Savwa
Savwa se yon ansanm konesans oubyen aptitid repwodiktib, akeri pa etid la ou eksperyans.
Definisyon[modifye | modifye kòd]
to read again, to structure and modify these sections of the article
An kreyòl ayisyen, tèm yo ki pou konesans e pou savwa se yo ki anplwaye atò ke, pran egzanp, nan lang anglèz a knowledge itilize nan tout okazyon. Dekalaj sa a gen pou orijin ansyèn piske mo a pwodui nan laten sapere, vèb ki anplwaye entranzitivman ta endike you antite ki ta posede don savwa a. Nan koze sa a atò pa gen referans nan pwosesis konyitif ki pi piti a. Se n èk nan Mwayenaj vin blayi sans kounye a aprè lè nou fin tranzite pa yon fòm figire dezinyan yon moun ankèlke sòt enfòme. Apati epòk sa a, lefètke savwa a konsidere kòm yon atestasyon oubyen garanti sajès la, asosyasyon ke nou retwouve nan jou sa a yo anba fòm ki pou konfizyon tradisyonèl la ant savwa a e entelijans lan ; debann opozisyon yo menm jan ke « tèt byen plen » e « tèt byen fèt » raple ke bagay yo se pa si senp.
Tou kòm savwa e konnen pa anplwaye nan menm kontèks, nou distenge savwa ak konesans :
- savwa a : Pou Littré (1877), tèm sa a pa anplwaye ke nan sengilye e te defini tankou « Konesans bourike etidye bay, nan eksperyans anplifye definisyon sa a: « Ansanm ki pou konesans de yon moun oubyen de you kolektivite nan bourike etidye a, nan obsèvasyon, nan aprantisaj.
- Konesans lan : konesans nan yon lang, nan yon disiplin. Tèm sa a anplwaye li jeneralman nan ginen : konesans dayati doup pendoup, konesans pratik, baze de konesans, elt.
- savwa e konesans opoze yo nan domèn kwayans lan.
savwa a distenge li pa divès trè de yon ansanm konesans an patikilye pa dimansyon kalitativ : bourikasyon de yon savwa veritab sipoze yon pwosesis kontini pou asimilasyon e òganizasyon konesans lan pa sijè konsène a, ki opoze li ak yon senp pranfoure nan tèt e retansyon kote p ap gen ankenn volonte pou aplikasyon an. Nan ka chak grenn moun savwa a entèg donk you valè ajoute an rapò ak eksperyans nan tray yon moun pase e tout bann enfòmasyon kontekstyèl yo. Chak moun òganize e elabore savwa l la an fonksyon de enterè l yo e bezwen yo ; konpozant konsyant e volontè de elaborasyon sa a rele l metakonyisyon. Laplipa de « savwa » endividyèl yo se natirèlman itil ak aksyon an, ak pèfòmans li an, reyisit li a : « savwa, sa a se pouvwa ! ». Sa a se tou sou de miz an sitiyasyon ke repoze pi bon evalyasyon yo ki pou savwa a atò ke debann tès yo baze sou sèl restitisyon an ki pou enfòmasyon an pa garanti kalite l la e pa konsekan valè l la. Demêm, savwa a rann li plis vizib e pratik anba non an ki pou « savwa ki fè ». savwa yo ki plis entelektyèl yo repoze yo sou apwopriyasyon an oubyen kreyasyon de konsèp yo, an paralèl avèk devlopman debann « savwa syantifik » oubyen ki pou filozofi. nosyon an ki pou "savwa-tyou", kanta pou li, li itilize notaman nan chan fòmasyon debann granmoun ranvwa aktout atitid yo e konpòtman ke yoi sijè mete an branl pou adapte li ak you milye.
Si savwa a se nan orijin ni yon konpozant pèsonèl e endividyèl, konsèp la etann ni natirèlman ak tout antite kapab de you kapitalizasyon analòg de eksperyans li an :
- lòt zannimo e lòt òganis « savan » ;
- tout kominote oubyen gwoup imen e donk limanite nan ansanm ; nou pale de « savwa tradisyonèl », « savwa espesyalize », « savwa de limanite », elt. ;
- sèten sistèm enfòmatik, sa ke sa a poze ekivalans ki pou savwa imen e ki pou savwa ki pou machin nome jan l ye a mete an mouvman nan yon sistèm ekspè ;
Chak kominote repoze sou yon savwa pataje ; se you konpozant de idantite li la. pwa a e rekonesans de savwa sa a e donk ki pou savwa prezante debann fòm varyab, men sò a ki pou kominote se jeneralman lye ak konsèvasyon de patrimwàn imateryèl. Nan nannan tout sosyete e kilti, edikasyon an gen pou misyon ede ak apwopriyation ki pou savwa kolektif elemantè, n pale konsa de bourikasyon de yon sòk konmen, ansèyman konplete bourikasyon an ki pou konnesans e savwa ki fè disziplinè, pandan ke fòmasyon pwofesyonèl se chaje pou transmisyon detout savwa pwofesyonèl.
savwa a prezante li donk jeneralman tankou you valè kolektiv ; yon resous de nati imateryèl. Nan pwennvi sa a, kite pwovizwaman bò kote enseszsab la dimansyon psikolojik, valè sa a pran figi you byen e menm you « byen ekonomik ». N reyifye donk reyalite sa a nan materyalize nan langaj lan. Nou pale donk de :
- redi pou savwa, aksè ak savwa a, apwopriyasyon pouvin savwa ;
- transmisyon pou savwa, echanj de savwa, pataj ki pou savwa a, sikilasyon bagay savwa ;
- jesyon savwa (GS), metriz tout savwa yo, valorizasyon detout savwa.
Selon epòk yo e kilti yo, konsèvasyon ki pou savwa a e transmisyon debann konesans ki apiye li sou kominikasyon oral e ekspresyon ekrit. Debann « antrepo ki pou savwa » se yo ki kreye e kenbe byen djanm memwa kolektiv : bibliyotèk, sant pou dokimantasyon, elt.
Nan yon sètèn mezi, savwa a transmèt de mannyè enfòmèl pa kominikasyon ant pè oubyen enteraksyon ant manm pou estati konparab. efikasite ki pou transmisyon an detan pou yon pa fonksyon de plastisite mantal la ki pou aprenan an, li menm fonksyon pous laj li a an patikilye, pedagoji etidye kondisyon ki pou transmisyon saca yo ant novis e aprenan e mèt yo a oubyen pwofesè plis eksperimante oubyen plis savwa. Mwayen nimerik favorize aksè ak you mas de done, yon anrichisman e you sikilasyon akselere enfòmasyon yo. Savwa a ka dezòmè vin distenge li ant yon premye pa savwa-estòk li kapab you savwa valide, kimile nan dire a, diman valide ki kreze yon silon disziplinè e you lòt kote yon savwa-fliks, li kapab se you savwa ki òganize debann lyen yo ki modifye li rapidman koteke validite a se konstaman rewè gras ak yon sikilasyon e debann koreksyons rapid yo.