandra; Emmanuel, Evens (2021-12-15). Otsuki, Takemi, ed. « Chemical Pollution of Drinking Water in Haiti: An Important Threat to Public Health ». Environmental Health (in anglais) (IntechOpen). ISBN 978-1-83968-720-4. doi:10.5772/intechopen.97766.
↑ Deng, Hua; Wei, Ren; Luo, Wenya; Hu, Lingling; Li, Bowen; Di, Ya’nan; Shi, Huahong (2020-03). « Microplastic pollution in water and sediment in a textile industrial area ». Environmental Pollution (in anglais) 258: 113658. doi:10.1016/j.envpol.2019.113658. Check date values in: |date= (help)
↑ ^5,0 et ^5,1 Pironti, Concetta; Ricciardi, Maria; Motta, Oriana; Miele, Ylenia; Proto, Antonio; Montano, Luigi (2021-09-16). « Microplastics in the Environment: Intake through the Food Web, Human Exposure and Toxicological Effects ». Toxics (in anglais) 9 (9): 224. ISSN 2305-6304. PMC PMC8473407 Check |pmc= value (help). PMID 34564375 Check |pmid= value (help). doi:10.3390/toxics9090224.
↑ Galgani, François; Bruzaud, Stéphane; Duflos, Guillaume; Fabre, Pascale; Gastaldi, Emmanuelle; Ghiglione, Jeff; Grimaud, Régis; George, Matthieu; Huvet, Arnaud (2020-01). « Pollution des océans par les plastiques et les microplastiques ». Bioprocédés et bioproductions (in français). doi:10.51257/a-v1-bio9300. Check date values in: |date= (help)
↑ ^7,0 et ^7,1 St. Louis, Daphenide; Apply, Ammcise; Michel, Daphnée; Emmanuel, Evens (2021-12-15). Otsuki, Takemi, ed. « Microplastics and Environmental Health: Assessing Environmental Hazards in Haiti ». Environmental Health (in anglais) (IntechOpen). ISBN 978-1-83968-720-4. doi:10.5772/intechopen.98371.
↑ Enfrin, Marie; Dumée, Ludovic F.; Lee, Judy (2019-09). « Nano/microplastics in water and wastewater treatment processes – Origin, impact and potential solutions ». Water Research (in anglais) 161: 621–638. doi:10.1016/j.watres.2019.06.049. Check date values in: |date= (help)
↑ Prata, Joana Correia (2018-04). « Microplastics in wastewater: State of the knowledge on sources, fate and solutions ». Marine Pollution Bulletin (in anglais) 129 (1): 262–265. doi:10.1016/j.marpolbul.2018.02.046. Check date values in: |date= (help)

[1] Durand, Mathieu; Popescu, Roxana; D’Ercole, Robert (2015-05-12). « Les déchets post-catastrophe à Haïti : les jeux d’acteurs d’une gestion informelle ». VertigO (Volume 15 Numéro 1). ISSN 1492-8442. doi:10.4000/vertigo.15970.

[2] St. Louis, Daphenide; Apply, Ammcise; Michel, Daphnée; Emmanuel, Evens (2021-12-15). Otsuki, Takemi, ed. « Microplastics and Environmental Health: Assessing Environmental Hazards in Haiti ». Environmental Health (in anglais) (IntechOpen). ISBN 978-1-83968-720-4. doi:10.5772/intechopen.98371.

[:1-3] 3,0 et ^3,1 Emmanuel, Alexandra; Emmanuel, Evens (2021-12-15). Otsuki, Takemi, ed. « Chemical Pollution of Drinking Water in Haiti: An Important Threat to Public Health ». Environmental Health (in anglais) (IntechOpen). ISBN 978-1-83968-720-4. doi:10.5772/intechopen.97766.

[4] Deng, Hua; Wei, Ren; Luo, Wenya; Hu, Lingling; Li, Bowen; Di, Ya’nan; Shi, Huahong (2020-03). « Microplastic pollution in water and sediment in a textile industrial area ». Environmental Pollution (in anglais) 258: 113658. doi:10.1016/j.envpol.2019.113658. Check date values in: |date= (help)

[:2-5] 5,0 et ^5,1 Pironti, Concetta; Ricciardi, Maria; Motta, Oriana; Miele, Ylenia; Proto, Antonio; Montano, Luigi (2021-09-16). « Microplastics in the Environment: Intake through the Food Web, Human Exposure and Toxicological Effects ». Toxics (in anglais) 9 (9): 224. ISSN 2305-6304. PMC PMC8473407 Check |pmc= value (help). PMID 34564375 Check |pmid= value (help). doi:10.3390/toxics9090224.

[6] Galgani, François; Bruzaud, Stéphane; Duflos, Guillaume; Fabre, Pascale; Gastaldi, Emmanuelle; Ghiglione, Jeff; Grimaud, Régis; George, Matthieu; Huvet, Arnaud (2020-01). « Pollution des océans par les plastiques et les microplastiques ». Bioprocédés et bioproductions (in français). doi:10.51257/a-v1-bio9300. Check date values in: |date= (help)

[:0-7] 7,0 et ^7,1 St. Louis, Daphenide; Apply, Ammcise; Michel, Daphnée; Emmanuel, Evens (2021-12-15). Otsuki, Takemi, ed. « Microplastics and Environmental Health: Assessing Environmental Hazards in Haiti ». Environmental Health (in anglais) (IntechOpen). ISBN 978-1-83968-720-4. doi:10.5772/intechopen.98371.

[8] Enfrin, Marie; Dumée, Ludovic F.; Lee, Judy (2019-09). « Nano/microplastics in water and wastewater treatment processes – Origin, impact and potential solutions ». Water Research (in anglais) 161: 621–638. doi:10.1016/j.watres.2019.06.049. Check date values in: |date= (help)

[9] Prata, Joana Correia (2018-04). « Microplastics in wastewater: State of the knowledge on sources, fate and solutions ». Marine Pollution Bulletin (in anglais) 129 (1): 262–265. doi:10.1016/j.marpolbul.2018.02.046. Check date values in: |date= (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]