Gade kòd pou Ban Ki-moon

{{Infobox Pèsonalite politik
  | charte = international
  | non = Ban Ki-moon<br />반기문
  | imaj = Ban Ki-moon 1-2.jpg
  | lejand =
  | fonksyon 1 = [[Lis Sekretè Jeneral Nasyonzini|Sekretè Jeneral Nasyonzini]]
  | a pati fonksyon 1 = 1 janvye 2007
  | jiska fonksyon1 = 31 desanm 2016
  | eleksyon1 = {{dat|13|Oktòb|2006}}
  | reeleksyon1 = {{dat|21|jen|2011}}
  | prezidan 1 =
  | premye minis 1 =
  | gouvènman 1 =
  | lejislati 1 =
  | kowalisyon 1 =
  | gwoup palmantè 1 =
  | predesesè 1 = [[Kofi Annan]]
  | siksesè 1 = [[António Guterres]]
  | fonksyon 2 = [[Ministè Afè Etranjè (Kore di Sid)|Minis Afè Etranjè ak Komès Kore di Sid]]
  | a pati fonksyon 2 = 17 janvye 2004
  | jiska fonksyon2 = 10 novanm 2006<br/>
  | prezidan 2 = [[Roh Moo-hyun]]
  | premye minis 2 = [[Goh Kun]]<br /> [[Lee Hae Chan]]<br /> [[Han Duck-soo]]<br /> [[Han Myeong-sook]]
  | predesesè 2 = [[Yoon Young-kwan]]
  | siksesè 2 = [[Song Min-soon]]
  | non nesans =
  | dat nesans = 13 jen 1944
  | kote nesans = [[Eumseong]] ([[Istwa Kore di pandan kolonizasyon Japonè|Kore di]])
  | dat lanmò =
  | kote lanmò =
  | nati lanmò =
  | antèman =
  | nasyonalite = [[Kore disid|Kore di Sid]]
  | pati = Endepandan
  | papa =
  | manman =
  | frè ak sè =
  | konjwen= Yoo Soon-taek
  | timoun =
  | antouraj =
  | inivèsite = [[Seoul National University]]<br />[[Harvard University]]
  | pwofesyon = [[diplomasi|Diplòmat]]
  | relijyon =
  | rezidans =
  | siyati = Ban Ki Moon Signature.svg
  | anblèm = UN emblem blue.svg
  | lis = [[Lis Sekretè Jeneral Nasyonzini yo|Sekretè Jeneral Nasyonzini yo]]
}}
'''Ban Ki-moon''' ({{Koreyen|hangeul=반기문|hanja=潘基文}}, {{MSAPI|ban gimun}}<ref>[[Koreyen|Pononsyasyon]] nan [[Koreyen#Diferans ant Nò ak Sid|Kore di Sid]] [[Transkripsyon fonetik|transkripsyon]] dapre estanda [[Alfabè Fonetik Entènasyonal|API]].</ref>), ki fèt {{dat|13 jen 1944 }} rive. [[Eumseong]], se yon [[diplomasi|diplomat]] ak [[politisyen]] [[Kore disid|Kore di Sid]].

Ranplase [[Kofi Annan]], li se uityèm [[Sekretè Jeneral Nasyonzini]], li sèvi de manda depi {{dat-|1 janvye 2007}} rive {{dat-|31 desanm 2016}} . Anvan sa, li te Minis Afè Etranjè ak Komès peyi l ant {{dat-|janvye 2004}} ak {{dat-|Novanm 2006}}.

Ban Ki-moon, yon moun ki pale natif natal [[Koreyen]], pale [[angle]]<ref name=Seoul_Post>{{en}} Charles Mercieca, [http://theseoultimes.com/ST/?url=/ST/db/read.php?idx=4160 {{en}} "Minis Afè Etranjè Koreyen an, Ban Ki-Moon asire w ke l ap reyisi Kofi Annan kòm Sekretè Jeneral Nasyonzini"], theseoultimes.com.</ref> ak la [[Franse]]<ref name=RTS>{{Web link|url=https://www.rts.ch/play/tv/l039actu-en-video/video/interview-de-ban-ki-moon- a-berne?id=3518692|title= Entèvyou ak Ban Ki-moon nan Bern|sit= [[Radyo ak Televizyon Swis]] (RTS)|dat= 17 oktòb 2011|fòma= videyo}}</ref>{{ ,}}<ref>{{Lien web|url=https://www.lemonde.fr/international/video/2016/11/18/hollande-remet-la-legion-d-honor-a-ban- ki -moon_5033488_3210.html|title= Hollande prezante Legiyon Onè pou Ban Ki-moon|site= Le Monde|date= 18 novanm 2016|format= videyo}}</ref> (de nan sis [[lang ofisyèl yo) nan Nasyon Zini|lang ofisyèl]] Nasyonzini yo) epi, dapre sèvis li yo, li gen yon bon konesans nan [[Alman]] ak [[Japonè]]<ref>[https://fr.news.yahoo.com/09102006/290/ban-ki-moon-un-diplomate-lisse-et-consensuel-pour-l.html Sous: dispatch ki soti nan ajans Reuters, reimprime sou sit la nouvèl yahoo]</ref> .

Pandan tout manda li 2007-2016, Ban te mete anfaz patikilye sou [[Rechofajman global]] e li te reyisi siyen [[Akò Klima Paris|Akò Paris]] sou emisyon kabòn.

== Biyografi ==
=== Jènès ===
Ban Ki-moon te fèt nan yon vilaj nan pwovens [[Chungcheongbuk]] nan [[Kore disid|Kore di Sid]] Lè sa a, anba [[Istwa Kore pandan kolonizasyon Japonè|Dominasyon Japonè]]<ref>{{Cite web |url=http://www.s9.com/Biography/Ban-Ki-Moon |title={{en}} Biyografi Ban Ki-Moon sou sitwèb s9.com la |access-date=2023-11-25 |archive-date=2022-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220114145158/https://www.s9.com/Biography/Ban-Ki-Moon |dead-url=yes }}</ref>, li soti nan yon fanmi peyizan ki te rete nan vil [[Chungju|Chungju ki toupre.]] , kote li te grandi. Pandan anfans li, papa l te posede yon depo, men biznis la te fè fayit e fanmi an te pèdi nivo vi klas mwayèn li yo. Lè Ban te gen sizan, fanmi l te kouri pou dire [[Gè Kore di a]] epi li te pran refij sou pant yon mòn ki lwen, anvan li te retounen nan Chungju apre konfli a te fini.

Nan Chungju High School, Ban se yon bon elèv, sitou nan etid li nan [[lang angle|angle]]. An 1952, klas li a te chwazi l pou l te voye yon mesaj bay Sekretè Jeneral Nasyonzini an [[Dag Hammarskjöld]], men yo pa konnen si mesaj la te voye. An 1962, li te genyen yon konpetisyon redaksyon patwone pa [[Mouvman Entènasyonal Lakwa Wouj ak Kwasan Wouj|Lakwa Wouj]] e li te genyen yon vwayaj nan [[Etazini]], li te rete pandan plizyè mwa nan yon fanmi akèy nan [[San. Francisco]]. Pandan vwayaj la, Ban te rankontre ak Prezidan Ameriken an [[John F. Kennedy]]. Lè yon jounalis nan reyinyon an te mande l kisa li te planifye pou l fè lè l te grandi, li te reponn, "Mwen vle vin yon diplomat."

Li te jwenn yon diplòm bakaloreya nan [[relasyon entènasyonal]] nan [[Seoul National University]] an 1970, apre sa yon metriz nan administrasyon piblik nan [[John F. Kennedy School of Government]] nan inivèsite Harvard la an 1975<ref name=Bio_ONU>[http://www.un.org/News/fr-press/docs/2006/SG2118.doc.htm Biyografi Ban Ki-moon sou sitwèb Nasyonzini an] .</ref>. Nan Harvard, li te etidye anba Joseph Nye, ki te note ke Ban te gen "yon melanj ra nan analiz klè, imilite, ak pèseverans."

=== Premye etap nan Nasyonzini ===
Nan [[1978]]<ref>[http://www.bbc.co.uk/french/news/story/2006/12/061215_bankimoon_bio.shtml Sous: BBCAfrique.com]</ref>, li te nonmen premye minis sekretè misyon Kore di Sid nan Nasyonzini<ref name=Bio_ONU/>, yon pozisyon li te okipe jiska [[1980]]<ref name=BBC_Afrique>Sous: BBCAfrique.com, ''op.cit .''</ref>, kote li te vin direktè biwo Nasyonzini nan Ministè Afè Etranjè Kore di Sid<ref name=Bio_ONU/>. Li te rete la jiska [[1983]]<ref name=BBC_Afrique/>. An [[1996]], li te vin konseye sekirite nasyonal pou [[Kim Young-sam]]<ref name=Seoul_Post/>. Li te chèf pèsonèl [[Han Seung-soo]], Prezidan Asanble Jeneral Nasyonzini an, nan ane 2001-2002<ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/16206635/ Sous: dispatch soti nan ajans la Associated Press, site ajans Reuters la]</ref>. Nan pozisyon sa a, li te travay sou adopsyon rezolisyon ki kondane [[atak 11 septanm 2001]].

=== Chèf diplomasi Kore di Sid ===
Nan tèt diplomasi Kore di Sid depi {{date-|janvye 2004}}<ref name=Tromb.>{{en}} [http://www.mofat.go.kr/me/me_a001/me_b002/me_c010/ me01_02_sub04.jsp Apèsi sou Minis Afè Etranjè Koreyen yo (depi 1948)], sou sitwèb Ministè Afè Etranjè Koreyen an.</ref>, li se youn nan minis afè etranjè ki pi long nan pozisyon sa a<ref name=Tromb./>, li te siviv plizyè kriz entè-Koreyen. An patikilye, li defann pozisyon peyi li a, ki soti nan chanjman politik Ameriken an anvè [[Kore dinò]] depi Repibliken yo te retounen sou pouvwa a an 2001.

=== Sekretè Jeneral Nasyonzini ===
[[File:Vladimir_Putin_and_Ban_Ki-moon.jpg|vignette|Ban Ki-Moon ak [[Vladimir Putin]] (New York], 27 desanm 2013).]][[File:Secretary_Kerry,_Russian_Foreign_Minister_Lavrov_Meet_With_UN_Secretary-General_Ban,_UN_Special_Representative_Brahimi_(12075293396).jpg|vignette|Ban Ki-moon ak [[Sergueï Lavrov]], [[John Kerry]] ak [[Lakhdar Brahimi]] ([[Montreux]], 21 janvye 2014).]]
Nan {{dat-|9 oktòb 2006}}, [[Konsèy Sekirite Nasyonzini|Konsèy Sekirite]] te nominasyon li kòm siksesè [[Kofi Annan]] kòm [[Sekretè Jeneral Nasyonzini]] soti nan {{dat|1 janvye 2007}}<ref name="UN_comm">[http://www.un.org/apps/sg/sgstats.asp?nid=2240 {{en}} 09/10/ 2006 - Kominike pou laprès Nasyonzini sou pwopozisyon pou yon nouvo sekretè jeneral]</ref>{{,}}<ref name="Reso_ONU_31102006" />. Nan {{date-|13 oktòb}}, Asanble Jeneral Nasyonzini an te eli l<ref>[http://www.un.org/ga/president/61/statements/statement20061013.shtml {{en }} 10/13 /2006 - Rapò Prezidan Asanble Jeneral Nasyonzini an, nan okazyon nominasyon yon nouvo Sekretè Jeneral.]</ref>{{,}}<ref name="Reso_ONU_31102006 ">{{lyen brize|accessed on=2013-03-20|url=http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/N06/494/62/PDF/N0649462.pdf?OpenElement|title= 10/31/2006 - rezolisyon Nasyonzini ofisyèlman nominasyon Ban Ki-moon kòm Sekretè Jeneral.}}</ref> pa akklamasyon<ref name="ONU_serment">[http://www.un. org/News/fr-press/docs/2006/ AG10556.doc.htm 14/12/2006 - Wityèm Sekretè Jeneral Ban Ki-moon prete sèman devan Asanble Jeneral la]</ref>. Nan {{date-|14 desanm 2006}}, li te fè sèman devan {{nobr|192|manm}} asanble a<ref name="UN_serment" />. [[Song Min-soon]] pran plas li kòm minis afè etranjè Kore di Sid<ref>{{Cite web |url=http://english.president.go.kr/cwd/en/archive/archive_view.php?meta_id=en_korea_net&id=cb0b429c7e732ec2dcc6b19 |title={{en}} 01/12/2006 - Song Min-toon nonmen fòmèlman Minis Afè Etranjè Kore di Sid, sou sitwèb Prezidan an. |access-date=2023-11-25 |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927230854/http://english.president.go.kr/cwd/en/archive/archive_view.php?meta_id=en_korea_net&id=cb0b429c7e732ec2dcc6b19 |dead-url=yes }}</ref>{{,}}<ref name="Tromb." />.

Li pale pou refòm Nasyonzini<ref>[http://www.mofat.go.kr/me/me_a001/me_b002/me_c008/1163725_1998.html {{en}} 09/25/2004 - Rapò sou la reyinyon ant Ban Ki-moon ak Sekretè Jeneral Nasyonzini an Kofi Annan, §5]</ref>e li di li totalman responsab pou jesyon nan lavni nan Sekretarya Jeneral la<ref>[http://www.un. org/ News/fr-press/docs/2006/AG10514.doc.htm Rapò Asanble Jeneral Nasyonzini 13/10/2006]</ref>.

Manda li te fini nan {{date-|31 desanm 2011}}<ref name="Reso_ONU_31102006" />, yo te renonmen li pou senk ane nan {{date-|21 jen 2011}} pou yon dezyèm manda apati {{date-|1 janvye 2012}}<ref>[https://www.lemonde.fr/international/article/2011/06/21/ban-ki-moon-reconduit-a-la-tete-de-l-onu_1539050_3210.html Ban Ki-moon renonmen kòm chèf Nasyonzini an nan ''[[Le Monde]]'' 21 jen 2011.</ref>.

Nan {{dat-|Septanm 2014}}, li te kòmanse somè anviwònman ki te fèt nan New York.

==== Entèvansyon kòm Sekretè Jeneral Nasyonzini ====
Nan premye jou ofisyèl li kòm Sekretè Jeneral Nasyonzini, Ban Ki-moon pran yon pozisyon trè nuans konsènan ekzekisyon [[Saddam Hussein]]. Jouk lè sa a, Nasyonzini te kondane pèn lanmò a, yon kondanasyon [[Ashraf Qazi]] te raple, ki te reyafime jis apre pann Saddam Hussein, konbyen òganizasyon an te opoze "ak pinisyon kapital, menm nan ka krim lagè, krim kont limanite oswa jenosid”. Ban Ki-moon endike ke "kesyon pinisyon kapital la rete desizyon chak peyi manm" epi li pa mansyone entèdiksyon an sou pèn lanmò pa Nasyonzini an. Yo mande pòtpawòl li a [[Michèle Montas]] pou l reponn pozisyon Nasyonzini an konsènan pèn lanmò an pa chanje okenn fason. Li ta yon sipozisyon gòch nan biwo, men obsèvatè yo deja wè li kòm temwayaj nan lefèt ke "Ban Ki-moon se moun Ameriken yo"<ref>24 èdtan sou entènèt: ''Malèz nan Nasyonzini an apre Ban Ki-moon a twoublan. blnder'', pa Andrés Allemand, pibliye 4 janvye 2007.</ref>.

Nan {{dat-|janvye 2007}}, li te mande prezidan Ameriken an [[George W. Bush]] pou fèmen [[kan Guantánamo a]]<ref>{{Cite web |url=http://tempsreel.nouvelobs.com/actualites/international |title=/ameriques/20070111.OBS6506/ban_kimoon_appellea_fermer_guantanamo.html?idfx=RSS_notr ''Ban Ki-moon apèl pou fèmen Guantanamo'', sou sitwèb ''New Observer'' |access-date=2023-11-25 |archive-date=2009-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090203183705/http://tempsreel.nouvelobs.com/actualites/international/ |dead-url=yes }}</ref>.

[[File:UN_Secretary_General,_Mr._Ban_Ki-moon_(23342722871).jpg|vignette|Ban Ki-moon nan [[Konferans Chanjman klimatik Paris 2015 la]].]]

Pandan youn nan premye vwayaj li yo nan [[Otrich]], li te fè yon vizit prive bay predesesè li ak zanmi [[Kurt Waldheim]], ak pase kontwovèsyal li kòm yon ansyen ofisye nan [[Wehrmacht la]]<ref>{ { ht}} Mark Turner, [http://www.un.org/News/fr-press/docs/2006/SG2120.doc.htm "Entèdiksyon nan reyinyon "prive" ak Waldheim", "The Financial Times", 23 fevriye 2007.]</ref>.

Nan {{dat-|Mas 2007}}, Ban te konsidere kòm "enèvan" premye deklarasyon nouvo gouvènman inite Palestinyen an, ki te fòme ant [[Fatah]] ak [[Hamas]], sou "dwa lejitim" pèp Palestinyen an pou "rezistans nan tout fòm li yo".

An 2009, dapre [[WikiLeaks|Wikileaks]] kab soti nan [[Departman Deta Etazini|Depatman Deta]], Etazini te kolekte anpil enfòmasyon ki gen rapò ak diplomat Nasyonzini yo, ki gen ladan Ban Ki-moon: Imèl , modpas Entènèt ak Intranet, nimewo kat labank, nimewo kat lwayote avyon ak orè travay anprent dwèt, imaj vizaj, analiz ADN ak iris, elatriye akizasyon espyonaj<ref>{{Atik|langue=fr|titre=WikiLeaks : colère feutrée à l'ONU après les accusations d'espionnage|périodique=Le Monde.fr||periodic=Le Monde.fr|date=2010-12-08 |issn=1950-6244|li sou entènèt=https://www.lemonde.fr/documents-wikileaks/article/2010/12/08/ wikileaks-colere-feutree-a-l-onu-apres-les-accusations-d -espionage_1450880_1446239.html|accessed on=2017-12-16|pages=}}</ref>.

Li fè yon toune nan sis peyi nan nèf jou nan [[Mwayen Oryan an]], ki make pa plizyè douzèn tèt-à-tèt ak chèf deta ak gouvènman nan rejyon an<ref>[http://www.lefigaro.fr/debats/20070410.FIG000000014_ban_ki_moon_passe_le_cap_des_cent_jours_a_la_tete_des_nations_unies_et_tente_d_imposition_son_style.html Atik Le Figaro afiche sou entènèt le 10 avril 2007 sou learof.fr]</ref>

[[File:Ban_Ki-Moon_Davos_2011.jpg|vignette|Ban Ki-Moon nan [[World Economic Forum]] (2011).]]

Dapre [[Federasyon Sendika Entènasyonal la]], Ban Ki-moon te anonse nan {{dat-|11 Jiyè 2013}} yo retire rekonesans ofisyèl òganizasyon sendikal ki reprezante {{nimewo|65,000|manb yo}}. nan anplwaye li yo ak demantèlman nan konsèy direktè yo. Sendika anplwaye Nasyonzini yo ap fè kanpay pou Ban Ki-moon ranvèse desizyon li pran anvan fen ane a epi diskite ke estanda travay entènasyonal yo pa respekte ankò nan pwòp ògàn ak enstitisyon Nasyonzini yo. <ref>[www.world-psi.org/fr/la-psi-appelle-un-soutien-international-envers-le-respect-des-droits-du-personnel-des-nations-PSI Nasyonzini mande sipò entènasyonal pou respekte dwa moun. Anplwaye Nasyonzini], 13 septanm 2013.</ref>.

Ban Ki-moon rann omaj a [[Nelson Mandela]] nan non [[Nasyonzini|Nasyonzini]] pandan yon seremoni ki te fèt {{dat-|10 desanm 2013}}.

Jou {{dat-|9 novanm 2016}}, Sekretè Jeneral Nasyonzini an felisite [[Donald Trump]] pou viktwa li nan [[eleksyon prezidansyèl ameriken 2016 la|eleksyon prezidansyèl]]. Li ankouraje Ameriken yo pou yo sonje tou ke "inite nan divèsite [[Etazini]] se youn nan gwo fòs peyi a" epi li diskite sou batay kont [[chanjman klimatik]] ke Trump [[Refize mondyal la. warming|konteste egzistans la menm]] nan pwogram li a<ref>{{Web link|language=fr|title=Donald Trump pa kwè nan chanjman klimatik: Ozetazini, li pa fè sa se pa sèl...|url =http://www.lci.fr/international/donald-trump-ne-croit-pas-au-changement-climatique-aux-etats-unis-il-nest-pas-le- Seul-1532348.html|site =lci.fr|date=25 septanm 2016}}</ref>{{,}}<ref>{{Web link|language=fr|title=Ban Ki-moon reyaji sou eleksyon Donald Trump|url= https://www.tdg.ch/monde/presidentelle-americaine/ban-kimoon-reagit-election-donald-trump/story/14150075|site=tdg.ch|date=9 Novanm 2016 }}</ref> .

=== Retounen nan Kore di Sid ===
Li te retounen nan Kore di Sid, li te fè yon toune nan peyi a nan {{dat-|janvye 2017}} epi yo te konsidere kòm yon kandida posib pou [[Koreyen Libète Pati|Pati Saenuri]] nan [[eleksyon 2017 eleksyon prezidansyèl Kore di Sid la| eleksyon prezidansyèl]] nan mwa me, apre revokasyon Prezidan [[Park Geun-hye]], ki soti nan menm pati a e ke li pwòch anpil<ref>{{Atik |language=fr|author1=Sung Il-kwon| title=Nan Kore di Sid, fen dinasti Park la|periodical=Le Monde Diplomatique|date=2017-01-01|li sou entènèt=https://www. monde-diplomatique.fr/2017/01/IL_KWON/57002| jwenn aksè nan=2018-07-21|paj=}}</ref>. Sepandan, li te renonse li nan {{date-|2 fevriye}} <ref>{{en}} [http://koreajoongangdaily.joins.com/news/article/article.aspx?aid=3029285&cloc=joongangdaily|home| tèt Ban Ki-moon anonse fen kanpay prezidansyèl ofisyèl], ''Kore di Jooang chak jou'', 2 fevriye 2017.</ref>.

== Nòt ak referans == 
{{Références}}

== Gade tou ==
{{Lòt pwojè
|commons = Category:Ban Ki-moon}}

=== Bibliyografi ===
* [https://www.courrierinternational.com/article.asp?obj_id=81750 “Nasyonzini an repare”], ''[[Courrier international]]'', nimewo 899, {{date-|24 janvye 2008}}.

=== Lyen ekstèn ===
{{liens}}
* [http://www.un.org/fr/sg/biography.shtml Biyografi Ban Ki-moon sou sitwèb Nasyonzini an]
* [https://web.archive.org/web/20231026114855/https://search.archives.un.org/secretary-general-ban-ki-moon-2007-2018 Archives of Ban Ki-moon] sou sitwèb [[Nasyonzini]]
* [http://www.un.org/ga/63/generaldebate/sg.shtml Diskou te bay nan Asanble Jeneral Nasyonzini (ouvèti deba jeneral anyèl la, 23 septanm 2008) ]


{{CLEDETRI:Ban Ki-moon}}
[[Kategori:Sekretè Jeneral Nasyonzini]]
[[Kategori:Minis Afè Etranjè Kore di Sid]]
[[Kategori:Pèsonalite politik Kore disid]]
[[Kategori: Diplomat| Kore disid|]]
[[Kategori:Nesans an jen |1944]]