Gade kòd pou Wayòm Ini Grann Bretay ak Iland

{{Konfizyon|texte=Atik sa a se sou monachi Britanik la soti 1801 rive 1922. Ou pa dwe konfonn ak [[Gran Bretay (Wayòm)]] soti 1707 a 1800 oswa [[Wayòm Ini]] soti 1922 rive Jodi a.}}
{{Infobox Peyi
  | non = Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland
  | non lang =
  | non2 =
  | Non franse = Wayòm Ini Grann Bretay ak Iland
  | kòmansman ane = {{dat|1 janvye 1801}}
  | fen ane = {{dat|6 desanm 1922}}<ref group="N">Wayòm Ini a kenbe non ofisyèl "Wayòm Ini Grann Bretay ak Iland" jiska {{dat|12 avril 1927}}, dat kote li te vin "Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland di Nò".</ref><br><small>({{duration|1|1|1801|6| 12|1922}})</small>
  | gouvènman = [[Monachi Konstitisyonèl]]
  | drapo_imaj =Flag of the United Kingdom (3-5).svg
  | lyen drapo = [[UK flag|drapo]]
  | anblèm_imaj = Coat of Arms of the United Kingdom (1837-1952).svg
  | rad lyen = [[Royal Coat of Arms of the United Kingdom|Coat of Arms]]
  | kat jeyografik = Ewòp-Wayòm Ini (1921).svg
  | lejand = Kote Wayòm Ini Grann Bretay ak Iland an Ewòp an 1921.
  | lang = [[Angle]], [[Welsh]], [[Scots]], [[Skot Gaelic]] ak [[Ilandè]]
  | relijyon = [[Krisyanis]]
  | evt1 = Antre nan fòs [[Lwa Inyon an (1800)|Lwa Inyon an]]
  | evt1 dat = 1 janvye 1801
  | evt2 = Kòmansman rèy Rèn nan [[Victoria (larenn)|Victoria]]
  | evt2 dat = 24 me 1837
  | evt3 = [[Gwo Grangou nan Iland|Gwo Grangou nan Iland]]: Kòmanse gwo migrasyon Ilandè yo nan [[Etazini|Amerik la]], [[Kanada]], [[Ostrali]], [[Nouvèl Zeland. ]] ak [[Gran Bretay]]
  | evt4 dat = 22 janvye 1901
  | evt4 = Fin rèy [[Kay Hanover]] pou benefis [[Kay Windsor|Kay Saxe-Coburg-Gotha]]
  | evt5 dat = 1917
  | evt5 = De-jermanizasyon akòz [[Premye Gè Mondyal la]]: [[House of Windsor|House of Saxe-Coburg-Gotha]] chanje non an [[House of Windsor]]
  | evt6 dat = 7 fevriye 1918
  | evt6 = Fen [[Suffragette|Suffragette]] ak viktwa [[Emmeline Pankhurst]]: [[Dwa fanm pou vote]] otorize
  | evt7 dat = 6 desanm 1922
  | evt7 = Endepandans Ilandè atravè kreyasyon [[Eta Libè Ilandè]]
  | evt8 dat = 12 avril 1927
  | evt8 = Ofisyalizasyon chanjman non an pa {{lang|en|[[Royal and Parliamentary Titles Act 1927]]}}
  | tit lidèA = [[Lis monak Britanik yo|Wa Wayòm Ini]]
  | lidèA1 dat = ({{1st}}) 1760–1820
  | leaderA1 = [[George III (Wa Wayòm Ini)|George III]]
  | lidèA2 dat = ({{Der}}) 1910–1936
  | lidèA2 = [[George V]]
  | tit lidèB = [[Premye Minis Wayòm Ini]]
  | lidèB1 dat = ({{1st}}) 1783–1801
  | lidèB1 = [[William Pitt Jenn lan|William Pitt]]
  | lidèB2 dat = ({{Der}}) 1924–1929
  | lidèB2 = [[Stanley Baldwin]]
  | evt3 dat = 1845–1852
  | palman = [[Palman Wayòm Ini]]
  | type_parlement1 = Chanm siperyè
  | palman1 = [[House of Lords]]
  | type_parlement2 = Anba kay la
  | palman2 = [[Watch of Commons|House of Commons]]
  | p1 = {{ Peyi Wa ki nan Grann Bretay}}
  | p2 = {{ Peyi Wa ki nan Iland}}
  | s1 = {{ Wayòm Ini Grann Bretay ak Iland di Nò}}
  | s2 = {{Eta lib Ilandè}}
  | tèks de baz = [[Konstitisyon Wayòm Ini]]
  | kapital = [[London]]
  | lajan = [[Liv Sterling]]
  | im = [[God Save the Queen|God Save the King/Queen]]
  | deviz = {{ubl|[[Bondye ak dwa mwen]]|''{{Ti|nan Scotland:}}''|[[Nan defans mwen Bondye defann mwen]]}}
  | nòt = {{Referans|gwoup=N}}
}}

'''Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland''', souvan abreje nan '''Wayòm Ini''', se yon ansyen [[eta zile]] nan [[Nò Ewòp]] ki te kouvri achipèl [[British Isles]], ak ki te egziste apati {{dat|1 janvye 1801}} rive {{ dat|6 desanm 1922}}, [[Wayòm Ini]] nan fòm aktyèl li a ak [[Irland (peyi)|Irand]] . Wayòm Ini Bretay ak Iland, sepandan, te kenbe non li jiska [[1927]], lè li te vin tounen [[Wayòm Ini|Wayòm Ini nan Grann BretayTagne ak Northern Ireland]].

Wayòm nan te fonde nan {{dat|1 janvye 1801}}<ref>Philippe Chassaigne, ''Istwa Angletè'', paj 214</ref> pa inyon [[Grann Bretay (Wayòm)| Wayòm Grann. Grann Bretay]] (li menm ki te fòme apati fizyon ansyen wayòm [[Wayòm Ekòs|Ekòs]] ak [[Peyi Wayòm Angletè|Angletè]] nan [[1707]]) ak [[Peyi Wa ki nan Iland]]. Fizyon an te fasilite pa desizyon [[Palman an Iland]] sèlman [[Anglikanism|Anglikan]] nan [[Dublin]] nan {{dat|Out 1800}} pou mete fen nan egzistans li pa [[ Act of Union la. (1800)|Lwa Inyon]]. [[Gouvènman Britanik la]] bay tit, tè ak lajan bay palmantè Ilandè yo, pou rekonpanse sendika yo ki sot pase yo.

Avèk [[Trete Anglo-Irlandè]] nan [[1921]], Iland te vin endepandans kòm [[Eta lib Ilandè a]] nan {{dat|6 desanm 1922}}. Sepandan, [[Irand di Nò]] egzèse dwa li pou retrè jou kap vini an epi li rete nan Wayòm Ini a.

== Istwa ==
{{related article|primer=Pou rakonte istwa plizyè fòm ak non pou background nan Wayòm Ini a, ou ka jwenn istwa ki pa konstitisyonèl li sou paj la|Istwa Wayòm Ini a}}

=== Inyon Grann Bretay ak Iland ===
[[File:United Kingdom 1843.jpg|thumbnail|left|1843 kat jeyografik ki montre Wayòm Ini a ak antite li yo: [[Peyi Wayòm Angletè]] an wouj (ki gen ladan [[Principalite Wales]]), [[ Wayòm Scotland]] an ble ak [[Wayòm Iland la]] an jòn.]]

Dapre kondisyon akò a, [[Wayòm Iland|Iland]] reprezante pa 100 [[Manm Palman an (Wayòm Ini)|manm]] [[Palman Wayòm Ini|Palman Britanik la]] nan. [[Palè Westminster]]. Emansipasyon kilt [[Katolik|Legliz Katolik]] se yon pati nan kontra a, men wa [[George III]] bloke, kòm yon kontravansyon nan sèman kouwònasyon li.

Jenerasyon lidè Ilandè yo te fè kanpay pou etablisman oto-gouvènman an. [[Daniel O'Connell]] te jwenn Emansipasyon Katolik nan men gouvènman Britanik la nan [[1829]]. Sepandan, li te echwe nan tantativ li pou yo te anile Act of Union (1800). Lòt lidè Ilandè yo, tankou Charles Stewart Parnell, te fè kanpay pou yon fòm oto-gouvènman ki rele Home Rule, ki prèske fini anba gouvènman Iland lan [[William Ewart Gladstone|Gladstone]], nan ane [[1880]] yo. Sepandan, apre Konsèvatè yo te vin nan majorite a, Palman an te rejte politik sa a epi yo te antere l pou toutotan yo te sou pouvwa a epi pita anba liberal yo. Sa a ''sine die'' ranvwa ''Home Rule'' te pwovoke fristrasyon ki finalman te mennen nan yon revòlt ame ak endepandans nan ane ki vin apre fen [[Premye Gè Mondyal]] la, ki te kalme apeti pou mobilize twoup adisyonèl. .

An 1919, palmantè Ilandè ki te delege nan Westminster te fòme inilateralman yon palman Ilandè endepandan, [[Dáil Éireann]], ki te doue ak [[pouvwa egzekitif]], Prezidan Dáil Éireann, yon pozisyon ki te kenbe pa [[Éamon de Valera]]. [[Gè Endepandans Ilandè|Lagè Endepandans]], soti 1919 rive 1921, te lakòz {{dat-|Desanm 1922}} nan kreyasyon yon eta Ilandè gratis ki te fòme ak 26 nan 32 konte Iland. Sis konte ki rete yo, yo te rele [[Iland di Nò]], te rete nan Wayòm Ini a, ki an 1927 yo te chanje non [[Wayòm Ini|Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland di Nò]].

== Lis monak ==
{{Atik detaye|Lis monak Britanik yo}}

* [[George III nan Wayòm Ini a|George III]] (1801-1820)
* [[George IV nan Wayòm Ini a|George IV]] (1820-1830)
* [[William IV nan Wayòm Ini a|William IV]] (1830-1837)
* [[Viktoria nan Wayòm Ini a|Viktoria]] (1837-1901)
* [[Edward VII nan Wayòm Ini a|Edward VII]] (1901-1910)
* [[George V nan Wayòm Ini a|George V]] (1910-1922/1927) (mouri 1936)

Apre divizyon ant Wayòm Ini a ak Iland te vin an aplikasyon an 1922, wa Britanik yo te kontinye sèvi ak tit Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland jiska 1927. Tit Royal ak Palmantè 1927 kreye nouvo tit pou souveren Britanik la, ki se wa. nan Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland di Nò, nan Grann Bretay, ak wa nan Northern Ireland nan Northern Ireland

== Nòt ak referans ==
{{Referans}}

== Apendis ==

* [[Anpi Britanik]]
* [[Istwa Wayòm Ini]]
* [[Istwa Iland]]
* [[Peyi Wa ki nan Grann Bretay]]
* [[Peyi Wa ki nan Iland]]



[[Kategori:Wayòm Ini nan Grann Bretay ak Iland|*]]
[[Kategori:Ansyen wayòm an Ewòp]]