Modifikasyon pou Egalite sèks

[[File:Igualtat de sexes.svg|thumb|upright|Youn nan senbòl ki reprezante egalite sèks yo.]]

'''Egalite ant sèks''', ke yo rele tou '''egalite sèks''', se prensip selon ki [[fanm]] ak [[Gason|gason]] dwe resevwa [[egalite sosyal|egal tretman]] epi yo pa dwe viktim [[diskriminasyon]] ki baze sou yo fè pati youn oswa lòt sèks, eksepte nan ka kote yon diferans nan tretman jistifye medikalman, tankou nan espò pou egzanp.

Egalite sèks yo se yon objektif [[Deklarasyon Inivèsèl Dwa Moun|Deklarasyon Inivèsèl Dwa Moun]] epi li konstitye [[Objektif Devlopman Dirab No. 5|Objektif Devlopman Dirab {{no| 5}}]] nan [[Ezini. Nasyon|Nasyonzini]], ki bay [[Egalite devan lalwa|egalite anba lalwa]] ak [[Egalite sosyal|nan sitiyasyon sosyal]], e an patikilye yon {{Link|langue=en|trad=Egal peye pou travay egal|fr=egal salè pou travay egal}}.

== Defakto egalite ==
{{Atik detaye|Inegalite gason-fanm|Inegalite fanm-gason an Frans|Inegalite nan revni salè ant gason ak fanm}}
Si egalite sèks sipoze [[Egalite devan lalwa|egal dwa]], e an patikilye transkripsyon [[dwa fanm]] yo nan lwa nasyonal yo, li pa limite a sa sèlman aspè legal sa yo epi li vize inegalite defakto, lè lwa sa yo. yo pa respekte<ref>{{Atik|prenon1=Jacqueline|ti non1=Laufer|title=Antre egalite ak inegalite: dwa fanm nan esfè pwofesyonèl|peryodik=Ane Sosyolojik|volim =53|nimewo=1| dat=2003|issn=0066-2399|issn2=1969-6760|doi=10.3917/anso.031.0143|li sou entènèt=https://dx.doi.org/10.3917/anso.031.0143 |9access- on01-201 03|paj=143}}</ref>.

=== Inegalite nan travay: salè ak kondisyon travay ===
{{Atik detaye|Inegalite salè ant gason ak fanm}}
Dapre 10yèm bawomèt diskriminasyon yo konnen nan travay [[Defansè Dwa a]] an Frans, sèks se dezyèm rezon diskriminasyon nan mond pwofesyonèl la<ref>{{Web link|langue=fr| title=Defansè Dwa yo aji pou defann dwa tout fanm epi lite kont diskriminasyon|url=https://www.defenseurdesdroits.fr/fr/communique-de-presse/2018/02/le-defenseur-des-droits-acts-to-ensure-the-rights-of-all|sit=Defansè Dwa|date=2018-02-28|accessed on=2020-03-12}}</ref>.

==== Salè ====
{{Atik detaye|Inegalite nan revni salè ant gason ak fanm}}
Daprè [[Obsèvatwa Inegalite|Obsèvatwa Inegalite]], an [[Frans]], fanm yo, kèlkeswa tan travay la, yo peye 25,7% mwens pase gason ki peye 34,6% plis pase fanm (sitiyasyon an 2012). )<ref>{{Web link|langue=fr|title=Sit obsèvatwa inegalite|url=https://www.inegalites.fr/Les-inegalites -entre-les-femmes-et-les- hommes-en-France |site=inegalites.fr|date=17 janvye 2017|accessed on=20 mas 2018}}</ref>.

===== Etid INSEE 2013 (Frans) =====
An 2013, [[Enstiti Nasyonal Estatistik ak Etid Ekonomik|INSEE]] te fè yon sentèz faktè obsèvab ki kontribye nan diferans salè ant fanm ak gason. INSEE pran egzanp anplwaye nan [[Bourgogne-Franche-Comté]]<ref>{{Web link|title=Inegalite salè ant gason ak fanm: pwofesyon yo fè ak tan travay yo eksplike plis pase mwatye nan diferans - Insee Analyses Bourgogne-Franche -Comté - 8|url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/2128979|site=insee.fr|accessed on=2019-11-15}}</ref> :
* Anplwaye a jwenn yon salè anyèl 26% pi ba an mwayèn.
* Anplwaye fi yo travay an mwayèn mwens pase anplwaye gason yo paske yo pa kapab evite responsablite fanmi yo (36% nan yo travay a tan pasyèl konpare ak 12% nan yo). Redwi a yon volim ekivalan èdtan, diferans lan ale soti nan 26% a 16.7%. Se poutèt sa tan travay se premye faktè diskriminatwa a.
* Dezyèm faktè a se inegalite entè-pwofesyonèl: fanm yo konsantre nan pwofesyon ki an mwayèn mwens byen peye byenke esansyèl (pwofesyon swen: gadri, sèvis sipò pou granmoun aje, anplwaye enfimyè, elatriye). INSEE estime ke san faktè sa a, diferans lan ta bese soti nan 16.7% a 10%.
* Diferan faktè ke INSEE rele “efè estrikti obsèvab” (kalite kontra travay, sektè konpayi an, elatriye), kontribye, ankò dapre INSEE, nan [[Inegalite revni salè ant gason ak fanm| diferans salè]]. San nou pa pran faktè sa yo an konsiderasyon, nou ta rive nan yon diferans salè 6.8%.
* [[Enstiti Nasyonal Estatistik ak Etid Ekonomik|Insee]] mansyone diskriminasyon salè "pi" 6.8% ant gason ak fanm. Sepandan, "lòt faktè tankou eksperyans pwofesyonèl, ansyenenternity nan konpayi an oswa nivo nan diplòm akeri ka ede yo eksplike li. Li ka reflete tou pratik diskriminatwa an tèm de avansman oswa bonis. »

===== Etid Glassdoor 2016 ak 2019 (Lafrans, Etazini, Wayòm Ini, Almay, Kanada, Netherlands ak Singapore) =====
Ki baze sou enfòmasyon salè nan pozisyon an ak nivo konpayi nan plizyè peyi rich, konpayi resous imen [[Glassdoor]] pibliye yon etid sou sijè a nan 2016, Lè sa a, yon etid menm jan an nan 2019. An Frans, etid la jwenn yon "non ajiste" diferans salè ant fanm ak gason se 11.6%. Lè nou aplike kontwòl estatistik, nou jwenn yon sa yo rele "ajiste" diferans nan 3.7% (lèt la te siyifikativman pi ba pase sa yo ki nan 6.3% nan 2016), ki koresponn ak diferans ki etid la pa echwe pou eksplike<ref>{ {Web link|language=fr|title=Inegalite nan salè ant gason ak fanm an Frans ak atravè mond lan: etid Glassdoor 2019 la|url=https://blog-content.glassdoor.com/site-fr/salary-inequalities- pou-gason-fanm-an-frans-ak-nan-mond-letude-2019-de-glassdoor/|site=blog-content.glassdoor.com|date=2019 -03-26|accessed on=2019- 11-15}}</ref>{{,}}<ref>{{Web link|language=fr|name1=Chenel|first name1=Thomas|title=Efè salè ant gason ak fanm pi ba an Frans. pase nan Almay oswa Netherlands|url=https://www.businessinsider.fr/lecart-de-salaires-entre-femmes-et-femmes-est-beaucoup -less-important-in-france-than-germany-or -the-netherlands/|site=Business Insider France|date=2019-03-27|accessed on=2019-11-15}}</ref> .

===== Prezans yon timoun nan kay fanmi an (OECD 2012 ak Glassdoor 2016 etid) =====
Dapre plizyè etid, diferans nan revni aksantué ak prezans yon timoun nan kay fanmi an.

* An 2012, yon rapò ki soti nan [[Òganizasyon pou Koperasyon ak Devlopman Ekonomik|OECD]] montre yon diferans prèske zewo nan salè an Frans (ak an Frans sèlman) ant fanm ak gason k ap travay aplentan nan 25-44 ane yo. fin vye granmoun lè pa gen timoun nan fanmi an<ref>{{Web link|language=fr|title=Egalite ant sèks nan travay {{!}} READ online|url=https:/ /read.oecd-ilibrary.org/social -issues-migration-health/inequality-men-women/l-equality-men-women-in-matiere-d-emploi_9789264179660-5-fr#page29|site=OECD iLibrary| date=|accessed=2019-11-15 }}</ref>. Lè sa a, diferans lan te kanpe nan 13% nan dezavantaj nan manman fi konpare ak papa gason lè youn oswa plis timoun te prezan nan kay la.
* An 2016, konpayi Glassdoor a endike ke pou pozisyon egal, diferans lan nan salè ant fanm ak gason se prèske zewo (0.4%) lè pa gen okenn timoun nan inite fanmi an. Yon lòt bò, fanm ki te fè omwen yon timoun touche 12.4% mwens pase gason<ref>{{Web link|langue=fr|title=Childless fanm fransè yo pi byen peye pase manman yo|url=https://www.20minutes.fr/societe/1848263-20160519-france-femmes-enfant-mieux-payees-meres|site=www.20minutes.fr|accessed on=2019-11-15}}</ref>.

==== Kondisyon travay ====
* gason yo plis ekspoze a kondisyon travay difisil pase fanm<ref>{{Web link|author1=INSEE|title=Regards sur la parité, 2012 edition|url=http://www.insee.fr/fr/ffc/docs_ffc/ref/FHPARIT12j_F3travail.pdf|date=}}</ref> e yo plis afekte pa aksidan travay<ref name="huffpost 2709518">{{Web link|title=Gason yo viktim diskriminasyon tou |url=https://www.huffingtonpost.fr/2013/02/18/sexisme-femmes-victimes-de-discriminations_n_2709518.html|site=The Huffington Post|date=2013-02-18|accessed on=2019-11-15}}</ref> ;
* Gason yo viktim remak sèksis lè li rive sou sitiyasyon yo kòm papa nan konpayi yo. Se konsa, Noam Leandri, prezidan Obsèvatwa Inegalite yo fè remake ke "Gen kèk gason pran konje patènite epi lè yo fè sa, yo ka wè sa nan yon fason negatif"<ref name="huffpost 2709518" />.

An 2019 Pwojè laboratwa egalite entèrejyonal (PILE) te inisye pa [[University of Franche-Comté]] (UFC) ak [[University of Geneva]] (UNIGE) te lanse yon platfòm bon pratik ak resous transfontyè pou konpayi yo. ki vle jwenn enfòmasyon epi pran mezi anfavè egalite ak divèsite pwofesyonèl<ref>{{Lyen web|language=fr|title=Jenèz pwojè a|url=https://egaliteautravail.com/genese-du-projet/| site=egaliteautravail.com|konsilte sou=2019-05-16}}</ref>.

=== Inegalite nan fanmi an ===

==== Fanmi yon sèl paran ====
Nan majorite fanmi monoparan an Frans, papa ak manman pa pataje timoun yo egalman.

{|
|+ Konparezon fanmi yo
|-
| {{Graph:Chart|width=100|woight=100|type=tat|lejand=Gadri
|koulè=#80fe8b8b,#80feced1,#8080d7fe,#80807efe,#a9a9a9,#86aae0,#db7093,#ba55d3,#b22222,#deb887,#228b22,#d38d5f,#32cd32,#b9b9b9,#c9c9c9,#d9d9d9,#e9e9e9,#f9f9f9,
|x=Manman, Manman sitou ak Papa regilyèman, Papa sitou ak Manman regilyèman, Papa
|y1=65,19,8,8
|y2=8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,9,9,9,9,9,9|showValues=}}
|
|-
|kolspan = 1 | Sous: [[National Institute of Statistics and Economic Studies|Insee]], Sondaj sou fanmi ak lojman konsènan {{nimewo|3.4|milyon}} timoun ki abite sitou ak youn nan paran yo sèlman, 2011<ref>{{Lien web| langue=fr|title=K ap viv nan plizyè konfigirasyon fanmi|url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/2848839|site=insee.fr|accessed on=2017-06-24}}</ref>
|}
Sèten reklamasyon [[ominis]] denonse jijman nan zafè [[divòs]] oswa separasyon ki, daprè yo, gen tandans favorize fanm yo. Dwa papa yo, sitou konsènan gad timoun yo, yo pa rekonèt ase. Kidonk, si daprè Gérard Réverend, prezidan asosyasyon ''Les papas=les Mamans'', "apenn 1 papa sou 5 (20%) mande pou yo gen rezidans prensipal pitit yo", an 2009 dapre [[Ministè Jistis (Frans)|Ministè Jistis]] sèlman 1 timoun sou 12 (8%) se konfye papa a konpare ak 74.6% nan manman an ak 16.9% nan rezidans altène. pou tou de paran yo<ref name="express">{{Web link|langue=fr|title=Nantes: Poukisa papa divòse raman jwenn gad pitit yo|url=https://www.lexpress.fr/actualite/societe/nantes-pourquoi-les-peres-divorces-rarement-la-garde-de-leurs-enfants_1221722.html|site=LExpress.fr|date=2013-02-18|accessed le=2019-11-15}}</ref>. Dapre Marc Juston, jij zafè fanmi nan Tarascon, {{quote|jij yo pa kont papa yo}} men rete nan yon {{quote|chema kote yo aksepte ke manman an dwe kenbe pitit li epi ke papa a dwe goumen. pou jwenn plis}}<ref name="express" />.

==== Inegalite: vyolans sou fanm ====
Disfonksyon pwofon toujou egziste an 2020 konsènan tretman ki rezève pou diferan sèks. Vrèmanvre, vyolans yo sibi a se akablan fanm ak gason komèt; sa rele [[Vyolans sou fanm]]. Vyolans sa a gen ladan l tout kalite vyolans ak nan tout aspè sosyete a, kit se nan sèk fanmi ak matrimonyal, nan esfè pwofesyonèl, oswa nan espas piblik la an jeneral.

==== Inegalite devan enstitisyon jidisyè a an Frans ====
* Pou menm zak la, yo pi souvan sipoze gason yo koupab kote fanm yo pi souvan benefisye akize<ref name="huffpost 2709518" />;
* Pou menm zak la, yo pi souvan kondane gason yo nan prizon kote fanm yo pi souvan resevwa santans prizon sispann<ref name="huffpost 2709518" />;
* Fanm ta benefisye de yon imaj viktim, men se pa gason<ref name="huffpost 2709518" />.

=== Matematik ak kou etid teknik ===
{{Atik detaye|Fanm nan enfòmatik|Edikasyon fanm nan syans, teknoloji, jeni ak matematik}}
Sou-reprezantasyon fanm nan tout oswa yon pati nan domèn etid matematik, syans fizik, teknoloji ak jeni yo te note nan anpil peyi<ref>{{Web link |title=Krakle kòd la: l edikasyon tifi ak fanm nan syans. , teknoloji, jeni ak matematik (STEM) |url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000259816 |site=unesdoc.unesco.org |date=2017 | aksè nan=2021-05-29 | paj=19-21}}</ref>. Redwi dezekilib sa a se souvan yon objektif deklare nan politik piblik yo. Soureprezantasyon fanm nan domèn etid ki gen yon gwo eleman matematik rete konstan oswa menm ogmante nan pifò peyi devlope yo pandan de dènye deseni yo<ref>{{Atik |langue=en |prenon1=Thomas |ti non1=Breda |premye. name2=Elyès |ti non2=Jouini |prenon3=Clotilde |tinon3=Napp |premye4=Georgia |tinon4=Thebault |tit=Estreyotip sèks yo ka eksplike paradoks egalite sèks yo |periodik=Proceedings of the National Academy of Sciences |volim=117 |nimewo=49 |dat=2020-12-08 |issn=0027-8424 |issn2=1091-6490 |pmid=33229558 |pmcid=PMC7733804 |doi=10.1073/pnas=1073/pnas.2017870.2017//www.pnas.org/lookup/doi/10.1073/pnas.2008704117 |accessed on=2021-05-29 |paj=31063–31069 }}</ref>{{,}}<ref>{{Liv | name1=Òganizasyon pou Koperasyon ak Devlopman Ekonomik|title=Yon koudèy sou edikasyon, 2011: Endikatè OECD.|piblikatè=OECD|date=2011|isbn=978-92-64-11705-1|isbn2=92-64 - 11705-9|oclc=769188298}}</ref>. Yon eksepsyon remakab konsène domèn IT, kote fanm yo te nan majorite nan epòk pyonye Ozetazini ak Lafrans, nan epòk [[HP kalkilatris|kalkilatè]]<ref name="start.lesechos.fr"> {{Web link |langue=fr |title=Poukisa fanm te abandone IT nan ane 80 yo |url=https://start.lesechos.fr/societe/egalite-diversite/pourquoi-les-femmes-ont-deserte -linformatique-dans- les-80s-1179159 |sit=Les Échos Kòmanse |dat=2016-11-25 |konsilte sou=2021-05-29}}</ref>, epi osi lontan ke yo te jije pwofesyon an pa kalifye <ref name= ":1">{{Atik |lang=fr |prenon1=Isabelle |non1=Collet |tit=Efè sèks: paradoks etid syans enfòmatik |period=tic&society |nimewo=Vol. 5, n° 1 |date=2011-10-03 |doi=10.4000/ticetsociete.955 |li sou entènèt=http://journals.openedition.org/ticetsociete/955 |konsilte sou=2021-05-29 }} </ref> men kote nimewo yo te bese drastikman nan ane 1980 yo<ref name="start.lesechos.fr"/>. Dapre [[Paradox of gender equality|yon etid lajman kòmantè ak kritike soti nan 2018<ref>{{Lyen web |language=en |otè=Stephanie M. Lee |tit=Yon etid kontwovèsyal reklame pou eksplike poukisa Fanm pa antre nan syans ak teknoloji, li jis jwenn yon koreksyon 1,113 mo |url=https://www.buzzfeednews.com/article/stephaniemlee/women-stem-gender-equality-paradox- correction |site= [[Buzzfeed]] |dat=13 fevriye 2020 }}</ref>{{,}}<ref>{{Atik |lang=nan |prenon1=Sarah S. |ti non1=Richardson |prenon2=Meredith W. |lastname2=Reiches |firstname3=Joe |lastname3=Bruch |firstname4=Marion |lastname4=Boulicault |title=Èske gen yon paradoks egalite sèks nan syans, teknoloji, jeni, ak matematik (STEM)? Kòmantè sou etid la pa Stoet and Geary (2018) |periodik=Syans sikolojik |volim=31 |nimewo=3 |dat=2020-03 |issn=0956-7976 |issn2=1467-9280 |doi=10.1177/0956797619872 /journals.sagepub.com/doi/10.1177/0956797619872762 |accessed on=2020-09-05 |pages=338–341 }}</ref>{{,}}<ref name=":0">{{ Atik |lang=en |non1=Gijsbert |non1=Stoet |non2=David C. |non2=Geary |tit=Paradoks Egalite Sèks nan Edikasyon Syans, Teknoloji, Jeni, ak Matematik |periyod=Syans Sikolojik | volim=29 |nimewo=4 |dat=2018-04-01 |issn=0956-7976 |doi=10.1177/0956797617741719 |li sou Entènèt=https://doi.org/10.1177/09567976177912976177917220 | 09 | pages=581–593 }}</ref>{{,}}<ref>{{Web link |language=fr|title=Pi plis yon peyi devlope, mwens fanm fè etid syantifik |url=https:/ /etudiant.lefigaro.fr/article/plus-un-pays-est-developpe-minus-les-femmes-font-d-etudes-scientifiques_aa7759ae-16ee-11e8-b38a-0929f7da0ad0/ |sit=Le Figaro Etudiant |konsilte sou =2019-12-09}}</ref>{{,}}<ref>{{Web link |language=fr |premye1=Béatrice |ti non1=Kammerer |title=Pi yon peyi rich, se mwens fanm. chwazi syans… |url=https://www.sciences humaine.com/plus-un-pays-est-riche-minis-les-femmes-choisissent-les-sciences_fr_39677.html |site=Human Sciences |accessed on=2019 -12 -09}}</ref>, fanm yo ta gen yon tandans pi ba pou pouswiv etid syantifik ak matematik nan peyi kote egalite sèks yo ankouraje sosyalman. Yon eksplikasyon souvan mete devan nan kèk travay resan yo eksplike sa ki pafwa refere yo kòm "[[paradoks nan egalite sèks]]" se ke, nan peyi ki pi egalitè ak plis devlope, tifi ak ti gason yo gen plis libète ak fasilite nan eksprime. preferans yo ak enterè pèsonèl yo swadizan antrènman diferan<ref>{{Atik |langue=en |premye non1=Armin |ti non1=Falk |premye2=Johannes |ti non2=Hermle |tit=Relasyon diferans sèks nan preferans devlopman ekonomik ak egalite sèks |peryodik=Syans |volim=362 |nimewo=6412 |dat=2018-10-19 |issn=0036-8075 |issn2=1095-9203 |doi=10.1126/science.aas9899 :/li sou entènèt=https /www.sciencemag.org/lookup/doi/10.1126/science.aas9899 |accessed on=2021-05-28 |pages=eaas9899 }}</ref>{{,}}<ref>{{Atik |lang =en |ti non1=Richard A. |ti non1=Lippa |premye2=Marcia L. |ti non2=Collaer |prenon3=Michael |ti non3=Peters |tit=Diferans sèks nan wotasyon mantal ak jijman ang liy yo asosye pozitivman ak Egalite Sèks ak Devlopman Ekonomik atravè 53 Nasyon |periyodik=Achiv Konpòtman Seksyèl |volim=39 |nimewo=4 |dat=2010-08-01 |issn=1573-2800 |doi=10.1007/s10508-008-9460-8 | li sou entènèt= https://doi.org/10.1007/s10508-008-9460-8 |accessed on=2021-05-28 |paj=990–997 }}</ref>{{,}}<ref name= ":0" />. Eksplikasyon sa a baze sou fondasyon teyorik ki soti nan [[sikoloji evolisyonè]], ki postule egzistans diferans natirèl ant sèks yo sou plizyè nivo, pa egzanp an tèm de pèsonalite oswa enterè<ref>{{Atik | lang=en |premye non1 =David P. |ti non1=Schmitt |ti non2=Audrey E. |ti non2=Long |premye3=Allante |ti non3=McPhearson |premye4=Kirby |ti non4=O'Brien |tit=Diferans pèsonalite ak sèks nan pèspektiv mondyal |periodik=Journal Entènasyonal Sikoloji |volim=52 |nimewo=S1 |dat=2017 |issn=1464-066X |doi=10.1002/ijop.12265 |li sou entènèt=https://onlinelibrary.wiley.com/ doi /abs/10.1002/ijop.12265 |aksede sou=2021-05-29 |paj=45–56 }}</ref>. Sepandan, lòt eksplikasyon pou segregasyon travay sa a pi souvan pataje. Nan Malezi, kote IT pwofesyon yo konsidere kòm patikilyèman byen adapte pou fanm yo, yo nan majorite tou de nan pwofesyon ansèyman an ak nan mitan gradye nan inivèsite yo nan [[Penang]] ak [[Kuala Lumpur]]<ref name=":1 " />. Se poutèt sa, pwa estereyotip sèks yo ta jwe yon gwo wòl nan inegalite reprezantasyon sa yo<ref>{{Web link |title=Krakle kòd la: edikasyon tifi ak fanm nan syans, teknoloji, jeni ak matematik (STEM) | url= https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000259816 |site=unesdoc.unesco.org |date=2017 |accessed on=2021-05-29 |paj=12, 19, 32, 40} }</ref>{{,}}<ref name=":1" />. UNESCO note tou ke {{Sitasyon|Diferans remakab rejyonal ak nasyonal nan reprezantasyon tifi ak fanm nan syans STEM yo ka obsève, ki sijere prezans nan faktè kontèks ki enfliyanse patisipasyon tifi ak fanm nan domèn sa yo}}<ref>{{ Lyen Entènèt |title=Kòd la: edike tifi ak fanm nan syans, teknoloji, jeni ak matematik (STEM) |url=https://unesdoc.unesco.org/ ark:/48223/pf0000259816 |site=unesdoc.unesco. org |dat=2017 |aksede sou=2021-05-29 |paj=19-23}}</ref>.

=== Inegalite nan lojman an Frans ===
Fanm ki san kay yo benefisye de kondisyon akomodasyon ki pi estab pase gason. Dènye sa yo konstitye prèske tout popilasyon ki san kay la<ref>{{Atik|langue=fr|title=Akomodasyon sanzabri yo an 2012|periodic=insee.fr|date=2013-07-02 |li sou entènèt=https://www. .insee.fr/fr/statistiques/1281324|accessed on=2018-05-11}}</ref>.

=== Kondisyon pou rad ===
An 2022, nan non egalite ant fanm ak gason, [[Göttingen]] pisin nan ap fè eksperyans ak pèmèt fanm yo naje [[Topless|potrin nu]] nan [[weekend]]<ref>{{Web link| url=https://www.marieclaire.fr/les-femmes-autorisees-a-nager-seins-nus-dans-les-piscines-de-gottingen-en-allemagne,1427058.asp |title=Fanm yo gen dwa naje topless nan pisin nan Göttingen, Almay|otè=Juliette Hochberg|sit=[[Marie Claire]]|dat=04/29/2022|accessed=1 me 2022}}. </ref>.

==Opozisyon ak nosyon egalite sèks ==

=== Teyori "konplemantarite" ant fanm ak gason ===
Lide a nan konplemantarite ant fanm ak gason evoke lide ke gen [[Esansyèlis|natirèl]] oswa orijinal [[teyori kòmandman diven|divin]] predetèmine pou tou de sèks, wòl [[Polarizasyon sèks|polarize]] "ki ta pèmèt viv ansanm fanm ak gason nan koup etewoseksyèl ak nan sosyete a". Li se agiman prensipal opozan yo souvan envoke pou bloke inisyativ, patikilyèman legal, ki vize etabli egalite ant sèks yo.

An Frans, an 2014, opozan yon pwojè edikasyon lekòl pou egalite pou goumen kont prejije ak estereyotip sèks nan lekòl la, [[ABCD egalite]], {{Pa nan sous la |fail pwojè sa a|dat=15 novanm 2019 }} lè w mande {{sitasyon|yon ABCD konplemantè}} <ref>[http://www.liberation.fr/societe/2014/01/28/qui -a-peur-de-l-equality-between- the-sexes_976143 Ki moun ki pè egalite ant sèks yo?] ''[[Libération (journal)|Libération]]'', 28 janvye 2014</ref> {{,}}<ref>[https://www. .lemonde.fr/education/article/2014/10/30/la-militante-anti-genre-farida-belghoul-sanctionnee-par-l-education-nationale_4515616_1473685 .html Opozan "ABCD egalite" Farida Belghoul te sanksyone edikasyon nasyonal], ''[[Le Monde]]'', 30 oktòb 2014</ref>.

Nan [[Tinizi]], pandan yon pwojè pou refòm [[Konstitisyon Tinizi|Konstitisyon]], pati [[Islamis|Islamis]] [[Ennahdha|Ennahda]], ki te opoze ak lide egalite, te anonse an 2012. ke li te vle prezante nosyon sa a nan konplemantè, sa ki lakòz yon rèl, men tou, yon fòmilasyon trè vag ak Se poutèt sa konsidere kòm efikas nan fòmilasyon an sou egalite finalman adopte<ref>[http://www.liberation.fr/monde/2014/01 /06/le-projet-de-constitution-tunisienne-veut-etablir-l-egalite-des-sexes_970892 Pwojè Konstitisyon Tunisyen an vle etabli egalite sèks yo], ''[ [Libération (jounal)|Libération]]' ', 6 janvye 2014</ref>.

An Frans, depi 1983, konpayi ki gen omwen {{nimewo|300|anplwaye}} dwe etabli chak ane yon ''Rapò sitiyasyon konpare sou egalite sèks'' pou {{quote|konprann ak aji sou inegalite}}.

Yo denonse abandon li nan kad yon pwojè lwa sou dyalòg sosyal kòm yon "regression nan batay kont inegalite" (menm jan ak abandon obligasyon negosye)<ref>[ http://www.lexpress.fr/emploi/ gestion-carriere/le-projet-de-loi-sur-le-dialogue-social-une-menace-pour-l-egalite-homme-femme_1678857.html Pwojè lwa sou dyalòg sosyal la, yon menas pou egalite sèks?], ''[[L'Express]]'', 15 me 2015</ref>.

== Politik egalite sèks ==
{{Seksyon vid oswa enkonplè}}

=== Depi 1957, soti nan EEC a Inyon Ewopeyen an ===
Nan kòmansman {{S-|XXI}} la, an tèm de egalite ant fanm ak gason, [[Inyon Ewopeyen an]], ki pouswiv yon politik pou redui inegalite yo, konsidere kòm trè avanse parapò ak rès Ewòp la<ref name=":2">{{Lyen web |language=fr |otè=Sophie Jacquot |responsabilite1=pwofesè syans politik, chèchè, espesyalis nan sosyoloji aksyon piblik, politik Ewopeyen yo ak syans sèks |tit=Politikegalite ant gason ak fanm nan Inyon Ewopeyen an depi 1957 |url=https://ehne.fr/fr/encyclopedie/th%C3%A9matiques/genre-et-europe/le-genre-de-la-citoyennet%C3 % A9-an-ewòp/politik-de%E2%80%99%C3%A9equality%C3%A9-gason-nan-l%E2%80%99union-europ%C3%A9enne-depi-1957 |sit = Ansiklopedi istwa dijital Ewòp |dat=(apre 2012) |accessed on=2021-06-10}}</ref>. Politik li nan domèn sa a, ki gen ladan pwomosyon egalite ak batay kont diskriminasyon sèks, enpoze estanda ak valè segondè sou eta manm yo, pi wo pase sa yo nan pifò peyi<ref name=" :2" />.

An 1957, [[Kominote Ekonomik Ewopeyen an]] (EEC) te kreye, ki esansyèlman fèt nan kreyasyon yon vas mache ant peyi li yo<ref name=":2" /> (okòmansman: Almay Lwès, Bèljik, Lafrans, Itali, Luxembourg, Netherlands). Pandan fondasyon li, ki te make pa [[Trete ki tabli Kominote Ekonomik Ewopeyen an|Trate Wòm]] nan 1957, pèsonalite yo ki te negosye te konsidere ke pwogrè ekonomik ta bay monte nan pwogrè sosyal<ref name=":2" />. Kòm konstriksyon an nan sa ki ta vin Inyon Ewopeyen an te pwogrese, ak adopsyon de trete diferan, adisyon a nan nouvo peyi ak devlopman nan nouvo konpetans kominote a, politik egalite sèks yo te aplike. plas ak devlope<ref name=":2" />. Fi politisyen tankou [[Jacqueline Nonon]], [[Éliane Vogel-Polsky]] (1926-2015), [[Barbara Helfferich]] ak [[Eryl McNally]] te kontribye anpil nan sa, sitou akòz aktivis yo pou sa. koz<ref name=":2" />. Premye aksyon EEC a nan domèn sosyal yo te negosye sou baz agiman ekonomik, depi EEC a vize devlopman ekonomik an premye: konsa, nan kontèks leve gradyèl nan koutim ak baryè komès nan EEC a , Atik 119 ( ki te antre an vigè nan mwa janvye 1958 e ki pral tounen Atik 157 nan [[Trate sou Fonksyone Inyon Ewopeyen an|Trate sou Fonksyone Inyon Ewopeyen an]]) konsènan egalite salè ant travayè fanm ak gason, sitou gen rapò ak reyalite a. ke li te nesesè pou evite twò gwo diferans nan salè ant peyi yo pou ke sèten konpayi yo pa tante pwofite de yon mendèv mwens peye pou diminye pri pwodiksyon yo , anpil fanm yo te peye mwens pase gason nan sèten sektè nan endistri (pa egzanp nan tekstil)<ref name=":2" />. Soti nan 1958 rive 1997, atik sa a te baz politik Ewopeyen an sou egalite sèks, yon politik ki ta elaji sou tan<ref name=":2" />. EEC a ak òganizasyon ki pral ranplase li pral sèvi ak diferan mekanis pou politik egalite sèks yo<ref name=":2" />. Ti kras pa ti kras, gras a diferan tèks legal, Ewòp sosyal ap pran fòm, ak egalite sèks kòm yon eleman santral ki te fè li posib yo bati rès la alantou<ref name=":2" />. Anplis de sa, zouti finansye espesifik, tankou finansman pou pwojè ki fè fas ak egalite sèks oswa batay kont vyolans ki gen rapò ak sèks, te fè li posib pou avanse pou pi devan nan lòt nivo pase jis règleman<ref name=":2" />. Finalman, mezi regilasyon ki pa obligatwa yo te adopte, ki te tou kontribye nan pwomosyon ak aksyon an favè egalite sa a<ref name=":2" />.

Sepandan, devlopman yo genyen oswa ka make diferans ki genyen nan tretman objektif egalite ant sèks yo: konsa, si an 2000 [[Ewòp Sosyal]] se te youn nan priyorite enpòtan kominote a, se pa sa ankò an 2010. <ref name=":2" />. Anplis de sa, soti nan 2011, sijè a nan egalite sèks kite chodyè Ewòp sosyal pou ale nan sa yo ki nan jistis, mete tèt li nan politik la pi laj nan dwa fondamantal<ref name=":2" /> . Espesyalis nan sosyoloji nan aksyon piblik, politik Ewopeyen yo ak syans sèks Sophie Jacquot endike ke {{Citation|nan kòmansman 21yèm syèk la, apre plizyè deseni nan devlopman, politik egalite Ewopeyen an menase ak demantèlman, oswa menm nan pwosesis la nan. disparisyon pwogresif}}<ref name=":2" />. Chanjman yo ap fè trè piti piti epi yo pa trè vizib nan premye, men politik egalite Ewopeyen an ap piti piti fann, nan diferan nivo<ref name=":2" />. Sophie Jacquot mete aksan sou ke sa a paradoksal pran plas ak afimasyon an de pli zan pli klè nan egalite sèks kòm youn nan valè yo fondamantal nan Inyon Ewopeyen an<ref name=":2" />.

== Lejislasyon ki gen rapò ak egalite sèks ==
{{...}}
* {{lien|lang=en|trad=Lwa sou Dwa Egal Fanm Izrayèl yo (1951)|fr=Lwa sou Dwa Egal (Izrayèl)|text=Lwa sou Dwa Egal}} (Izrayèl, 1951)
* [[Konvansyon sou Eliminasyon Tout Fòm Diskriminasyon kont Fi]] (Konvansyon Nasyonzini, 1979)
* [[Seksyon 28 Charter Kanadyen Dwa ak Libète]] (Kanada, 1982)
* [[Lwa Federal Swis sou Egalite Fanm ak Gason|Lwa Federal sou Egalite Fanm ak Gason]] (Swis, 1995)
* {{lien|lang=de|trad=Bundesgleichstellungsgesetz|fr=Bundesgleichstellungsgesetz}} (Almay, 2001)
* [[Direktif sou egalite ant gason ak fanm nan mache travay la]] (Inyon Ewopeyen an, 2006)
* {{lien|lang=es|trad=Ley para la igualdad efectiva de mujeres y hombres|fr=Lwa òganik pour egalite efikas nan fanm ak gason}} (Espay, 2007)
* [[Lwa pou egalite reyèl ant fanm ak gason]] (Frans, 2014)
* [[Lwa sou egalite efikas fanm ak gason]] (Kataloy, 2015)
* [[Objektif Devlopman Dirab No. 5|Objektif Devlopman Dirab Nasyonzini {{No|5}}]] (2015)

== Endis mezi egalite sèks ==
=== Nan mond lan ===
==== Endèks Sèks Egal Measures 2030 ====
Òganizasyon endepandan ''Equal Measures'' 2030, ki rasanble yon kowalisyon ONG k ap travay anfavè egalite fanm ak sèks<ref>{{Web link|language=en|title=Kiyès nou ye|url= https://www.equalmeasures2030.org/who-we-are/|site=Equal Measures 2030|accessed on=2019-11-15}}</ref>, pibliye yon Endèks Sèks ki vize pou mezire reyisit Nasyonzini an [[Devlopman Dirab Objektif 5]] (SDG), ki gen yon dat limit 2030. Endèks la baze sou 51 endikatè egalite sèks pou {{nimewo|129|peyi }}, ki konsistan avèk 14 lòt ODG (“Prodiksyon ak Konsomasyon Dirab, Lavi akwatik ak Divèsite biyolojik” yo te eskli paske yo konsidere yo pa gen anpil enpòtans nan sijè a nan egalite sèks).

Endikatè sa yo montre ke an jeneral, kouvèti a nan bezwen debaz pou tout moun - [[Objektif Devlopman Dirab No. 2|ODS 2]] (Zero Grangou), SDG 3 (Bon sante ak byennèt), SDG 4 (Edikasyon Kalite) ak [[Objektif Devlopman Dirab 6|SDG 6]] (Dlo Pwòp ak Asenisman) - ap fè pwogrè, men pwomès egalite ant sèks yo pa respekte nan okenn peyi. [[Objektif Devlopman No 13|SDG 13]]), travay nan endistri ak inovasyon (SDG 9), oswa menm nan domèn patenarya an patikilye an tèm de finans piblik ak koleksyon done ([[Sustainable Development Goal 17|SDG 17]]). [[Objektif Devlopman Dirab 5|SDG 5]] (egalite ant sèks) se byen lwen pou yo reyalize<ref>''[https://web.archive.org/web/20210804004434/https://www.equalmeasures2030.org/products/global-report-2019/ Rapò Global “Ouye pouvwa a of done for gender equality: Introducing the 2019 EM2030 SDG Gender Index”]'' |equalmeasures2030</ref>.

Dapre [[2019]] endèks li nan [[Nò Ewòp]] ([[Danmak]], [[Fenland]], [[Syèd]], [[Nòvèj]] ak [[Peyi -Ba]] ) ke egalite sèks yo pi byen respekte, pandan ke [[Kanada]] se wityèm ak [[Ostrali]] dizyèm. Li pi piti respekte nan [[Repiblik Kongo|Kongo]], [[Repiblik Demokratik Kongo|Repiblik Demokratik Kongo]] ak [[Chad]]. Nivo richès byen korelasyon ak degre nan respè pou egalite sèks, men se pa toujou (egzanp [[Rwanda]], [[Sloveni]] oswa [[Vyetnam|Vyetnam]] yo gen plis respè pou fanm yo konpare ak peyi ki gen konparab. GDP, alòske [[Larisi]], [[Swis]] oswa [[Turkey]] gen nòt pi ba pase lòt peyi konparab an tèm de richès.

=== An Frans ===
Lwa {{n°|2018-771}} {{dat-|5 septanm 2018}}<ref>{{Travay|title=LWA n° 2018-771 nan dat 5 septanm 2018 pou libète pou chwazi yon moun. avni pwofesyonèl |dat=5 septanm 2018|li sou entènèt=https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000037367660&categorieLien=id|konsilte sou=2019-08-04}}</ref> bay pou aplikasyon an nan plas yon "egalite sèks" endèks yo dwe kalkile ak pibliye chak ane pa konpayi ki gen omwen 50 anplwaye. Yon dekrè ki te pibliye nan {{dat-|9 janvye 2019}} presize metòd kalkil li yo<ref>{{Web link |title=Dekrè No 2019-15 8 janvye 2019 ki mete ann aplikasyon dispozisyon ki vize pou elimine diferans salè ant fanm yo. ak gason nan espas travay la ak ki gen rapò ak batay kont vyolans seksyèl ak konpòtman seksis nan travay|url=https://www.legifrance.gouv.fr/eli/decret/2019/1/8/ MTRT1835389D/jo/texte |site =legifrance.gouv.fr |konsilte nan=2019-08-04 }}</ref>. Soti nan 100 pwen, endèks la kalkile nan 5 endikatè:

* Diferans salè ant gason ak fanm (40 pwen),
* Diferans nan ogmantasyon anyèl ant gason ak fanm (20 pwen),
* Diferans nan pwomosyon ant gason ak fanm (15 pwen),
* Ogmante lè retounen soti nan konje matènite (15 pwen),
* Parite nan mitan salè ki pi wo yo (10 pwen).

Parite vle di ke chak sèks yo reprezante egalman nan enstitisyon yo.

Se yon enstriman nan sèvis egalite, ki konsiste nan asire aksè fanm ak gason nan menm opòtinite, dwa, opòtinite pou yo chwazi, kondisyon materyèl pandan y ap respekte espesifik yo.

=== Nan Lachin ===
An 2012, lè [[Xi Jinping]] te pran pouvwa a, [[Lachin]] te nan 69yèm plas nan klasman [[Foròm Ekonomik Mondyal la]] sou egalite sèks, an 2022, li te okipe 102yèm plas. Youn nan orijin bès sa a se ti patisipasyon fanm nan lavi politik.Inyon Ewopeyen. Lachin te tonbe soti nan 58th a 120th plas nan 10 ane. Kidonk, an 2022, pa gen okenn fanm pami 7 manm [[Komite Permanent Biwo Politik Pati Kominis Chinwa a]] ak 24 manm [[Biwo Politik Pati Kominis Chinwa a]]<ref>{{ Lyen Entènèt|lang =en| otè= Frédéric Lemaître |title= Nan peyi Lachin, fanm yo eskli nan echèl siperyè pouvwa yo |url= https://www.lemonde.fr/international/article/2023/03/16/en-chine-les-femmes-exclues -des-hautes-spheres-du-pouvoir_6165650_3210.html|site= Le Monde|date=2023-03-16|consulted on=2023-03-16}}.</ref>.

== Pwospektiv ==
Dapre etid anyèl [[Foròm Ekonomik Mondyal la]] ki te pibliye an 2021, li pral toujou pran 135.6 ane anvan yo reyalize egalite sou yon echèl mondyal, tou de ekonomikman ak politikman, an tèm de sante ak edikasyon<ref name="GenderEquality" >{{Web link|title=Pandemi Covid-19 la retade pwogrè nan direksyon egalite ant sèks pa yon jenerasyon |url=https://www.lemonde.fr/ society/article/2021/03/31/the-pandemic-retards- progress-towards-equality-woman-man-d-une-generation_6075037_3224.html |date=31 mas 2021 |site=lemonde.fr | aksè nan=7 avril 2021}}.</ref>. Dat limit sa a te retade pa 36 ane akòz [[pandemi Covid-19 la]], konsekans sa a te pi grav pou fanm yo, ki te gen plis chans pou yo pèdi travay yo<ref name="EgalitéSexes"/>.

== Nòt ak referans ==
{{Traduction/Référence|fr|Égalité des sexes|3=591160297}}
{{Referans}}

== Apendis ==
=== Atik ki gen rapò ===
{{kolòn|gwosè=20|
* [[Paradoks sèks]]
* [[Egalite sosyal]]
* [[Inegalite gason ak fi]]
* [[Abilite]]
* [[Kondisyon fanm]]
* [[Kondisyon gason]]
* [[Dwa fanm]]
* [[Parite (syoloji)]]
* [[Feminis]]
* [[Mouvman Liberasyon Gason]]
* [[Netralite sèks]]
* [[Wòl Sèks]]
* [[Polarizasyon sèks]]
* [[Seksism]]
* [[Rapò sèks]]
* [[Etid sèks]]
* [[Sèks (syans sosyal)]]
* [[Enstiti Ewopeyen pou Egalite Sèks]]
* [[ABCD egalite]]
* [[Desen pou egalite sèks]]
* [[UN Fanm]]
* [[Anne Nègre]]
* [[Jounen egalite fanm]]
* [[Politik egalite ant sèks nan sèvis sivil franse a]]
* [[Edikasyon fanm nan syans, teknoloji, jeni ak matematik]]}}

=== Lyen ekstèn ===
{{ kategori prensipal }}
{{liens}}

=== Sous ak bibliyografi ===
* {{atik|otè=Élisabeth Doutre|title= "Inegalite ak diskriminasyon nan rechèch ak devlopman: analiz de efè estereyotip sèks yo nan reprezantasyon sosyal ak atitid etidyan jeni"|peryodik= Gid akademik ak pwofesyonèl |nimewo= 41/ 1 |ane= 2012|accessed on=12 septanm 2015|url= http://osp.revues.org/3740|doi=10.4000/osp.3740 }}


[[Kategori:Dwa fondamantal]]
[[Kategori:Etik]]
[[Kategori:Sèks (syans sosyal)]]
[[Kategori:Egalite Sèks| ]]
[[Kategori:Lide politik]]
[[Kategori:Konsèp sosyolojik]]