Parthie

Rejyon Anpi Achemenid yo.

Parthia se yon rejyon istorik ki sitiye nan nòdès plato Iranyen an, ansyen satrapi Anpi Achemenid a ak bèso Anpi Pati yo. ki te domine plato Iranyen an ak tanzantan Mezopotami ant 190 av. J.-C. ak 224 ap. J.-C.

Fwontyè Parthia yo se Kopet-Dag montay nan nò (jodi a fwontyè ant Iran ak Turkmenistan) ak dezè Dasht-e Kavir Sid. Nan lwès se Media, nan nòdwès se Hyrcania, nan nòdès se Margiana ak nan sidès la se Aria. Rejyon sa a te fètil ak byen irigasyon pandan Antikite, epi tou te gen gwo forè nan epòk sa a.

Tèks Asiri yo mansyone yon peyi ki rele Partakka oswa Partukka nan VII^e syèk av. J.-K.. Nan yon tan enkoni, moun ki rete sou li yo te soumèt pa Medes yo, ki te dirije premye Anpi Pès la anvan yo te ranvèse pa Siris Gran nan 550. av. J.-C. Anpi Achemenid Lè sa a, Parthia te fè pati Anpi Achemenid pou de syèk kap vini yo.

Istwa

rightArtaban V ak satrap Khvasak li. Bas-relief yo te jwenn nan Susa, III^e syèk Modèl:Ap JC

Gen kèk istoryen ansyen ki te souestime pouvwa premye anpi a, ki pa t ka separe aklè anpi ki vin apre a ak orijin Endo-Ewopeyen an.

Okòmansman, de frè yo te rele Arsaces ak Tiridates te fè tèt yo endepandan de Seleucid nan zòn ki lwen nan nò Iran, alantou 250 av. J.-C.Antiochos III premye bat Pati yo nan 206 av. J.-C., Modèl:Doute. Sepandan, li te sèlman soti nan dezyèm mwatye nan 2yèm syèk av. J.-C. ke Pati yo, desandan Scythians yo, te pwofite febli Seleucids yo pou yo te kontwole piti piti tout teritwa ki te chita sou bò solèy leve Siri. Apre yo te fin manje nan Anpi Seleusid la ak lòt vwazen yo, Pati yo te vin pi gwo konpetitè Wòm nan lès Mediterane.

Soti nan 1ye syèk av. J.-C., Pati yo souvan entèveni nan politik lès Mediterane e yo te opoze Women. Yo te jwenn respè yo lè yo te rive detwi lame Crassus nan 53 BC]. BC nan batay Carrhes, e li te vin pi gwo ènmi Wòm. Lèt la te eseye pou gremesi detwi anpi yo atravè envazyon (pa egzanp sou Trajan). Li pa reyisi, byenke envazyon sa yo te febli yo anpil. Nan 224, Ardashêr, gouvènè pwovens Achemenid Fars/Persis/Perside, te ranvèse Artabanus V e li te fonde dinasti Sasanid la.

Yon ti kras konnen sou Pati yo: yo pa te gen okenn literati pwòp yo e istwa ekri yo limite a yon pati nan deskripsyon konfli yo ak Women yo, Grèk ak Lachin. Fòs yo se te yon konbinezon de taktik asèlman tipik nan yon branch fanmi kavalye nomad ak òganizasyon ki nesesè yo tabli yon anpi vas, byenke dènye a pa janm rive jwenn pouvwa a nan anpi Achemenid ak Sasanian. Wayòm vasal Pati yo sanble yo te fè yon gwo pati nan teritwa yo. Vil yo ki gen orijin grèk (Seleucia nan Tigris la) te gen yon sèten otonomi.

Apre defèt yo, Parthians yo, ki te fòme ak yon ti klas nòb, sanble yo te disparèt kite kèk tras.

Ilistrasyon

• 
  Tèt Rèn Musa, madanm wa Phraates IV, I^er syèk av. J.-K., mize nasyonal Iran.
• 
  Plak an kwiv ki soti nan peryòd Pati a ki reprezante Pegasus; dekouvri nan Khouzestan.
• 
  Tèt sous dlo soti nan I^er / II^e syèk.

Apendis

Atik ki gen rapò

• Arsacids
• Parthian
• Piki Pati

Bibliyografi

Ansyen istoryen

• Justin, Abreje nan Istwa Filipik Trogus Pompey {{li sou entènèt|link=http://www.forumromanum.org/literature/justin/trad41.html#4%7Cdate=17 oktòb 2009}}.

Otè modèn

• “Parthes, the story of a little-known empire, rival of Rome”, nan Les Dossiers d'archéologie, n^o 271, mas 2002.
• Modèl:Ref-Verstandig-Parthe.
• Franz Altheim (trad. soti nan Henri E. Del Medico), Alexander and Asia, Paris, Payot, 1954. Chapit X: 'The Parthians'.

Lyen deyò

Sou lòt pwojè yo :

Parthie, sou Wikimedia Commons

• Jérôme Gaslain, « The Parthes Arsacides: a forgotten empire », sur Clio, fevriye 2004.
• Perseus: Kavalye Pati yo. Aspè nan estrikti sosyal la nan Parthia.