Aller au contenu

Seksyalite

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
(Depi paj redireksyon « Seksyèl »)

Sèksyalite se ansanm aktivite ki rantre nan zafè fè bagay ant fanm ak gason, ant fanm ak fanm, ou ant gason ak gason. Nan ka relasyon sèksyèl ant gason ak fanm, yo rele sa etewosèksyalite. Nan ka relasyon sèksyèl ant fanm ak fanm, ou ant gason ak gason yo rele sa omosèksyalite.

Sèksyalite se yon bagay ki konplèks, kwake li relye ak repwodiksyon, yo pa nesesèman menm bagay -- omwen yo pa menm bagay nan ka kretyen vivan. Sèksyalite ranpli yon chenn fonksyon psikolojik ki diferan de aspè biyolojik ak repwodiktif yo. Bèt fè bagay lè yo anvi fè pitit, men lezòm fè bagay plis pou plezi koporèl ak emosyonèl. Depi ou renmen yon moun womantikman, ou gen tandans gen anvi fè bagay avèk li. Nan sans sa a nou itilize sèksyalite pou eksprime fizikman sa nou santi nan kè nou. Men se pa tout zak seksyèl ki relye avèk emosyon womantik. Kòm zafè sèksyalite se yon bagay ki konplèks, ap gen devyasyon ke nou ka konsidere kòm anomali pato-psikolojik. Pa egzanp, pedofili ak bèstyalite se aktivite pato-psikolojik ke yo ye. Pedofili se yon preferans sèksyèl pou timoun, bèstyalite se yon aktivite seksyèl avèk bèt, e nekwofili se fè bagay ak moun mouri.

sèksyalite, se antre mele relasyon mal ak femèl yo.

Ekspresyon "fè bagay" anglobe fenomèn ki pou repwodiksyon biyolojik ki pou òganis, konpòtman sèksyèl ki pèmèt repwodiksyon sa a, e anfen anpil fenomèn kiltirèl lye avèk konpòtman sèksyèl.

Tribòbabò divizyon sèksyèl òganis nan sèks konplemantè pèmèt yon brasaj jèn yo (pa meyoz e fekondasyon) ki favorize divèsite jenetik e adaptasyon ki pou òganis ak anviwònman an.

Kay anpe zanimo, konpòtman sèksyèl yo koresponn ak yon konpòtman pou repwodiksyon : gras ak kowòdinasyon pou òmòn, pou fewomòn e pou reflèks sèksyèl yo, fekondasyon se drètdibout fonksyonèl pou konpòtman sa a. Men kay mamifè genyen yon sèvo trè devlope (omo sapyens, chenpanze, bonobo, orang-outan, dofen), enpòtans e enfliyans pou òmòns[1],[2] e pou fewomòns[3],[4],[5] sou konpòtman sèksyèl ki gen pou diminye. An patikilye, seksyalite se bagay dezasosye pou sik òmonal yo, 90 % pou jèn pou reseptè aktout fewomòn se altere[6] e reflèks krisyal pou lòdoz se pa plis fonksyonnèl[1]. Oontrè, Enpòtans pou rekonpans / ranfòsman e pou konyapis ki devni majè[7]. Modifikasyon serebral sa a yo gentan modifye dinamik fonksyonnèl pou konpòtman : konpòtman pou repwodiksyon se devni yon konpòtman ewotik, kote bi a fonksyonnèl se estimilasyon pou zòn ewojèn yo[8],[note 1].

Sèksyalite imèn varye an fonksyon epòk e kilti yo. Diferans se yok obsève nan divèsite pratik yo ki ewotik, men sitou nan trè gran divèsite pou mès, pou kwayans, pou valè, e pou reprezantasyon seksyèl[9],[10],[11],[12]. Tout obsèvasyon sa a yo etnolojik montre enpòtans majè kilti nan devlopman sèksyèl e nan ekspresyon pou sèksyalite imèn.

Tout etid sou santiman damou an newosyans sijere yon relasyon avèk depandans, eta ki tappou pwovoke pa andòfin libere diran relasyon de moun damou[13]. Eta moun damou ka pwovoke yon pakèt emosyon entans, ki pou efori oubyen detrès. Pasyon asosye ak lanmou yo kapab se sous pou pwoblèm endividyèl oubyen sosyal, men tou pou pwodiksyon atistik remakab.

Definisyon

[modifye | modifye kòd]

Sèksyalite se yon tèm abstrè trè jeneral ki rekouvri plizyè fenomèn :

  1. egzistans biyolojik pou

Òganis sèksye, mal e femèl, genyen karakteristik espesyalize e konplemantè ki permèt repwodiksyon ;

  1. konpòtman sèksyèl, ki se lakay laplipa zannimo yon konpòtman pou repwodiksyon ( bi a se kopilasyon, ki pèmèt fekondasyon), e lakay kèk mamifè evolye yon konpòtman ewotik (bi a se estimilasyon pou kò a e pou zòn ewojèn, sa ki pwokire plezi ewotik) ;
  2. tout aspè yo ki afektif e emosyonèl (atachman womantik, dezi e plezi ewotik, pasyon…) an relasyon avèk konpòtman seksyèl ;
  3. tout aspè yo konyenaktif e kilti (mès, reprezantasyon, kwayans, valè, senbòl, lanmou…) ki se yok an relasyon avèk toutletwa fenomèn yo ki presedan yo.

Etimolojikman, mo sèksyalite a, sèksye e sèks se yok derive de mo laten seksyalis e sexus}}. Mo sa a yo se yok itilize apati pou XVIe. Rasin latin sexus siyifi « separasyon, distenksyon »[14]. Sans « separasyon » pou mo sexus koresponn ak separasyon an ki biyolojik pou sèks, ki se karakteristik fondamantal repwodiksyon sèksye.

Rechèch syantifik

[modifye | modifye kòd]
Havelock Ellis (1859-1939), yon pyonye pou sèksoloji modèn ki marye ak 60 an yo alòske li te toujou vyèj.

Wè pou plis detay Sèksoloji sèksoloji a se etid syantifik sèksyalite e twoub li yo lakay imen an[15].

Sèksoloji etidye tout aspè sèksyalite, ak konnen devlopman sèksyèl, konpòtman sèksyèl e relasyon afektiv yo, an enkliyan aspè yo fizyolojik, psikolojik, mediko, sosyo e kiltirèl. Sèksoloji, nans fòm modèn ni an, se yon syans resan pou orijin medikal ki devlope li nan fen pou XXe[16]. Pou tout rezon yo sitou kiltirèl, aspè non medikal yo ki pou seksyalite a, savledi lanmou, plezi ewotik, edikasyon sèksyèl, e, sitou, epanouyisman, byen-èt e bonè sèksyèl, se yok pou tout sijè ki ka etidye[17].


Repwodiksyon seksye

[modifye | modifye kòd]
Sikla pou repwodiksyon sèksye sou plan jenetik.

Pou plis detay sou sèksyalite (repwodiksyon) repwodiksyon seksye se yon mòd pou repwodiksyon ki fè entèvni dividal òganis pou sèks konplemantè. Mòd pou repwodiksyon an se karakterize pa yon sik lavi a altènativman aployid e diployid. Pè kwomozom paran yo se yok separe diran fòmasyon ki pou gamèt (meyoz) epi rekonbine an yon nouvo òganis sengilye lè pou fekondasyon. Brasaj jenetik kondui nan echèl ki pou espès divèsite jenetik, miltipliyan konsatou posiblite adaptasyon ak anviwònman[18].


Psikobiyoloji a

[modifye | modifye kòd]

Konpòtman sèksyèl

[modifye | modifye kòd]
Konpòtman seksyèl de (2) koksinèl.

Referans

[modifye | modifye kòd]
  1. ↑ 1,0 et 1,1 enA.F. Dixson Primate sexuality: Comparative studies of the Prosimians, Monkeys, Apes, and Human Beings. Oxford University Press, 2nd edition, 2012.
  2. ↑ J. BUVAT, « òmòn e konpòtman seksyèl pou lòm : done fizyolojik e fizyopatolojik », Kontrasèpt. Fètil. Sèks., 24/10:767-778, 1996.
  3. ↑ en J. ZHANG, D.M. WEBB Evolutionary deterioration of the vomeronasal pheromone transduction pathway in catarrhine primates, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 100(14):8337-8341, 2003.
  4. ↑ en E.R. Liman Use it or lose it: molecular evolution of sensory signaling in primates. Pflugers Arch., 453(2):125-131, 2006
  5. ↑ A. FOIDART, J.J. LEGROS, J. BALTHAZART : «  Fewomòn imèn : vestij animal oubyen reyalite non rekonèt » in Revi medikal pou Lyèj, 49/12:662-680, 1994.
  6. ↑ en M. Nei, Y. Niimura, M. Nozawa The evolution of animal chemosensory receptor gene repertoires: roles of chance and necessity. Nat. Rev. Genet., 9(12):951-963, 2008.
  7. ↑ angle AGMO Anders lang angle a Functional and dysfunctional sexual behavior Elsevier 2007.
  8. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele wunsch2014
  9. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele ford1965
  10. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele werner1986
  11. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele marshall1971
  12. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele gregersen1983
  13. ↑ Erè nan sitasyon : Baliz <ref> pa valab ; nou pa bay tèks pou ref yo ki rele Reynaud2010
  14. ↑ Grand Robert Electronique, v. 2.0, 2005.
  15. ↑ P. Brenot, Dictionnaire de la sexualité humaine, L'Esprit du Temps, 2004.
  16. ↑ M. Bonierbale, J. Waynberg, « 70 ans de sexologie française » in Sexologies, 16:238-258, 2007.
  17. ↑ A.R. Allgeier, E.R. Allgeier : Sexualité humaine, De Boeck Université 1992.
  18. ↑ Jim Darnell, Harvey Lodish, David Baltimore : Byoloji molekilè pou selil, De Boeck Inivèsite a, 2e edisyon, 1993.

Lyen deyò

[modifye | modifye kòd]


Erè nan sitasyon : Des balises <ref> existent pour un groupe nommé « note », mais aucune balise <references group="note"/> correspondante n’a été trouvée

Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Seksyalite&oldid=728257 »