Ekonomi Fort Moore, Kawolin disid

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Aller à la navigation Aller à la recherche

Le w pa gen manman w tete grann

«Bidjè a pa dwe se yon bagay pou jepeteklere gade, men li se yon zouti ki reponn aktout bezwen ki pou tout aktè sosyal yo», gentan presize gwo-ajantye a ki pou Repiblik la. Wilson Laleau gentan pwofite pran okazyon an pou salanbe daso-mann palmantè yo ki pa gen konpetans pou fè lekti e konprann lwa ki pou finans 2013-2014 lan yo ki pa t adopte nan fen ki pou egzèsis dènye a. Minis lan ki pou Ekonomi e ki pou tout finans yo gentan estime ke defi a pou Ayiti se jere grandisman wonivo sandwèlong byen repati e patikilyèman rich nan anplwa k ap dire e nan resp mère dwa moun byen peye pou satisfè bezwen yo ki pou popilasyon an alawonnbadè e ki pou jenès patikilyèman. «Kote grandisman sa ye ki gen de (2) chif yo ke nou rele ak tout ve nou yo e ki, sèl, appou li menm ki pou soti n nan sitiyasyon anwo pa monte anba pa desann peyi a twouve l'plonje depi si lontan yo», ke l'te mande li menm.

                       Tout pandan l fè konnen ke chantye a rete tennfas, M. Laleau montre ke objektif la ki pou asiz ki fèt nan Montana tout 24 e 25 mars se pou antre nan refleksyon sa a ki nan kad trè presi pou yon preparasyon ki pou bidjè 2014-2015. Malèpandye l, gentan siyale li minis Wilson Laleau, se pou reflechi ansanm e pou fè tout sòt pwopozisyon yo pou refonde modèl ekonomi nou an nan sa n gen nan dyakout nou fè sa n ka fè selon nou menm ak pwop ide nou e fason n ka antre yo nan fason n ap prezante rannman tèm grandisman an.

Objektif lan, pou kontinye l ap di, «se pou egalman yo kapab detèmine aksyon yo e refòm yo ki priyoritè, ke l kapab nan domèn yo ki transvèsal ouswa ke l ta kapab plis retchita anndan sektè yo, ki se yo ki pral akselere e anplifye rezilta yo nou eskonte a», gentan ajoute minis lan ki pou finans yo. Li pa t ale bèkèkè san l pa t adrese l ak yon konfrè l ki gentan fè l konnen se ogmante taks ki lakoz bidjè 2013-2014 la pa t adopte a.

«Dezomè, se moun k ap pwodui anndan peyi a se yo k dwe, atravè tarif la, ki pou pouse yo pwodui, pwoteje moun yo ap pèmèt yo pa fè tikras gen kad toutbann akò yo ki pou karikòm ki mete nou kotakot ak patnè yo ki pre nou yo tankou ak sila yo ki pou oganizasyon mondyal pou komès la (omc)» gentan fè konnen l, lendi sa kite 24 mars 2014 la, Wilson Laleau, nan ouvèti ki pou seminè atelye li di «estrateji ki pou grandisman ekonomi» oganize nan metmen ministè ki pou finans yo nan kolaborasyon avek sila a ki pou planifikasyon an.

Gwo-ajantye a ki pou Repiblik la gentan notaman souliye ke adopsyon an ki pou you politik tarifè apopriye se yon kondisyon esansyèl pou atire toutbann envestisman yo ki pou kalite e kreye pakèt anplwa yo.


   Lè chat pa la Rat pran kay

Anbasad Ameriken an anonse ke apati de lendi 17 fevriye 2014 la, to pou chanje lajan an pou frè yo k ap pèmèt yo trete dosye yo ap pase nan montan 44.00 rive nan 46.00 goud yo pou ($1,00) dola ameriken. Anbasad la pwosede ak yon evalyasyon peryodik ki pou to yo ki pou chanj lan lete fikse e li menm li efektye yon bann ajisteman yo lè sa se nesesè. '"'Alatreka pou lave kay tè'"' aktout sa sot fèk varye yo pou to yo ki pou chanj lan, frè yo ki pou trètman an dosye pou viza yo ki pou touris la, ki pou afè yo, sa a yo ki pou manm yo ki pou ekipaj, viza yo ki pou etidyan yo, viza yo ki pou tranzit e menm ke viza yo delivre pou echaj kiltirèl yo, yo ap pase nan pri 7.35 goud yo.frè yo ki pou trètman dosye pou viza yo ki pou sejou tanporè apwouve pa imigrasyon ameriken an ap pou 8.740 goud yo. Frè yo ki pou trètman dosye ki pou viza yo pou fyanse yo ap pou 11.040 goud yo.

Ekstrè sa a ki pou not Anbasad Ameriken an gentan leve plim sou do près ayisyen an. Lemoine Bonneau, nan editoryal li a ki pou 24 fevriye nan Nouvelliste (1), deplore lese ale san fren ke Anbasad la gentan pran pou l fikse pwop to l yo pou chanj lan sou tè ayisyen an. «Dwa a ki pou fikse tout frè yo pou trètman dosye yo ki pou postilan yo dezire yo gen nan men yo yon viza s'ak-nou konnen nan tout misyon diplomatik yo ki prezan yo sou teritwa a. Men nan ka sa, inisyativ ki pran pa anbsad sa a pou l anonse yon to ki pou chanj lan nan medya yo montre franchman '""lafimen vin met mèt kay deyò""' paske to pou chanje pa l la pi wo pase to ki pou referans bank santral la sa ta ka kreye panik nan nivo ki pou mache ki pou chaje lajan an atravè tout peyi a», te regrete li.

             Ekonomi enstab
              Goud la vin san valè

Prewokipasyon yo ki pou M. Bonneau se yo k pi parèt jis. Lè w ap gade, si sou plan politik e/ouswa diplomatik, desizyon Anbasad la ka poze youbann pwoblèm yo, sou plan ekonomik, li koresponn nan yon senp pyekoutprandevan atansyon pa kapon pou to yo ki pou chanj lan k ap vini ki jan sa pral ye? Yon senp previzyon ka bay rezon an. Li tradui konpòtman ki pou majorite latriyo ajan ekonomik yo: menaj,antrepriz ouswa òganizasyon non gouvènmantal e menm gouvènman yo nan sitiyasyon ke yo pa konnen anyen sou evolisyon ki pou you varyasyon k ap bay goud la enpòtans. Ajan sa a yo eseye jan yo kapab pou pwoteje tèt yo kont boukannen glas yo ki pou to yo nan zafè chanje lajan an, si yon moun vle konprann rezon an lè pyekoutprandevan sa afiche yon tandans men wotè. Sa fè n al gad pou kisa? Lè n gentan obsève nan dènye àne sa a yo peyi a se an dola l ye jis goud la se makiyaj de tanzantan w ap gen bezwen makiye plis ekonomi ayisyen an se bwat makiyaj la. Mennaj yo vle gade epay yo a ann dola yo pou evite ke yo viktim pandan goud la ap san valè a.

Pou w konprann byen fonde ki pou demach yo a, li bon pou gade tanzantan evolisyon an ki pou to yo ki pou chanj lan nan you ale pou trant dènye àne yo. Bout jis nan septanm 1990, anvan kou eta a pran ak militè yo, yon moun t ap bezwen nan mwayèn sèlman 7,45 goud yo pou you dola ameriken. Dizan pi bonè. Yon moun t ap bezwen inikman 5 goud yo. Sa vle di ke si nan lè m te fèt, papa m ta ouvè yon konpt nan non m ann dola ameriken yo avek yon montan 100 000 goud yo, sa t ap fè 20 000 dola ameriken yo jou l fè depo a. Avek you to yo ki pou enterè ànyèl 1% chak àne sou depo a, 38 àne pita, m tap gen nan men m you sold ki pou 29190 dola ameriken yo sou konpt mwen an. Si se ta kounya, depo a gentan te fèt ann goud yo, avek to yo ki pou kounya 44.80 goud yo pou you dola (to yo afiche pa bank komèsyal yo vandredi ki te 21 mars 2014) menm avek you to ki pou enterè 3% pa àne sou konpt ki pou epay mwen an ann goud yo, m t ap gen nan men m ke 6 863 dola ameriken yo. Montan sa t ap reprezante sòm lan ki kapitalize sou 38 àne yo ki pou 100 000 goud yo nan you to yo ki pou 3%, taka 307 478 goud yo, divize pa 44.80. Diferans lan se gwozafè. Pèt la t ap pran atò you ouvèkò sepatapzafèpiti si Papa m te gen opòtinite a ki pou depoze youbann milyon yo ki pou goud yo sou konpt lan. Pou bagay la pa vin deraye twòp, mwen neglije efè a ki pou lavichè.

            Mal sele k ap foule

Konsa, pou pwoteje tèt yo yo menm kont lajan pèdi sa a ki pa ti zafè, mennaj yo tounen yo pi plis bokot depo yo ki ann dola ameriken yo. Dènye bagay sa a yo, rapote Joseph Harold Pierre (2) nan site ki pou estatistik yo ki pou Bank entè-ameriken pou devlopman (bid), se yo k pase 172 milyon yo nan 1,7 milya dola yo depi 1996 rive 2011, korespondan ak 23% e 57% ki pou total ki pou depo yo pou de (2) àne sa a yo.

Lè aktout antrepriz yo ouswa òganizm yo tankou Anbasad ameriken an, olye pou l kenbe epay li a ann dola yo, yo eseye fè pyekoutprandevan pou tout wose ki pou to yo ki pou canje kòb la pou evite pèt yo resèt yo ke sa ka okazyone. Li tande atò pou l devanse mache a e otorite yo ki pou monnen an yo lè l. Itilize pwop to yo ki pou chanje lajan an, toujou lajman pi wo ke to yo ki pou mache a. Komèsan yo avanse trè souvan kom rezon ouswa prêtèks lefètke si yo pa mete to pa yo a pi wo ki pou chanj lan, yo pap ka anmezi pou renouvle anplen estòk yo a sizanka kote to yo ki pou chanj lan sou mache a efektivman ta ogmante.