Fabre Geffrard
| Fabre Geffrard | |
|---|---|
 Foto Prezidan Geffrard (1866). | |
| Fonksyon | |
| Prezidan Ayiti | |
| – ( 8 an, 1 mwa ak 26 jou) |
|
| Eleksyon | |
| Predesesè | Fen Anpi a Faustin I (anperè) |
| Siksesè | Nissage Saget (prezidan pwovizwa) Sylvain I (anperè) |
| Biyografi | |
| Non nesans | Guillaume Fabre Nicolas Geffrard |
| Dat nesans | |
| Lye nesans | Ansavo (Ayiti) |
| Dat lanmò | (ak 72 ane) |
| Lye lanmò | Kinstòn (Jamayik) |
| Pwofesyon | Militè |
|
|
|
.svg) |
|
| Lis prezidan Ayiti | |
modifye  |
|
Guillaume Fabre Nicolas Geffrard (fèt 23 septanm 1806 nan Ansavo - mouri 31 desanm 1878 nan Kinstòn, Jamayik) se yon politisyen ak sòlda ayisyen ki te Prezidan Repiblik la depi 1859 rive nan demisyon li an 1867, apre koudeta militè enperyalis Sylvain Salnave yo.se yon politisyen ak sòlda ayisyen, ki te lidè siprèm ak pwotèktè eta a pou lavi depi 1859 jiska depozisyon an 1867, apre yon koudeta militè.
Jeneral nan lame ayisyen an, li te premye sèvi sou prezidans Jean-Pierre Boyer, answit te patisipe nan lagè endepandans Dominiken an, anvan li te fè sèman nan Anpi a apre asansyon Faustin Soulouque an 1849. Briyan sòlda, li te resevwa plizyè kòmandman nan men lèt la, sitou pandan plizyè kanpay militè kont vwazen Repiblik Dominikèn, epi pita yo te rele Duke nan Tabarre. Sepandan, li te rete yon repibliken fidèl, epi apre li te kolabore nan yon tantativ soulèvman ki te vize ranvèse anperè a, li te arete men jere yo sove, ki te pwovoke yon nouvo soulèvman: revolisyon an 1859, ki te mennen nan tonbe nan Anpi a. Li te retabli Repiblik la, retabli lòd pa aplike yon vèsyon amande nan konstitisyon 1816 la, ki te pèmèt li mete fen nan règ enperyal la ak retabli demokrasi elektoral lè li te eli prezidan nan dat 15 janvye 1859.
Yon nonm eklere ak yon demokrat fervan, yo souvan konsidere l kòm papa dezyèm repiblik ayisyen an. Pandan manda prezidansyèl li a, Geffrard te fè efò pou konsolide enstitisyon demokratik yo epi ankouraje pwogrè ekonomik ak sosyal peyi l.
Prezidans Geffrard a konstitye yon parantèz nan peryòd boulvèse sa a. Li te negosye yon konkorda ak Vatikan, ki te siyen nan lavil Wòm nan dat 28 mas 1860, ki te mete fen nan sism nan ant katolik ayisyen yo ak Legliz Wòm. Se te anba manda Geffrard tou ke Etazini ak prezidan Abraham Lincoln te rekonèt ofisyèlman Ayiti kòm yon eta totalman souveren ak endepandan nan dat 5 jen 1862. Li te devlope edikasyon piblik primè ak siperyè. Dapre kòd riral li an 1863, li te etabli corvée pou konstwi wout, kanal ak sous. Li ankouraje ekspòtasyon koton an ak mwatye lame a. Men, finans yo rete frajil. Li te oblije siprime plizyè konplo ki te menase estabilite rejim repibliken an, tankou Prens Sylvain Salnave nan mwa me 1865, ki te siprime gras ak entèvansyon marin Britanik la.
Sou prezidans li, Geffrard te travay pou retabli konfyans nan enstitisyon demokratik peyi a. Li te inisye refòm politik ki te vize ranfòse sistèm palmantè a, konsa bay tout Ayisyen yon vwa nan gouvènans nasyon yo. Politik rekonsilyasyon nasyonal li a te ede soulaje tansyon politik ak sosyal ki te souke peyi a pandan plizyè ane. Geffrard, antanke prezidan, mete aksan sou devlopman ekonomik ak sosyal tou, li t ap chèche amelyore kondisyon lavi popilasyon ayisyen an, nan favorize envestisman nan enfrastrikti ak pwomosyon endistri lokal, konsa kontribye nan estimile kwasans ekonomik ak diminye lamizè. Sepandan, manda prezidansyèl li pa te san defi. Geffrard te fè fas ak opozisyon sèten gwoup politik konsèvatè, espesyalman enperyalis, ak presyon ekstèn k ap chèche destabilize gouvènman l 'yo. Malgre obstak sa yo, li te rete yon defann fervan demokrasi ak lapè, travay san pran souf pou byennèt peyi l.
An 1867, apre yo fin fè gwo pwogrè nan konsolide demokrasi ak estabilite ann Ayiti, Geffrard te demisyone apre koudeta Salnave ki te pran kapital la. Li te pran wout egzil la, san li pa patisipe nan gè sivil ki vin apre a, li kite dèyè li yon eritaj lidèchip demokratik pwogresis ak devouman pou kòz pèp ayisyen an. Egzile nan Jamayik, Geffrard te ekri memwa li yo kote li te eksprime dezi pou peyi l kenbe lapè, estabilite ak modèl demokratik la, ak pèp ayisyen an kontinye goumen pou dwa yo, san yo pa bay presyon ak lide enperyalis. Apre yon ti retounen ann Ayiti ant 1872 ak 1874, li te pran retrèt nan Jamayik epi li te mouri nan Kingston an 1878.
Biyografi[modifye | modifye kòd]
Karyè militè[modifye | modifye kòd]
Papa l, Jeneral Nicolas Geffrard, se te youn nan papa endepandans ayisyen an e li te mouri kèk semèn apre nesans li. Fabre Geffrard te adopte pa tonton l ', Kolonèl Fabre. Geffrard te kite kolèj nan vil Okay nan 1821 epi li te enskri nan lame a. Lè Jeneral Rivière Hérard te kòmanse yon rebelyon kont diktatè Jean-Pierre Boyer an 1843, Geffrard te vin jwenn li epi yo te nonmen lyetnan-kolonèl. Lè sa a, yo te voye l nan vil Jérémie kote li te bat twoup Boyer yo, ke li te pouswiv jis nan penensil Tiburon. Apre triyonf militè sa a, li te elve nan ran jeneral brigadye an 1844. Nouvo chèf leta a, Jean-Baptiste Riché, te pè popilarite Geffrard, li fè yo arete l pou eseye mennen l devan jistis, men tribinal masyal la libere l. pou mank de prèv ase. An 1849, sou rèy Soulouque, Geffrard te kòmande yon ekspedisyon kont Dominikani pandan li te blese nan batay Azua. Li te okipe pozisyon ki pi wo nan lame a anba gouvènman Faustin Soulouque ak anba Anpi a. Nan lane 1849, Soulouque, ki te vin Anperè Faustin I, te nonmen li kòmande yon divizyon lame pandan premye lagè kont Sendomeng (jodi a Repiblik Dominikèn), kote li te genyen renome nan viktwa li nan La Tabarra. Pandan dezyèm lagè kont Sendomeng (1856) Jeneral Geffrard te distenge tèt li nan plizyè okazyon, sitou grasa direksyon abil atiri nan Banico. Se konsa, li rele Duke of Tabarre pou siksè militè li yo. Men, disosye tèt li ak rejim sa a ki te vin enpopilè, Geffrard te menase pa Anperè Faustin ak arestasyon. Arete, li chape epi òganize yon revolisyon, ki mennen nan tonbe nan Anpi an. Nan dat 15 janvye 1859, kèk minit apre anperè Faustin abdike, li te pwoklame retounen nan Konstitisyon 1816 la epi yo te eli Chèf Siprèm Eta ak Jeneralisim pou lavi.
Siprèm chèf leta pou lavi[modifye | modifye kòd]
Kòmansman rèy[modifye | modifye kòd]
Apre sezon otòn Anpi a, Geffrard te sezi pouvwa siprèm ak retabli sistèm monachi elektoral la, an fòs ant 1816 ak 1849. Le pli vit ke li te vin sou pouvwa a, Geffrard te trè popilè. Li eseye enpoze tèt li kòm sèl reprezantan pèp la epi li modifye enstitisyon yo epi fè adopte yon nouvo vèsyon amande konstitisyon an. Se kòmansman yon nouvo diktati ki enpoze tèt li nan yon kontèks rejè patizan Soulouque yo ak patizan Repibliken yo k ap mande fen prezidans lan pou lavi, tankou jeneral Sylvain Salnave.
Politik etranje[modifye | modifye kòd]
Zèv li yo[modifye | modifye kòd]
- Sa li fè