Gade kòd pou Dezyèm Anpi

'''Dezyèm Anpi''' se sistèm konstitisyonèl ak politik ki te etabli an [[Frans]] 2 desanm 1852 lè Louis-Napoléon Bonaparte, premye [[Prezidan Repiblik Fransè]], te vin souveren {{souverain2 | Napoleon III}}, [[Anperè Fransè yo]], yon ane apre jou apre [[kodeta li te 2 desanm 1851]]. Rejim politik sa a reyisi [[Dezyèm Repiblik (Frans)|Dezyèm Repiblik]].

Depi ''Istwa Lafrans kontanporen'' pa [[Ernest Lavisse]], Dezyèm Anpi a te analize nan de peryòd pa istoryen: premye a te dekri kòm [[Anpi Otoritè]] ki pwolonje globalman depi [[1852]] rive. [[1860]] opoze ak dezyèm lan, ke yo rekonèt kòm [[Anpi Liberal la]], jeneralman soti nan [[1860]] rive nan [[1870]]<ref>{{ harvsp|Antonetti|1986|p=269}}.</ref>.

Dezyèm Anpi a te fini sou [[Proklamasyon Repiblik Fransè 4 septanm 1870|4 septanm 1870]] apre [[Batay Sedan|defèt Sedan]], pandan [[Gè Franco-Alman an 1870|lagè. kont Lapris], pouvwa k ap monte nan [[Ewòp]] ki te dirije pa [[Enperyal Chanselye (Almay)|Enperyal Chanselye]] [[Otto von Bismarck]]. Apre yon kout epizòd [[lagè sivil 1871|gè sivil]], [[Twazyèm Repiblik (Frans)|Twazyèm Repiblik]] te reyisi li epi inogire dirabilite [[rejim repibliken an Frans]].

== Orijin Anpi a ==

=== Difikilte pou tabli Dezyèm Repiblik la ===
Apre [[abdicasyon]] wa [[Louis-Philippe I|Louis-Philippe {{I}}]], [[Gouvènman Pwovizwa 1848|gouvènman pwovizwa]] te deside prezante plizyè mezi ki vize aplike etabli yon rejim. nan fòm yon Repiblik. Sa a enplike an patikilye etablisman an nan [[sufraj inivèsèl gason]]. Dapre [[Nicolas Delalande]] ak [[Blaise Truong-Loï]] : {{Quote|Dwa vote a sipoze pèmèt aparisyon Pèp la kòm yon aktè politik poukont li.}}{{Sfn| Delalande| Truong-Loï|5=2021|p=179}}

Malerezman, espwa kèk Repibliken yo wont. Nan {{Dat-|21|jen|1848}}, fèmen [[Atelye Nasyonal]] yo te pwovoke soulèvman nan katye ouvriye Pari yo. Jeneral repibliken Cavaignac responsab pou retabli lòd. Kontrèman ak {{Dat-|1848}}, twoup la konpoze ak sòlda ki soti nan tout peyi Lafrans epi yo pa fratènize ak ensije yo. Revòlt ki te swiv yo te lakòz plis pase {{Nimewo|5,500|lanmò}}, e klas travayè yo pa t gen konfyans ankò nan rejim sa a ki te montre karaktè represif li. Anmenmtan, klas peyizan yo rejte nouvo taks ki te mete an plas {{Dat-|Mas 1848|Mas|1848}} pou finanse Atelye Nasyonal yo.

Pandan eleksyon prezidansyèl {{Dat-|10|Desanm|1848}}, Louis-Napoléon Bonaparte, byen eksplwate mekontantman popilasyon an, te ranpòte gwo rankont kont kandida Repibliken yo, tankou Jeneral de Cavaignac ak [Alphonse de Lamartine]] .

Nan {{Dat-|31|Me|1850}}, Asanble a te pase yon lwa ki enpoze kondisyon rezidans (twa ane minimòm) pou enskripsyon sou lis elektoral yo, ki eskli nan vòt la yon tyè nan gason ki gen laj pou vote, sitou travay. gason nan klas, fòse yo vwayaje souvan pou travay{{Sfn|Delalande|Truong-Loï|p=184}}.

Pou l kapab kanpe ankò nan eleksyon prezidansyèl {{Dat-|1852}}, Louis-Napoléon Bonaparte te eseye jwenn yon revizyon. Vrèmanvre, dapre Konstitisyon an, li pa ka kandida pou yon {{2yèm}} manda. Chanm nan, ki te kenbe pa [[pati Lòd la]] ak ki li nan konfli, opoze li. Se poutèt sa, Louis-Napoléon Bonaparte deside eseye fè yon [[kodeta]] pou kenbe pouvwa a.

=== Koudeta 1851 ===
{{Atik detaye|Koudeta 2 desanm 1851|Konstitisyon Lafrans 1852}}
[[File:The Illustrated London News - La police recherche des armes.jpg|vignette|left|<center>Pandan [[kodeta 2 desanm 1851 la]], lapolis ak sòlda yo te fouye kay prive pou chèche zam .<br > Gravure ki te pibliye nan ''[[The Illustrated London News]]''.</center>]]
Nan {{Date-|2|Desanm|1851}}, Louis-Napoléon Bonaparte te òganize yon [[kodeta]] epi arete opozan li yo. Evènman sa a se zak fondatè Dezyèm Anpi a e li make viktwa [[Bonapartis|Bonapartis]]<ref>[[René Rémond]], ''Les Droites en France'', koleksyon istorik ki anba direksyon [[ Maurice Agulhon]] ak Paul Lemerle, Aubier, 1982 {{p.|106-110}}.</ref>.

Fason ak legalite konstitisyonèl ke defansè Repiblik la te reklame lè sa a, Bonapartis yo te deklare ke yo te opoze [[sufraj inivèsèl]], ki te plase pi wo pase Konstitisyon an, ak konfyans dirèk pèp la te manifeste kòm sèl sous lejitimite<ref name= "Morabito">[[Marcel Morabito]] ak Daniel Bourmaud, ''Istwa konstitisyonèl ak politik Lafrans (1789-1958)'', Montchrestien, Domat Droit Public, Paris, 1998, {{p.|245}}.</ref>. Kidonk, youn nan mezi prensipal yo te anonse se retablisman [[sufraj inivèsèl]] pou gason, deja limite pa Asanble a, ak restitisyon pou tout sitwayen dwa yo pou yo deziyen reprezantan yo<ref>Yon [[lwa 31 me , 1850]] limite dwa vòt la, ogmante kantite elektè yo soti nan 9 milyon dola a 6 milyon lè yo te enpoze kondisyon yon rezidans ki estab 3 zan pou gen dwa vote.</ref>{{, }}<ref. >René Rémond, ''Les Droites en France'', koleksyon istorik sou direksyon Maurice Agulhon ak Paul Lemerle, Aubier, 1982, {{p.|110}}.</ref>. Louis-Napoléon te pwofite de kontradiksyon {{2e}} Repiblik la ak mezi konsèvatif repibliken modere yo te mete anplas apre Pati Lòd la{{Sfn|Delalande|Truong-loï|p=185}}.


== Karakteristik ekonomik ak sosyal anba Dezyèm Anpi ==
=== Pwosperite, devlopman ekonomik ak kiltirèl ===
[[File:Allégorie du Second Empire.JPG|vignette|dreighten|<center>Alegory of the Second Empire ki legitimize rejim nan "pa gras Bondye ak volonte nasyonal la" (sentèz [[dwa diven]] ak [[ demokrasi ]]).</center>]]
Istoryen [[Maurice Agulhon]] fè remake ke {{Sitasyon|istwa ekonomik ak kiltirèl}} Dezyèm Anpi a karakterize pa {{Sitasyon|yon peryòd pwospè ak briyan}}<ref name="1851.fr"> [[Maurice Agulhon]], [http://www.1851.fr/homme/sommaire.htm ''Desanm 1851 nan Istwa Lafrans''].</ref>.

Dezyèm Anpi a kowenside prèske egzakteman, ant de depresyon ekonomik (sa ki nan 1817-1847 ak sa ki nan 1873-1896) ak ka nan yon syèk nan pwosperite ekonomik entènasyonal ke Lafrans te fè eksperyans nan {{s-|19yèm}} <ref>. Guy Antonetti, ''Istwa politik ak sosyal kontanporen'', PUF, p 282</ref>. Sou enspirasyon Sen-Simonyen, politik ekonomik fòtman etatis ki te fèt apre koudeta a te vize reviv kwasans ak modènize estrikti<ref name="Plessis">Alain Plessis, [http://www .napoleontrois.fr /dotclear/index.php?post/2006/03/25/8-napoleon-iii-et-les-saint-simoniens#pnote-6-3 « {{souverain-|Napoleon III}}: yon anperè sosyalis? »], magazin ''L'Histoire'' {{n°|195}}, janvye 1996.</ref>. Nan 20 ane, peyi a te akeri enfrastrikti modèn, yon bankè inovatè ak sistèm finansye komèsyal ak nan [[1870]] kenbe ak reta endistriyèl li yo dèyè [[Wayòm Ini]], an pati gras a politik aktif nan Anperè a ak chwa li nan [[libre komès]].

Si peyi a gen yon sèten pwosperite ak pwodiksyon endistriyèl fè eksperyans gwo kwasans, to kwasans mwayèn anyèl la estabilize nan anviwon 2% pa ane, apre plizyè kriz okazyonèl ki te fèt sitou nan [[1856]], [[1861]], [[1864]] ak [[1870]]. Finalman, an jeneral, se sektè endistriyèl ki lye an patikilye ak chemennfè yo ki te reyisi nan modènizasyon yo lè lòt endistri yo, ki pa kapab evolye oswa modènize, te disparèt<ref name="Plessis"/>{{,}}<ref>{{harvsp|Milza|2007|p=483-488}}.</ref>.

Pandan ane 1860 yo, kontrent monetè ak bidjetè yo te mennen gouvènman an suiv kòmandman sipòtè yo nan yon politik ekonomik ak finansye mwens pre sa yo rekòmande pa Saint-Simonians yo.

==== Devlopman sous kredi ====
[[File:5francnapoleoniii1868front.jpg|vignette|left|dwat|{{unit|5|franc}} 1868.]]
Enspire pa doktrin Sen-Simon an, {{souverain-|Napoleon III}} tou miltipliye sous kredi ak lajan bon mache nan refòm sistèm bankè a nan objektif pou pi byen sikile lajan, pou vide ekonomi yo pou ankouraje endistri endistriyèl peyi a. dekolaj<ref>{{harvsp|Milza|2007|p=478}}.</ref>.

Mas monetè fransè a te ogmante de 3.9 milya fran lò nan [[1845]] pou rive 8.6 milya fran nan [[1870]]<ref>''Dezyèm Anpi'', paj 126, pa Pierre Miquel, Edisyon André Barret, 1979. </ref>, gras ak bon sitiyasyon ekonomik mondyal ki te soti nan entans [[kreyasyon monetè]]<ref name="ReferenceA">"Ekonomi fransè anba Dezyèm Anpi a", p. 524 (apre ''L'Argent'', pa Émile Zola), Le Livre de Pocket, [[1998]].</ref> pèmèt [[Rush lò nan Kalifòni]] (1848) ak [[ Victoria Gold Rush]] (1851).

[[File:Assemblée générale de la Banque de France, 29 janvier 1852.jpg|vignette|<center>Reyinyon jeneral [[Banque de France]], ki te fèt nan {{date-|29 janvye 1852}} nan [[Galri Golden]] nan [[Hôtel de Toulouse]].</center>]]

Sistèm bankè a te relanse lè dekrè 28 fevriye [[1852]] te antre an vigè, ki te favorize etablisman enstiti kredi tè, tankou [[Crédit landrace de France]] pou mond agrikòl la, ak [[ Crédit mèb]], yon bank komèsan jere pa [[frè Pereire yo]] jiska [[1867]] e ki gen entansyon finanse konpayi endistriyèl yo, sitou sa yo ki nan tren an, men tou [[omnibus la ]] Parisyen oswa ekleraj gaz<ref> {{harvsp|Milza|2007|p=479}}.</ref>. Bank Savings yo te ogmante {{formatnum:730000}} a 2.4 milyon abònen ant [[1849]] ak [[1869]] epi peman yo te fè la te soti nan 97 a 765 milyon fran<ref name= "ReferenceA"/>.

Apre sa, yo te kreye anpil gwo bank depo tankou kontwa rabè Pari, [[Crédit Industriel et Commercial]] (dekrè enperyal 1859) ak [[Crédit Lyonnais]]. Anplis de sa, wòl [[Bank Lafrans la]] te evolye e, anperè a te pouse l, li te vin patisipe nan sipòte devlopman ekonomik<ref>{{harvsp|Milza|2007|p=481}}. </ref> pandan lwa 24 jen [[1865]] enpòte an Frans [[chèk la]] kòm yon mwayen pou peye<ref name="Antonetti284">{{harvsp|Antonetti|1986|p=284}}.</ref> . Anmenmtan, [[dwa antrepriz an Frans|lwa antrepriz]] adapte ak egzijans [[kapitalis finansye]]. Kidonk lwa {{date-|17|jiyè|1856}} te kreye [[société en commandite par actions]], sa ki nan {{date-|23|me|1863}} te fonde yon nouvo fòm konpayi ki te rele [[ Konpayi a responsablite limite]], sa ki nan {{date-|24|jiyè|1867}} liberalize fòmalite yo pou kreye konpayi komèsyal ki gen ladan [[Société Anonyme|Sociétés Anonymes]].

Yon politik konsa te egzije, pou sekirite kredi ipotèk yo, ki pa sèlman ipotèk yo dwe pibliye, men tou aliénasyon nan immobilier ak konstitisyon an nan dwa pwopriyete reyèl, oswa lwaye ki gen plis pase dizwitan; sa a pral sijè a nan lwa 23 mas 1855 la<ref>[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k56225574/f8.image Lwa 23 mas 1855].</ref> ki retabli piblikasyon zak ak jijman ki tradui oswa ki konstitye dwa byen imobilye. Estati [[rejis ipotèk]], responsablite li pou kenbe dosye byen imobilye ak bay enfòmasyon, kounye a jwenn aplikasyon konplè li pou kontribiye nan sekirite kredi ki tache ak gwo operasyon byen imobilye sa yo.

== Nòt ak refrans ==
=== Nòt ===
{{Références|groupe=Note}}

=== Referans ===
{{Références}}