Gade kòd pou Alfabè Fonetik Entènasyonal

[[Fichye:Charte API 2020 fr.pdf|vignette|Fèy rezime API, edisyon revize 2020.]]
'''Alfabèt Fonetik Entènasyonal''' la ('''AFE'''; {{Nan lang|en|international phonetic alphabet}}, ''IPA'' ) se yon [[alfabè]] ki itilize pou [[transkripsyon fonetik]] [[Son (fizik)|son]] [[lang imen|langaj]] pale yo . Kontrèman ak anpil lòt metòd transkripsyon ki limite a sa sèlman [[fanmi lang]], API a fèt pou kouvri tout lang nan mond lan. Devlope pa fonetikyen [[Frans|franse]] ak [[Wayòm Ini|britanik]] anba lejid [[Asosyasyon Fonetik Entènasyonal|Asosyasyon Fonetik Entènasyonal la]], li te premye pibliye an [[1888 (almanak gregoryen)|1888]] . Dènye revizyon li a soti nan 2005; sa a genyen 107 [[Lèt (glif)|lèt]], 52 [[Dyakritik|siy]] ak 4 karaktè [[Prozodi|pwozodi]] .

==Istwa==
{{Atik detaye|Istwa Alfabèt Fonetik Entènasyonal la}}

AFE a te okòmansman devlope pa pwofesè lang angle ak franse sou direksyon [[Paul Passy]] kòm yon pati nan [[Asosyasyon Fonetik Entènasyonal|Asosyasyon Fonetik Entènasyonal la]], ki te fonde nan [[Pari]] an [[1886 (almanak gregoryen)|1886]] kòm ''Dhi Fonètik Tîcerz' Asóciécon'' . Premye vèsyon API a, ki te pibliye an [[1888 (almanak gregoryen)|1888]], te enspire pa [[alfabè romanik|alfabè Romic]] [[Henry Sweet]] a, li menm ki te devlope apati [[alfabè fonotipik]] [[isaac pitman|Isaac Pitman]] ak [[Alexander John Ellis]] .

AFE a te pase plizyè revizyon an 1900, 1932, 1938, 1947, 1951, 1989, 1993, 1996 ak 2005.

== Prensip jeneral yo ==
Transkripsyon fonetik nan AFE konsiste de koupe [[Pale|lapawòl]] nan segman son swadizan endivizib, epi sèvi ak yon sèl senbòl pou chak nan sa yo, evite [[Digraf|miltigram]] (konbinezon lèt, tankou son ''ch'' la an franse, te note / ʃ / fonolojikman, oswa Italyen ''gli'', transkri a. / ʎ / fonolojik).

{| class="wikitable centre"
|+ Egzanp [[Transkripsyon ak transliterasyon|transkripsyon]] lè l sèvi avèk Alfabè Fonetik Entènasyonal la: "andire» nan kèk lang
|-
!scope="col" style="width:7em"| lang
!scope="col" style="width:7em"| mo ekri
!scope="col" style="width:7em"| [[fonoloji]] (normatif)
!scope="col" style="width:7em"| [[fonetik]] (egzanp reyalizasyon)
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Lang franse|franse]]
| andire || /{{APIb|ɑ̃.dy.ʁe}}/ || [{{APIb|ɒ̃d̪yˈʁe}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Lang alman|Alman]]
| dulden  || /{{APIb|ˈdul.dən}}/ || [{{APIb|ˈdʊːldn̩}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Lang angle|angle]]
| tolere || /{{APIb| ˈtɒl.ə.reɪt}}/ || [{{APIb|ˈtʰɒˑləɹeɪtʔ}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Lang panyòl|Panyòl]]
| aguantar || /{{APIb|a.ɡwanˈtaɾ}}/ || [{{APIb|äɰʷän̪ˈt̪äɾ}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Esperanto]]
| soufri || /{{APIb|suˈfe.ri}}/ || [{{APIb|suˈfeɾi}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Malagasy]]
| mihafy || /{{APIb|mi.a.fi}}/ || [{{APIb|miˈjafi̥}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Lang katalan|Catalan]]
| aguantar || /{{APIb|ə.ɡwənˈta}}/ || [{{APIb|əɣwən̪ˈt̪a}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Lang italyen|Italyen]]
| sipò || /{{APIb|sop.porˈta.re}}/ || [{{APIb|sopːorˈt̪äːre}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[neerlande|Olandè]]
| vèrje || /{{APIb|vɛrˈdra.ɣən}}/ || [{{APIb|vɛɹˈdraːɣən̩}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[Mandarin (lang)|Mandarin]]
| 忍''(ren³)''|| /{{APIb|ʐən˨˩˦}}/ || [{{APIb|ʐən˨˩˦}}]
|-
!scope="row" style="font-style:normal;text-align:left"| [[arpetan]]
| andire || /{{APIb|ɛ̃.du.ˈrar}}/ || [{{APIb|ɛ̃d̪yˈʁɑ}}]
|}

Konte karaktè prensipal AFE a se 118, ki kouvri son ki pi souvan. Karaktè sa yo se sitou lèt grèk oswa laten oswa modifikasyon ladan l. : ɾ, ɽ, ɺ, ɹ (ki soti nan [[r]] ) ; ɘ, ə (pran nan [[E (glif)|e]] ). Son mwens souvan yo transkri soti nan sa yo anvan yo lè yo endike yon modifikasyon nan [[Mòd atikilasyon|mòd la]] oswa [[Pwen atikilasyon|pwen nan atikilasyon]] pa vle di youn oswa plis [[dyakritik]] (76 an kantite) sou karaktè prensipal la. : pa ekzanp, b nan [[Lang panyòl|kastilyen]] an ''kabre'' (" kenbe, antre ") transkri [ β̞ ] pou endike yon [[Spirant|espirant]] olye de [[frikatif|frikativ]] [[bilabial]] [[vwa konsòn|vwa]] [β]. Genyen tou senbòl espesyal pou remake fenomèn [[suprasegmental]], tankou [[langaj ton|ton melodi]] oswa [[Aksan ton|aksan tonik]] . : [ ˈdʊl·dn̩ ], transcription ''dulden'' Alman (“ andire, tolere ") endike yon aksan entansite tonik sou premye silab (ˈ) ak yon final vocalize n ( n̩ )

==Ba oblik(fonoloji) ak parantèz kare (fonetik)==
* Itilizasyon lengwistik la endike ant koupe transcription [[Fonoloji|fonolojik]] tèm yo, sa ki [[Pè minimòm|opoze karakteristik yo ki enpòtan]] nan diferan son yo nan yon lang bay san yo pa antre nan detay nan pwononsyasyon yo (ki gen reyalizasyon posib yo te note fonetikman).
*: Divizyon silab (avèk senbòl ''.'' ) pa enpòtan menm jan ak transkripsyon fonolojik yon lang. Transkripsyon fonolojik souvan pran yon karaktè normatif nan lang nan : Se poutèt sa, transkripsyon fonolojik yo ta dwe entèprete sèlman an konbinezon ak lang ki endike yo (ki defini ekivalans fonetik yo rekonèt ant moun ki pale li yo), ki sèvi ak yon seri senplifye senbòl fonolojik epi yo pa seri senbòl API konplè a.
*: Gen kèk son fonolojik, byenke nòmalman enpòtan nan yon lang, yo ka pa toujou pwononse, ak moun ki pale yo entèprete yon fòm oswa lòt kòm menm mo a, kontèks. Sa a se ka a an franse ak [[E bèbè|bèbè ''e'']] ki pafwa pwononse kanmenm (e pafwa modifye divizyon silabik fonolojik la). Lè son sa a pi souvan pa pwononse, li pa soti nan transcription fonolojik la (ka silans franse ''e'' ). Nan lòt men an, ka sa a pi komen nan lang tankou angle san okenn preferans parèt. Nan ka sa a, son yo konsène yo souvan te note nan parantèz.
*: Itilize AFE a kounye a etabli nan [[Edikasyon|ansèyman]], aprantisaj ak etid lang yo. An patikilye, pifò [[diksyonè]] bileng itilize alfabè sa a pou note fonoloji, oswa yon transkripsyon fonolojik ki enspire pa li. API a se tou yon zouti esansyèl pou rann lang ki pa ekri deja nan ekri. : anpil [[Lang Afriken yo|lang Afriken]] yo gen yon òtograf ki itilize kòm siy konplemantè karaktè ki soti nan API a (nan direksyon [[Referans alfabè Afriken|alfabè referans Afriken]] an) ak lye ak fonoloji lang sa yo. ; pou egzanp alfabè [[Alfabèt Pan-Nijeryen|Pan-Nijeryen]] an, alfabè [[Jeneral alfabè nan lang Kamewoun|jeneral lang Kamewoun]], [[Alfabè syantifik nan lang yo nan Gabon|alfabè syantifik lang Gabon]], [[Alfabè nan lang nasyonal (Benen)|alfabè lang nasyonal Benen]], [[alfabè nasyonal Burkinabe|alfabè nasyonal Burkinabè, alfabè nasyonal Chady]], alfabè [[alfabè nasyonal Chadyen|nasyonal]] [[Alfabè ak règ òtograf nan lang nasyonal yo|la]] . [[Alfabè ak règ òtograf nan lang nasyonal yo|lang nasyonal]] Mali, [[Òtograf pratik nan lang Ivoryen|òtograf pratik lang ivwaryen yo]], oswa [[Normalisation ak inifòmite òtograf (Zaire)|òtograf estanda ak inifòm]] Kongo-Kinshasa.
* Sepandan, transkripsyon [[fonetik]] yon mo oswa yon fraz (trè souvan miltip) yo note ant parantèz kare.
*: Transkripsyon fonetik sa yo (pi egzak epi ki kapab itilize tout senbòl API yo) ta dwe nòmalman li poukont lang lan (sepandan senplifikasyon yo souvan fèt selon kontèks re-itilizasyon transcriptions sa yo). Reyalizasyon fonetik pwononsyasyon an trè souvan pa reyalize divize silabik yo tou (ki pi fò nan tan yo retire nan notasyon fonetik yo), eksepte nan ka realizasyon nan poz, varyab ant realizasyon posib yo (ki ka note fonetikman ak d lòt senbòl ki pi presi pase ''.'' ).
*: Menm jan an tou, parantèz fonolojik yo pa nòmalman transkri nan notasyon fonetik. : swa son an transkri fonetikman, oswa li konplètman omisyon nan mo yo transkri fonetikman, endike separeman reyalizasyon posib yo nan fason ki pi egzak posib.
*: Anpil lektè gen difikilte pou li transkripsyon fonetik, sitou lè yo repwodui son (fonèm, tonèm) ki gen diferans yo menm yo pa wè oswa yo pa kapab pwononse. Yon lòt bò, transkripsyon fonetik yo souvan itil pou ede lektè entèprete notasyon fonolojik lang etranje yo, pou yo aprann fè distenksyon ki nesesè yo, oswa pou konnen si pwòp reyalizasyon fonetik yo konpatib ak lang etranje a.
*: Se poutèt sa, pafwa, notasyon fonetik sa yo jwenn nan tablo ki eksplike fonoloji yon lang, men pi fò nan tan tab sa yo pi klè pou lektè a lè notasyon fonolojik la akonpaye pa yon egzanp yon mo (de preferans nan lang natif natal nan lektè sa a. ) ki gen reyalizasyon fonetik abityèl nan lang li (oswa lang li ka konnen pi fasil) poze mwens pwoblèm pou lektè a epi pèmèt li idantifye distenksyon ki enpòtan lang etranje a fè nan fonoloji li, pandan y ap pèmèt li adapte pwononsyasyon li pou pi byen repwodui ''aksan'' abityèl moun ki pale natif natal la.

Pifò nan tan an, kidonk, notasyon fonetik egzak (endepandan lang nan) yo raman te note, kontrèman ak transcription fonolojik.

==Deskripsyon alfabè a==
===Vwayèl===
AFE a gen karaktè prensipal pou [[vwayèl]] oral ki pi komen ki klase dapre:
* [[Degre ouvèti|degre ouvèti yo]]: fèmen (segondè), pre-fèmen (ba-wo), mwatye fèmen (anwo-mwayen), mitan, mwatye-louvri (pi ba-mwayen), pre-louvri (ba-ba), vwayèl louvri (pi ba) ;
* [[Pwen atikilasyon|pwen atikilasyon yo]]: anvan, pre-devan, santral,pre-deyè, deyè;
* si wi ou non yo awondi.

==== Tablo vwayèl yo ====
Tablo sa a klase vwayèl selon kritè ki anwo yo, menm jan ak [[Triyang vokal|triyang vwayèl]] la oswa trapèz vwayèl la.

{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed IPA" style="text-align:center; width:50em"
|+
|- style="vertical-align:center; font-size:x-small"
| style="font-size:90%;" |[[Pwen atikilasyon]] →
! colspan="2" |Devan
! colspan="2" |Pre-devan
! colspan="3" |Estasyon pouvwa
! colspan="2" |Pre-deyè
! colspan="2" |Deyè

|- style="vertical-align:center; font-size:x-small"
| [[Degre ouvèti|Ouvèti]] ↓||pa gen arr.||arr.||pa gen arr.||arr.||pa gen arr.|| ||arr.||pa gen arr.||arr.||pa gen arr.||arr.

|--
|Fèmen||[[Vwayèl devan fèmen fèmen|mwen]]||[[fèmen devan awondi vwayèl|la]]|| || ||[[Vwayèl santral ki fèmen|ɨ]]|| ||[[Vwayèl awondi santral fèmen|ʉ]]|| || ||[[Fèmen tounen unrounded vwayèl|ɯ]]||[[Vwayèl awondi dèyè fèmen|a]]
|--
|Pre-fèmen|| || ||[[Vwayèl devan unrounded pre-fèmen|ɪ]]||[[Vwayèl awondi devan pre-fèmen|ʏ]]|| || || ||[[Pre-fèmen mitan-dèyè vwayèl unrounded|ɯ̽]] 
|[[Vwayèl awondi dèyè pre-fèmen|ʊ]]|| ||
|--
|Mwatye fèmen||[[Unrounded devan mitan-fèmen vwayèl|e]]||[[Awondi devan mitan-fèmen vwayèl|ø]]|| || ||[[Vwayèl santral unrounded mitan-fèmen|ɘ]]|| ||[[Mitan-fèmen vwayèl awondi santral|ɵ]]|| || ||[[Unrounded back mitan-fèmen vwayèl|ɤ]]||[[Fèmen tounen awondi vwayèl|oh]]
|--
|Mwayèn|| [[Mitan devan unrounded vwayèl|e]]|| {{Lien|trad=Mid_front_rounded_vowel|fr=Mid_front_rounded_vowel|texte=ø̞}}|| || || ||[[Mwayen mitan vwayèl|ə]]|| || || || {{Lien|trad=Mid_back_unrounded_vowel|fr=Mid_back_unrounded_vowel|texte=ɤ̞}}||[[Mitan tounen vwayèl awondi|o̞]]
|--
|Mwatye-louvri||[[Unrounded devan mitan-ouvè vwayèl|ɛ]]||[[Louvri devan vwayèl awondi|œ]]|| || ||[[Vwayèl santral unrounded mitan-ouvè|ɜ]]|| ||[[Mid-louvri awondi vwayèl santral|ɞ]]|| || ||[[Unrounded back mitan-ouvè vwayèl|ʌ]]||[[Semi-louvri tounen vwayèl awondi|ɔ]]
|--
|Pre-louvri|| [[Toupre-devan unrounded pre-fèmen vwayèl|æ]]|| || || || ||[[Vwayèl santral pre-louvri|ɐ]]|| || || || ||
|--
|louvri||[[Louvri vwayèl devan unrounded|gen]]|| ɶ || || || [[Vwayèl santral unrounded louvri|gen]]|| || || || ||[[Louvri tounen unrounded vwayèl|ɑ]]||[[Louvri vwayèl awondi dèyè|ɒ]]
|}
Klasifikasyon vwayèl sa yo ka fèt tou ak yon reprezantasyon ki genyen twa dimansyon ki mete aksan sou twa kritè klasifikasyon yo :
[[Fichye:API_cube_des_voyelles_legende_50.png|lien=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/API_cube_des_voyelles_legende_50.png|centré]]

Lòt vwayèl yo transkri soti nan sa yo lè yo ajoute youn oswa plis dyakritik ki modifye atikilasyon li yo :

===Tablo dyakritik ki afekte vwayèl yo===

{{Tablo pou modifye vwayèl AFE yo}}Pa egzanp:

* Nan nen yo (nazal) nan [[Fransè estanda|franse estanda]] yo se {{APIb|ɔ̃}} ( ''on'' ), {{APIb|ɛ̃}} ( ''hein'' ), {{APIb|œ̃}} ( ''un'' ), {{APIb|ɑ̃}} ( ''an'' );
* kout /o/ nan Ongwa (egzanp ''kor'', laj) se mwens dèyè ak yon ti kras pi ouvè pase /oː/ long la (egzanp ''kór'', maladi), transkripsyon atansyon bay li kòm {{APIb|[o̟̞]}} .

==== Kantite (alongasyon oswa rediksyon) ====
[[Kantite vokal|Kantite]] vwayèl yo endike konsa:

<div align="center">
{{Tablo siy AFE ki endike kantite}}
</div>

Nòt:

# Se senbòl ponktiyasyon [[De pwen]] an souvan itilize olye pou yo [[Kwonik|kwòn]] nan (de pwen triyangilè), pou egzanp {{APIb|[a:]}} olye pou yo {{APIb|[aː]}} .
# Nan lang kote alonjman oswa kout vwayèl toujou egziste pou kèk moun ki pale men li pa enpòtan ankò (pa egzanp nan franse modèn " estanda ”), vwayèl long yo pa anote ankò nan transkripsyon fonolojik, e menm vwayèl amuï yo omisyon (pa egzanp [[schwa]] amuï nan fen yon mo, ki vin tounen [[e bèbè]]  nan fransè modèn).
# Transkripsyon Latin ki baze sou analiz fonemik, nan lang ki toujou distenge longè vwayèl (tankou lang [[Lang japonè|Japonè]] oswa [[Lang indo-aryen yo|lang Indo-aryen]] ), souvan devye de notasyon API epi sèvi ak yon [[Macron (dyakritik)|makwon]] (oswa menm yon [[Aksan sikonlèks|aksan sikonflexes]] ) pou vwayèl long.

Pou egzanp, ''Mete woz sa a desann !'', Fonolojik / {{APIb|poz sɛt ʁoz}} /, se souvan reyalize nan nò-lwès [[Pari|parizyèn]] franse [ {{APIb|poːsɛtˈʁoːz}} ], nan sid-lwès franse [ {{APIb|pɔˑzəsɛtəˈʁ̥ɔˑzə}} ], nan franse Corsican [ {{APIb|poːzəsɛtəˈʁoːzə}} ], nan franse Picardy [ {{APIb|pɔsɛtˈʁɔz}}, enɔe. {{APIb|poz'sɛːtʁoːz}} ] (reyalizasyon rejyonal sa yo se bagay komen, men yo [[Idiolect|ka varye tou yon ti kras de yon moun a yon lòt]], tou depann de laj, atitid oswa entansyon, se poutèt sa li ra pou itilize yo kòm yon referans tèminoloji, diksyonè ki kontante tèt yo ak analiz fonolojik. san yo pa make tout diferans posib nan reyalizasyon fonetik fonèm yo).

Rediksyon nan vwayèl fonemik long yo pa note fonetikman: nou itilize senbòl nòmal la lè nou retire siy alonjman fonetik li yo. Yon lòt bò, silab kout yo note fonolojikman ak yon aksan kout epi vwayèl amuïes yo swa retire nan notasyon fonemik la oswa make nan parantèz

====Tonèm====
Transkripsyon [[Ton|tonèm yo]] swiv pwosedi ki anba a.
* Pou sèten ton ki gen pwofil ton an senp, yo itilize swa yon dyakritik oswa yon [[Piktogram|piktogram ki]] reprezante ton an oswa yon aksan (pa egzanp : ton konstan ton wo, mitan-wo, mitan, mitan-ba, ba).
* Pou ton ki gen pwofil ton ki pi konplèks, yo bay sèlman yon piktogram ki reprezante pwofil ton an. Pa egzanp, li posib pou rann [[Mandarin (lang)|Mandarin]]我姓张(   (“ Non mwen se Zhang ") pa / {{APIb|wɔ˨˩˦ ɕiŋ˥˩ tʂɑŋ˥}} /. [Gade nòt anba yo] .

<div align="center">
{{Tablo tonèm AFE yo}}
</div>

Fòt ton an reprezante pa ꜜ, ogmantasyon ton an pa ꜛ.

Nòt:
# Senbòl pou ton wotè varyab sèlman parèt kòrèkteman si font yo itilize pou montre yo te bay posibilite sa a epi navigatè a sipòte li. ; otreman, senbòl ki koresponn ak diferan ton yo pran pa ton an ap parèt youn apre lòt. Layout kòrèk senbòl yo bay sou [[:File:Ipa-chart-all-1000px.png|fèy rezime API a]] .
# Notasyon ton sipèskripsyon nimerik, pa egzanp我姓张/ {{APIb|wɔ{{exp|214}} ɕiŋ{{exp|51}} tʂɑŋ{{exp|5}}}} /, souvan itilize pou simonte move manyen ton API pa òdinatè modèn yo. Notasyon sa a pa estanda epi fòma li depann de fanmi lang yo etidye, men yo trè komen nan transcription fonolojik yo paske ton sa yo enpòtan lengwistikman pou distenge tèm ak lang ki gen anpil ton tankou [[Lang chinwa|lang Chinwa]] .
# Nan transliterasyon Laten ( [[Romanizasyon (ekri)|romanizasyon]] ), kote senbòl API yo pa itilize ditou men yo ranplase pa itilizasyon òtograf ki pre lang oksidantal yo epi ki gen anpil digraf (egzanp [[Hanyu pinyin|pinyin]] estandarizasyon romanizasyon an), ton sa yo menm deziye trè souvan ak nòmal. chif epi yo pa ekspozan.
# Pafwa menm ton sa yo transkri lè l sèvi avèk aksan abityèl oswa dyakritik òtograf Latin yo (olye de chif yo), epi souvan pa gen rapò ak dyakrit IPA. : romanizasyon sa yo ka menm te evolye nan òtograf nòmal pou lang sa yo ton (pa egzanp, ekriti Laten aktyèl la nan [[Vyetnamyen|Vietnamyen]] an, kote menm vwayèl la ka gen de diakritik diferan. : yon aksan ki lye oswa dyakritik pou sonje modifikasyon vwayèl la, lòt aksan ki anlè vwayèl la mete pou note ton an).

===Konsòn===
==== Segman ====
AFE a klase konsòn dapre twa kritè:
* [[Mòd atikilasyon|mòd atikilasyon]] ;
* [[Pwen atikilasyon|pwen atikilasyon]] ;
* [[vwazman]] a.

{{Palèt Konsòn AFE/tablo}}

[[Kategori:Alfabè Fonetik Entènasyonal| ]]
[[Kategori:Inicode]]
[[Kategori:Varyant de l'alfabè laten]]

==Gade tou==
{{Lòt pwojè
| wikiversity = Alphabet phonétique international
}}
{{Kategori prensipal}}

==Atik ki gen rapò==
* [[Alfabèt Fonetik Entènasyonal Cursive]]
* [[alfabè fonetik Ameriken]]
* [[Uralic alfabè fonetik]]
* [[Pwononsyasyon franse]]
* [[TIPA (typeface)|TIPA]] (pake ki pèmèt itilizasyon API nan [[Latèks|LaTeX]] )
* [https://fr.wiktionary.org/wiki/Annexe:Prononciation Anèks: Pwononsyasyon] an franse sou Wiktionary

==Bibliyografi==
* AFE
** (en) Asosyasyon Fonetik Entènasyonal, Manyèl Asosyasyon Fonetik Entènasyonal la : yon gid pou itilize Alfabè Fonetik Entènasyonal la, Cambridge, Cambridge University Press , <time>(en)</time> (en) p. ( <nowiki>ISBN 0-521-63751-1</nowiki> ak 0-521-65236-7, li sou entènèt )
** André Martinet, Eleman lengwistik jeneral, Paris, Armand Colin , <time>André</time>  André 1ye ed. 1960), 223 p. ( <nowiki>ISBN 978-2-200-26573-1</nowiki>, 9782200602994 ak 2-200-26573-5 )
** (en) Luciano Canepari, " IPA ofisyèl la ak lòt evalyasyon , nan A Handbook of Phonetics: ‹Natirèl› Fonetik, München, Lincom Europa, <time>(en)</time> (en) p. ( <nowiki>ISBN 3-89586-480-3</nowiki>, li sou entènèt )
* Egzanp lengwistik
** {{lien web| titre = Illustrations of the IPA - free content [= {{lang|fr|Illustrations de l’API - contenu gratuit}}]
 | site = Journal of the International Phonetic Association 
 | url = https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-phonetic-association/illustrations-of-the-ipa-free-content
}}
** [[Lang alman|Alman]] : ''Duden, die Grammatik'' , ( <nowiki>ISBN 3-411-04046-7</nowiki> )
** [[Lang angle|angle]] : ''[http://dictionary.cambridge.org/ Cambridge Dictionary of American English]'' , ( <nowiki>ISBN 0-521-77974-X</nowiki> )
** [[Mandaren (lang)|Mandaren]] : ''[https://chine.in/mandarin/dictionnaire/CFDICT/ CFDICT]'' oswa ''{{En}} [http://www.mandarintools.com/cedict.html CEDICT]''

==Lyen deyò==
* <cite id="site_officiel" class="ouvrage" style="font-style: normal;"><span class="wd_p856"><abbr class="abbr indicateur-langue">(en)</abbr>&nbsp;[https://www.internationalphoneticassociation.org/ Site officiel]<span class="noprint wikidata-linkback">[[Fichye:Blue_pencil.svg|lien=https://www.wikidata.org/wiki/Q21204?uselang=fr#P856|base|classe=noviewer|10x10px|Voir et modifier les données sur Wikidata]]</span></span></cite>
* <div id="1592" class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback">[[Fichye:Blue_pencil.svg|lien=https://www.wikidata.org/wiki/Q21204?uselang=fr#identifiers|base|classe=noviewer|10x10px|Voir et modifier les données sur Wikidata]]</span></span> :

* [https://www.britannica.com/topic/International-Phonetic-Alphabet ''Encyclopædia Britannica'']
* [https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0220767.xml ''Gran Enciclopèdia Catalana''] </div>
* <div id="1600" class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">[[:fr:Autorité (sciences de l'information)|Notices d'autorité]]<span class="noprint wikidata-linkback">[[Fichye:Blue_pencil.svg|lien=https://www.wikidata.org/wiki/Q21204?uselang=fr#identifiers|base|classe=noviewer|10x10px|Voir et modifier les données sur Wikidata]]</span></span> :

* <span class="nowrap uid noarchive">[http://d-nb.info/gnd/4421853-9 Gemeinsame Normdatei]</span>
* <span class="nowrap uid noarchive">[http://aut.nkp.cz/ph188861 Bibliothèque nationale tchèque]</span> </div>
* [http://venus.unive.it/canipa/ {{exp|can}}IPA, système de Luciano Canepari : 500 symboles basiques, 300 complémentaires, et 200 supplémentaires] (documents [[Portable Document Format|PDF]] en anglais et en italien ; traduction française du chapitre sur le français)
* [http://www.lfsag.unito.it/ipa/index_fr.html Tableau API des consonnes et voyelles avec audio et exemples] par le Laboratoire de phonétique expérimentale de l'université de Turin, Italie.
* <span id="de_Toulouse,_France2013" class="ouvrage"><span id="Université_de_Toulouse,_France2013" class="ouvrage">Université de Toulouse, France, [https://web.archive.org/web/20210308070435/http://w3.uohprod.univ-tlse2.fr/UOH-PHONETIQUE-FLE/DOCS/DOC01.pdf « <cite style="font-style:normal;">Symboles phonétiques des sons du français</cite> »] <abbr title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe" class="abbr indicateur-format format-pdf">&#x5B;PDF&#x5D;</abbr>, <time>2013</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time datetime="2019-07-02" data-sort-value="2019-07-02" class="nowrap">2 juillet 2019</time>)</small></span></span>