Gade kòd pou Patikil sibatomik

{{Gade omonim|patikil}}
[[Image:Atom.svg|vignette|Dygram yon atòm [[elyòm]] ki konpoze de de [[proton]]s, de [[netwon]]s ak de [[elektron]]s.]]

Yon '''patikil sibatomik''' se yon eleman nan [[matyè]]. Li pi piti pase yon [[atòm]]. Nou distenge [[patikil elemantè|patikil elemantè]] ak [[patikil konpoze|patikil konpoze]]. Branch fizik ki etidye yo rele fizik patikil.

== Nati ==
{{Atik detaye|Modèl estanda (fizik patikil)}}
Rechèch sou patikil sibatomik revele:
* sou yon bò, konstitiyan [[atomik|atomik]] yo tankou [[pwoton]] yo, [[neutwon]] yo ak [[elektwon]] yo, ansanm ak konstitiyan yo (an patikilye yo [[ quark]]);
* yon lòt bò, patikil ki pwodui nan fenomèn [[radyasyon]] ak [[dispèsyon]], tankou [[foton]], [[nettrino]], ak [[muon]].

Kèk patikil sibatomik yo rele ''[[elemantè|patikil elemantè]]'' lè nan etap aktyèl la nan rechèch nou pa te kapab idantifye estrikti entèn yo. Kontrèman, [[patikil konpoze]] [[Eta mare|konbine]] kèk patikil elemantè ki lye. Pa egzanp, pwoton ak netwon yo fèt ak [[quark]]s. Yo te dekouvri dè santèn de patikil konpoze depi ane 1960 yo.

Tout patikil yo obsève jiskaprezan te katalòg nan yon [[teyori jaden pwopòtik]] ki rele ''[[modèl estanda (fizik patikil)|modèl estanda]] (nan fizik patikil)'', yon reyalizasyon pati enpòtan nan fizik patikil. Modèl sa a klase 47 espès [[patikil elemantè|patikil elemantè]].
[[Image:Classement particules.jpg|vignette|upright=2.8|center|Òganizasyon [[patikil elemantè|patikil elemantè]].]]

== Deskripsyon kantik ==
{{Atik detaye|Teyori chan kwantik}}
Fè egzateman, tèm "patikil" la pa apwopriye paske objè yo etidye nan fizik patikil obeyi prensip [[mekanik pwopòsyon]]: patikil yo sijè a [[duality vag-patikil]], ki montre konpòtman patikil yo nan sèten kondisyon eksperimantal. ak sa ki nan [[vag]] nan lòt moun.

Teyorikman, patikil yo pa dekri ni kòm patikil ni kòm vag, men kòm [[vektè eta|vektè eta]] nan yon [[espas Hilbert]]. Dapre konvansyon fizisyen patikil yo itilize, tèm ''[[patikil elemantè|patikil elemantè]]'' yo itilize pou fè referans ak objè tankou [[elektron]] ak [[foton]]s, lè yo konnen ke sa yo '' patikil yo tou gen pwopriyete vag.

== Pi lwen pase modèl estanda a ==
Yo te jwenn modèl estanda a konfòme yo ak prèske tout tès eksperimantal ki fèt jiska dat, sepandan, pifò fizisyen patikil yo kwè ke li se yon deskripsyon enkonplè nan Lanati e ke yon teyori pi fondamantal ap tann. An patikilye, nou toujou ap tann pou yon modèl enkòpore tou de, san kontradiksyon, gravite sou yon echèl mikwoskopik ak modèl la estanda.

An 2008, komisyonin gwo kolizyon [[pwoton]]: [[Large Hadron Collider|LHC]], nan [[CERN]], ta dwe pèmèt nou apwofondi konesans nou sou [[modèl estanda (fizik)| modèl estanda]] nan fizik patikil e petèt revele ekstansyon pou li, men li pral san dout byen lwen pou rive nan ase enèji pou klarifye pwoblèm ki lye ak [[gravitasyon]].

== Patikil sibatomik ak filozofi ==

Fizik patikil te gen yon gwo enfliyans sou [[filozofi syans]]. Lide rediksyonis yo ki te motive anpil nan travay la nan zòn sa a te kritike pa divès filozòf ak syantis.

== Gade tou ==


[[Kategori:Patikil|*]]
[[Kategori:fizik]]