Gade kòd pou Paula Rego

{{Gade omonim|Rego}}
{{Infobox Atis
  | elèv = [[Anita Klein]]}}

'''Maria Paula Figueiroa Rego,''' oswa '''Paula Rego''', fèt {{dat nesans-|26 janvye 1935}} nan [[Lisbòn]] e li te mouri nan {{dat lanmò| 8 jen 2022}} nan [[London]], se yon [[atis vizyèl]]ki fèt [[Wayòm Ini|Britanik]]-[[Pòtigal|Pòtigè]], li pi konnen pou penti li ak [[Engraving| engraving li yo. ]].

Estil Paula Rego te deplase soti nan [[Abstraksyon (atizay)|abstraksyon]] al nan [[Atis figire|figire]], li te vin pi plis ak plis [[Reyalis (penti)|reyalis]]. Li travay anpil ak [[pastel]] ak engraving. Reyalis ak kokenn nan style, menm mechan oswa chokan, travay li yo souvan refere a istwa tradisyonèl ki soti nan anfans Pòtigè li, tèm feminis oswa eleman otobyografik.

Alizyon sou seksyalite ak imajinasyon erotik yo omniprezan nan travay li yo.

Gen kèk kritik atizay konsidere li kòm youn nan pi gwo pent k ap viv nan tan modèn ki gen zèv yo vann pou pri ki wo, li gen yon mize nan non li, sis degre onorè ak yon tit noblès.

== Biyografi ==
Paula Rego, fèt {{date-|26 janvye 1935}} nan Lisbon<ref>{{web link|url=https://www.ledelarge.fr/16275_artiste_REGO_Paula|title=Rego, Paula|accessed 9 jen 2022| site=[[ledelarge.fr]]}}.</ref>, se sèl pitit yon fanmi klas mwayèn, trè [[Anglophilia|anglofil]] ak [[Antifascism|antifachis]]<ref name=":2" />.

An 1936, li te toujou yon ti bebe lè paran li te kite l nan swen grann li ak yon matant, pou l viv nan [[Wayòm Ini]] kote papa a te jwenn yon travay ak Marconi. Se grann sa a ki pral anseye l anpil nan istwa tradisyonèl yo ki pral entegre nan travay atistik li. Li te gen twazan lè paran li tounen Pòtigal, li pa t rekonèt yo<ref name=gothic>{{Web link |language=en |title=Pinti gotik, grotèsk Paula Rego yo |url=https://www.theguardian .com/artanddesign/2002/nov/30/art.artsfeatures |sit=The Guardian |dat=2002-11-30 |accessed on=2020-07-24}}.</ref>{{,}}<ref name =":3">{{Atik |language=en-GB |otè1= |prenon1=Mick |ti non1=Brown |tit=Entèvyou Paula Rego |periodical=The Telegraph |dat=9 Novanm 2009 |issn=0307 -1235 | li sou entènèt=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/6469383/Paula-Rego-interview.html |accessed=2020-07-24 |paj= }}</ref>.

Ant 1945 ak 1951, Paula Rego te ale nan sèl lekòl angle nan distri Lisbon nan epòk la, Lekòl St Julian nan [[Carcavelos]]<ref name=":2" />.

An 1951, yo te voye Paula Rego nan Wayòm Ini nan ''[[Grove School]]'', nan [[Sevenoaks]]. Lè sa a, li vle antre nan '[[Chelsea College of Art and Design|Chelsea School of Art]]'' nan [[London]], men pwofesè li nan Grann Bretay, David Phillips, konvenk paran li ke [[ Slade School of Fine Art|''Slade School of Fine Art'']] se yon chwa ki pi respektab. Li te rete la depi 1952 rive 1956<ref name=gothic/>.

An 1958, [[Gulbenkian Foundation]] nan Lisbon te bay li yon bous, ki te pèmèt li viv nan [[London]]. Li se sèl fanm ki fè pati gwoup [[The London Group|lekòl London]]. La li fwote zepòl ak [[Francis Bacon (pennt)|Francis Bacon]], [[Lucian Freud]], [[David Hockney]] ak [[Frank Auerbach]]<ref name=":1">{{Web link| langue=fr|author1=Christophe Jacquet|title=Nan Musée de l'Orangerie, "feminis visceral ak nuans" Paula Rego|url=https://www.telerama.fr/sortir/au-musee- de-lorangerie ,-visceral-feminis-and-nuance-of-paula-rego,n5852770.php|site=Télérama.fr|date=17/10/2018|accessed on=2019-01-05}}.</ref>.

Li rankontre Victor Willing, yon lòt etidyan. Li gen 18 an, li gen 25 e li marye. Pandan li ansent, Willing retounen al jwenn madanm li. Sa a se pa premye gwosès Paula Rego a - pa te gen okenn kontrasepsyon nan epòk la - men fwa sa a li vle kenbe ti bebe a. Papa Paula vini nan machinn depi Lisbon pou mennen l tounen Pòtigal. Se sèlman yon ane pita, Willing te vin jwenn li ak ti bebe yo nan Pòtigal<ref name=":4">{{Web link |language=en |title=Mond prive Paula Rego a |url=https://www.independent. co.uk/arts-entertainment/art/features/paula-regos-private-world-8465878.html |sit=The Independent |dat=2013-01-25 |accessed on=2020-07-24 }}.</ref>. Yo marye an 1959 apre divòs Victor Willing ak premye madanm li, Hazel Whittington<ref name=":2" />{{,}}<ref name=":5">{{Atik |language= en-GB |premye name1=Suzie |ti non1=Mackenzie |tit=Pinti gotik, grotèsk Paula Rego a |periodik=The Guardian |dat=2002-11-30 |issn=0261-3077 |li sou entènèt=https://www.theguardian.com/ artanddesign/2002/nov/30/art.artsfeatures |accessed on=2020-07-25 }}</ref>.
Menm jan li te yon timoun obeyisan ak pè, Paula Rego pral yon madanm obeyisan ak soumèt, nan admirasyon pou mari li ke li konsidere kòm yon gwo atis, kontrèman ak tèt li ki doute atizay li ak soufri nan anpil echèk pwofesyonèl. <ref>{{ Web link |language=en |title=Paula Rego – "Ou pini moun ak desen" |url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2009/aug/22/paula-rego-art -interview |site= Gadyen an |dat=2009-08-21 |accessed on=2020-07-25}}.</ref>. {{Quote|Li te tèlman entelijan... Men li te pè tou, ou konnen. Paske li te agresif ak bagay konsa. Li te yon moun pè.... Men, se sa ki atire, pa vre?}}<ref name=":3" />.

Twa ane pita, papa Paula Rego te ofri yo yon kay nan Lond, nan Albert Street nan [[Camden Town|Camden]] epi koup la te divize tan yo ant Wayòm Ini a ak Pòtigal.

An 1966, lè papa Paula Rego te mouri, Victor Willing, ki te soufri ak [[Sklewoz miltip]], te pran jesyon biznis fanmi an. Li te fè fayit an 1974, nan moman [[Revolisyon Carnation|Revolisyon Pòtigè]]. Paula Rego, Victor Willing ak twa pitit yo te etabli pou tout tan nan Wayòm Ini a jiskaske Victor Willing mouri an 1988<ref name=":3" />.

Paula Rego te mouri {{date-|8 jen 2022}} nan Lond<ref>{{en}} [https://www.theguardian.com/artanddesign/2022/jun/08/paula-rego-artist- dies -aged-87 “Atis Paula Rego, li te ye pou travay visceral ak twoublan li, mouri a laj 87”], sou ''theguardian.com'', 8 jen 2022.</ref>.

== Karyè atistik ==
Premye komisyon Paula Rego te fè depi lè li te toujou etidyan, an 1954. Papa l te komisyone yon seri gwo mural pou kantin konpayi elektrik li a. Men, karyè atistik li sèlman te kòmanse vrèman an 1962, lè li te patisipe nan yon egzibisyon lekòl Lond.

Nan ane 1960 yo, li te viv nan Pòtigal, Lè sa a, te dirije pa [[Diktatè (sans modèn)|diktatè]] [[António de Oliveira Salazar]]. Travay Paula Rego a sijè a [[sansi]].

=== Style ===
Li se yon designer talan ak prolifique, pent ak graveur, Collage, penti, pastel, enprime: li gen yon metriz pafè nan zouti. Teknik poli li a tradwi menm figurasyon sevè ke nou jwenn nan [[Francis Bacon (pent)|Bacon]], [[David Hockney|Hockney]] oswa [[Lucian Freud]], tout reprezantan ki tankou li nan London School la<ref name=":6">{{Web link |language=fr |title=Paula Rego, ti asasen an |url=https://www.lecho.be/culture/expo/paula-rego- la-petite-meurtriere /10082800.html |site=L'Echo |date=2018-12-28 |accessed on=2020-07-25}}.</ref> men virtuozite li prèske disparèt dèyè vyolans sijè li yo <ref name=" :7">{{Lien web |language=fr |premye non=Paris |ti non=Match |tit=Paula Rego nan moman Grimm la |url=https://www.parismatch.com/Culture/Art/Paula-Rego-a-l-heure-du-Grimm-1588526 |site=parismatch.com |konsilte sou=2020-07-25}}.</ref>. Enklizyon akseswar ak bèt fè travay li vin pi sureèl, e lanmou li pou twal ak rad, ansanm ak sèten poze, fè yon seri klasik nan Old Masters yo<ref>{{Web link |title=Paula Rego Paintings, Bio. , Lide |url=https://www.theartstory.org/artist/rego-paula/ |site=The Art Story |accessed=2020-07-25}}.</ref>.

Nan premye travay li yo, Paula Rego te enfliyanse anpil pa [[sireyalis]], e an patikilye travay [[Joan Miró]] ak [[Jean Dubuffet|Dubuffet]]. Li gen anpil admirasyon tou pou [[Max Ernst]]<ref>{{Atik |language=fr|title=Paula Rego, penti pou ekzorsism |peryodik=Kwa a |dat=2018-11-12 |issn=0242 -6056 |li sou entènèt=https://www.la-croix.com/Culture/Expositions/Paula-Rego-peinture-exorcisme-2018-11-12-1200982471 |accessed on=2020-07-25 }}</ref> . Menm jan ak atis surrealist yo, li pratike desen otomatik, yon pwosesis ki sipoze pèmèt [[enkonsyan]] atis la dirije kreyasyon li.
[[File:Paula Rego's Studio 2007.jpg|vignette|Estdyo Paula Rego an 2007.]]
Premye penti li yo fè fas ak abstraksyon, sepandan narasyon an toujou prezan paske Paula Rego se sitou yon moun ki rakonte istwa<ref name=":8">{{Book|language=en|author1=Ruth Rosengarten|title= Kay Truths|subtitle= Travay Paula Rego|location=London|piblikatè=Tate Publishing|ane=1997|pasage=44|isbn=}}</ref>{{,}}<ref name=":7 " />. Travay li yo baze sou istwa reyèl ak imajinè, aksyon an prèske toujou pran plas nan kontèks domestik, men imaj li yo pa ilistrasyon senp, li transfòme lavi chak jou nan yon bagay tou dousman chokan. Menm si li di ke youn pa ta dwe chèche entèpretasyon e ke moun kap kritike li twòp kontni seksyèl<ref name=":9">{{Atik |langue=en-GB |author1=Benjamin Secher |prenon1 = |non1= | title=Paula Rego: 'Pi bonè oswa pita, mwen pral oblije ranmase yon bwòs ankò' |periodical=The Telegraph |date=2005-11-08 |issn=0307-1235 |li sou entènèt=https ://www.telegraph .co.uk/culture/art/3647796/Paula-Rego-Sooner-or-later-I-shall-have-to-pick-up-a-paintbrush-again.html |accessed= 2020-07-25 |paj = }}</ref>.

Anpil nan penti li yo sanble lye ak pwòp istwa li: gen eleman nan anfans li, karaktè li yo, espesyalman figi yo renouvlab nan ti fi byen swaye, ki ka oswa pa ka Paula Rego tèt li. Fanm toujou sanble ak li kanmenm. Li se nan tout karaktè li yo, gason ak fi, maske ak demaske<ref name=":10">{{Atik |language=en-GB |premye1=Adrian |ti non1=Searle |tit=Paula Rego revizyon – yon montre moniman nan sèks, kòlè ak doulè |periodical=The Guardian |dat=2019-06-12 |issn=0261-3077 |li sou entènèt=https://www.theguardian.com/artanddesign/2019/jun/12/paula-rego-obedience-defiance-milton-keynes-gallery |accessed on=2020-07-25 }}</ref>. Sa yo se istwa nan lavi fanmi kote reyalite ak imajinasyon chape, souvan anprint ak kouran twoublan nan transgresyon seksyèl, mechanste ak malèz<ref name=":9" />.

{{Foreign quote|Se tout bagay sou fanmi. Bon ak move, tout bagay rive nan fanmi an.|langue=en}}<ref name=":11">{{Atik |langue=en-GB |prenon1=Simon |ti non1=Hattenstone |tit=Paula Rego – "Ou pini moun ak desen" |periodical=The Guardian |dat=2009-08-21 |issn=0261-3077 |li sou entènèt=https://www.theguardian.com/artanddesign/2009/aug/22/paula - rego-art-interview |accessed on=2020-07-25 }}</ref>

Kontradiksyon yo nan limanite, anbivalans li yo konplètman ekspoze nan travay li. Imaj Paula Rego yo, jan li rele yo, prezante gwoup karaktè ki kominike nan plizyè istwa, sèn supèrpoze, de pli zan pli konplèks. Penti li se yon teyat mechanste<ref name=":12">{{Web link |langue=fr |title=Paula Rego, yon penti naratif |url=https://www.franceculture.fr/emissions/lart - is-the-matter/paula-rego-a-narative-painting |sit=Lafrans Culture |accessed on=2020-07-25}}.</ref>.

=== Kolaj ===
Nan premye travay li soti nan 1956, Paula Rego sitou te travay ak kolaj, yon teknik ki souvan asosye ak neo-Dadaism. Kolaj li yo jeneralman trete pwoblèm politik, vize, an patikilye, rejim diktatoryal Oliveira Salazar nan Pòtigal<ref>{{Lien web |language=en-GB |name=Tate |title=Paula Rego: kolaj politik ane 1960 yo |url = https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-britain/exhibition/paula-rego/paula-rego-1960s-political-collages |site=Tate |accessed on=2020-07-25| kase sou = 2023-11-27}}.</ref>.

{{Quote|Mwen te gen tandans fè sèn politik ak moso papye. Mwen te sèlman kapab ilistre bagay sa yo pi dirèkteman lè mwen te vin yon atis ki pi figire.}}<ref name=":11" />.

An 1965, li te chwazi pou patisipe nan yon gwoup egzibisyon, ''Six Atis,'' nan ''[[Institute of Contemporary Arts]]'', (Institute of Contemporary Art, ICA), nan Lond<ref>{{Lyen entènèt |language=en |author= |title=ICA - Lis Egzibisyon |url=http://www.ica.org.uk/sites/default/files/downloads/ICA%20Exhibitions%20List%201948% 20- %20Present.pdf |sit=ica.org.uk |dat= |aksede sou=}}.</ref>.

Menm ane a, li te gen premye egzibisyon solo li nan Sociedade Nacional de Belas Artes (SNBA) nan Lisbon<ref name=":3" />.
Li te reprezante Pòtigal nan [[São Paulo]] Art Biennale an 1969<ref name=":15">{{Web link |title=Gwoup Exhibitions {{!}} Paula Rego {{!}} Casa das Histórias - Museu Paula Rego |url=http://www.casadashistoriaspaularego.com/en/paula-rego-and-victor-willing/paula-rego/group-exhibitions.aspx |site=casadashistoriaspaularego.com |accessed on= 2020-07- 25|kase sou = 2023-11-27}}.</ref>.

Se nan moman sa a ke li te santi premye siy [[Twoz bipolè|depresyon manyak]] ki te deja afekte papa l. Lè sa a, li te kòmanse yon long [[Analitik sikoloji|Analiz Jungian]] ki pral gen yon enfliyans sou atizay li<ref name=":3" /> epi, Kontrèman, atizay souvan ede l soti nan depresyon. Li di plizyè ane terapi te libere imajinasyon li<ref name=":11" />.

{{Block quote|Atis vizyèl sa a ki dekri anfans kòm yon kochma long.|3=Paris Match, Paula Rego nan moman Grimm, 11/19/2018|referans=}}

=== Penti ak grafik ===
Nan 1966, lè mari l 'te tonbe malad, Paula Rego chanje teknik li yo ak motif. Li sitou konsakre tèt li nan penti ak grafik. Pandan tan sa a, li devlope tou style majik men reyalis ki karakterize li jodi a<ref name=":10" />.

Li te retounen nan Lond an 1976, li te abandone penti abstrè epi li te tounen vin jwenn penti figire<ref name=":1" />.

An 1983, Paula Rego te yon pwofesè nan Slade School of Art Yo te prezante yon retrospektiv zèv li yo nan [[Gulbenkian Foundation]] nan Lisbon ak nan [[Serpentine Galleries|Serpentine Gallery]] nan Lond an 1988. Ane annapre a, li te nominasyon pou [[Turner Prize]]<ref name=":2">{{Lien web|title=Biyografi {{!}} Paula Rego {{!}} Casa das Histórias - Museu Paula Rego|url=http://www.casadashistoriaspaularego.com/en/paula-rego-and-victor-willing/paula-rego/biography.aspx|site=casadashistoriaspaularego.com|accessed on=2019-01-05|broken on = 2023-11-27}}.</ref>.

Anviwon 1986, apre senplifikasyon nan fen ane 1970 yo, li te entwodwi konfizyon nan figi, istwa, eleman ki pa nan echèl ak kolizyon nan estil ak degre nan figurasyon. Volim yo, lonbraj ak limyè nan penti li yo vin pi plis modèl, figi yo pi awondi, espas yo abite yo pi kontinyèl<ref name=":10" />.

=== Gravi ===
Pandan tout lavi li, Paula Rego te pratike engraving. Gen 220 enprime orijinal depi 1954: [[gravure]], [[akwatint]] ak [[litografi]]<ref>{{Lyen web |title=Galerie Champetier, Catalogs raisonnés, travay konplè, enprime |url= https: //www.mchampetier.com/Paula-Rego-Obra-grafica-completa-198-cr.html |site=mchampetier.com |konsilte sou=2020-07-26}}.</ref>. Travay grafik li a anpil enfliyanse pa langaj vizyèl [[Francisco de Goya|Francisco Goya]], sitou seri ''Avòtman'', men tou pa enprime komik [[William Hogarth]]<ref name=":16">{{Lyen entènèt |language=nl-NL |title=PAULA REGO |url=https://museum-dereede.com/event/paula-rego/ |sit=Museum De Reede |accessed on=2020-07 -26}}.</ref>.

Yo te pwodwi pafwa pou piblikasyon yon liv oswa sou yon tèm patikilye. An 2005, li te komisyone pou kreye yon seri koupon pou Jane Eyre<ref name=":17">{{Web link |title=Paula Rego - Profil atis - Galeri Saatchi |url=https://www.saatchigallery .com/artists/paula_rego.htm |site=saatchigallery.com |accessed on=2020-07-26|broken on = 2023-11-27}}.</ref>. Katalòg 3 volim Hannah Begbie ak T.G. Rosenthal bay yon lis detaye ak kòmantè<ref>{{Liv|language=pt, nan|otè1=Hannah Begbie|prenon2=T.G.|ti non2=Rosenthal|tit=Paula Rego, Obra grafik konplè|location=Lisbon, London|editè=Ed. Cavalo de Ferro, Ed. Thames and Hudson|year=2003|isbn=}}</ref>. Pami seri ki pi koni nou pral site ''Nursery Rhymes'', ''Peter Pan'', ''Jane Eyre'' elatriye<ref name=":16" />.

=== Premye siksè ===
Se pa jiskaske li te antre nan prestijye Galri Marlborough an 1987, epi li te fè premye gwo egzibisyon Britanik li nan [[Serpentine Galleries|Serpentine Gallery]] ane annapre a ke travay li te vrèman kòmanse vann. Siksè sa a vini apre lanmò mari l<ref name=":12" />. [[Germaine Greer]], ki gen pòtrè Paula Rego pandye nan [[National Portrait Gallery (UK)|National Portrait Gallery]]<ref>{{Lien web |language=en |title=Germaine Greer - National Portrait Gallery | url=https://www.npg.org.uk/collections/search/portrait/mw09597/Germaine-Greer |site=npg.org.uk |accessed on=2020-07-25}}.</ref>, ekri: {{Quote|Okenn lòt atis pa janm rive rive menm jan Rego ak fantasmagori a ki se reyalite fanm.}}<ref name=":3" />

Apre lanmò Victor Willing an 1988, li te kòmanse kreye kokenn, gravure trè nwa ki ilistre perversity kache nan rim pepinyè. Li itilize chabon anpil, ki plis mete aksan sou plastisit kò yo.
==Referans==
{{Références}}
[[Kategori:Atis panyòl]]
[[Kategori:Nesans an janvye 1935]]
[[Kategori:Atis feminis]]