Trete Salt

Trete SALT yo (ki soti nan anglè "Strategic Arms Limitation Talks'") se de trete kontwòl zam ant Etazini ak [[Inyon Repiblik Sosyalis Sovyetik yo|Sovyetik] ] pandan Gè Fwad la. Apre yon pwosesis negosyasyon ki te kòmanse nan 1969, trete SALT I te siyen an 1972 ak SALT II nan 1979.

Trete SALT I la konsène zam estratejik ofansif yo. Li te siyen an menm tan ak trete ki konsène limitasyon sistèm misil anti-balistik (ki rele ABM Trete), ki konsène zam defansif estratejik yo. Trete SAL I fè pati obligasyon Etazini ak Sovyetik anba atik VI trete sou non-pwoliferasyon zam nikleyè (NPT) , te siyen an 1968 epi li te antre anvigè nan 1970.

Trete SALT II la finalman pa t ratifye epi kidonk pa t janm antre an vigè.

Kontèks[modifye | modifye kòd]

Kriz Kiben an nan 1962 te pwovoke konsyantizasyon sou danje nikleyè nan tou de Etazini ak Inyon Sovyetik la ak louvri yon peryòd de estabilite relatif nan frèt lagè a. Kennedy ak Khrushchev te kòmanse nan 1963 rechèch sa a pou yon mond ki pi an sekirite ki baze plis sou parite militè-estratejik ant de gwo pwisans yo pase sou yo. eseye jwenn dominasyon sou lòt la. Diskou Kennedy nan 10 jen montre sa a yon fason espektakilè kote li di ke « de peyi yo pataje yon limanite komen ak yon enterè komen nan evite yon katastwòf nikleyè ak bati yon lapè sensè ». Konkrètman, de Eta yo te etabli apati mwa Out 1963 yon liy dirèk kominikasyon ant Mezon Blan ak Kremlin pou evènman an. nan yon lòt kriz, epi konkli trete ki entèdi tès zam nikleyè nan atmosfè a, nan espas eksteryè ak anba dlo^[1].

Trete rediksyon zam nikleyè ki te siyen pa Etazini ak Sovyetik/Larisi
Sig	Ane siyati	Ane ratifikasyon
SALT I	1972	1972
SALT II	1979	X
INF	1987	1988
START I	1991	1994
START II	1993	1996 Etazini 2000 Larisi
SORT	2002	2003
New START	2010	2011

Akò SALT I[modifye | modifye kòd]

Nan 20 janvye 1969, jou inogirasyon Nixon, Inyon Sovyetik te eksprime dezi li pou diskite sou limitasyon zam estratejik yo. Chita pale yo te kòmanse 17 novanm 1969 sou zam estratejik ofansif ak sistèm defansif yo. De pati yo byen vit te jwenn tèt yo nan yon enpas akòz dezakò sou kalite zam yo dwe enkli nan trete a: Sovyetik la te ensiste pou ke sistèm nikleyè Ameriken an Ewòp yo dwe enkli nan ekwasyon estratejik la, pandan y ap Etazini yo vle yo dwe trete. ak nan yon fowòm diferan, ansanm ak sistèm Sovyetik kout ak mwayen-ranje. Nan 20 me 1971, Etazini ak Sovyetik te anonse ke yo te rive jwenn yon akò preliminè sou de dokiman separe, yon akò pwovizwa pou limite sèten sistèm ofansif estratejik ak yon trete pou limite sistèm ABM ^[2].

Trete SAL I te siyen nan 26 me 1972 nan Moskou ant Ameriken yo ak Sovyetik yo pa Richard Nixon ak Leonid Brezhnev . Non ofisyèl li se Akò Pwovizwa Ant Etazini nan Amerik ak Inyon Repiblik Sosyalis Sovyetik Konsènan Sèten Mezi Konsènan Limitasyon Zam Estratejik Ofansif yo. Trete SAL I te ratifye nan 3 oktòb 1972 pa Etazini ak Inyon Sovyetik^[2].

Akò pwovizwa sa a valab pou yon peryòd senkan. Se poutèt sa, li ekspire nan 3 oktòb 1977, sepandan, Etazini te anonse nan 23 septanm 1977 ke yo pral kontinye obsève li toutotan negosyasyon ki gen rapò ak trete a kontinye an paralèl. . SAL II. Inyon Sovyetik te fè yon anons menm jan an nan 25 septanm 1977^[2].

Akò SALT II[modifye | modifye kòd]

Negosyasyon kontinye ant de gwo pouvwa. Nan dat 18 jen 1979 nan Vyèn, Jimmy Carter pou Ameriken yo ak Leonid Brezhnev pou Sovyetik yo te siyen trete a SEL II. Sa a pote limit adisyonèl konpare ak SAL I epi li defini yon plafon presi nan bonbadè ak lans misil tolere, sa ki vle di destriksyon nan. sipli. Li entèdi tou voye zam nikleyè nan lespas ak Fractional Orbital Bombardment System.

Akoz deteryorasyon relasyon Lès-Lwès, akòz obsèvasyon nan Modèl:Periodo ke Sovyetik la te benefisye plis pase Etazini nan detant, Sena Etazini te refize pandan sis mwa prezidan Carter. demann pou ratifye trete a epi prezidan an te finalman renonse demann sa a apre Envazyon Sovyetik nan Afganistan. Men, nou te fè remake ke entèvansyon 27 desanm 1979 te vini sis mwa apre siyen trete a alòske li te pran sèlman kat mwa (26 me 1972- – 3 oktòb 1972) pou jwenn ratifikasyon trete SALT ant Nixon ak Brezhnev, refi pèsistan sa a te ka retire ezitasyon Kremlin an pou l reponn pozitivman a demann ensistans pou entèvansyon gouvènman Afgan an te fòme depi prentan 1979 nan Inyon Sovyetik^[3]. Sepandan, menm san yo pa te ratifye, kondisyon ki nan trete a te respekte nan pratik.

Limit trete yo SALT[modifye | modifye kòd]

Plafon trete yo otorize SALT
Eleman karakteristik trete yo	SALT I		SALT II
Dat siyati	26 me 1972		18 jen 1979
Dat antre	3 oktòb 1972		Pa ratifye
Plafon sou lansè	Etazini	URSS	Etazini / URSS	Mirvés^{[alpha 1]}
ICBM	1 054	1 618	2 250	820	1 200	1 320
SLBM	656	950
Bonbadye / ASBM^{[alpha 2]}	Lib	Lib
Bonbadye / ALCM^{[alpha 3]}
Bonbadye/ Bonm^{[alpha 4]}

Nòt ki gen rapò ak tablo a

↑ Lansè ak ekiman plizye tèt (nan anglè MIRV pou (en) Multiple Independant Reentry Vehicle)
↑ ASBM : misil balistik "air-sol" - An pratik, tip zam sa a pa janm rive nan estad operasyonèl - Ezanp ki pi avanse a se Skybolt, abandone fini 1962.
↑ ALCM : misil "croisière air-sol" ki pi siperyè ak 600 km.
↑ Bonbadye ki ekipe ak bonm epi pa ekipe ak ASBM oswa ALCM.

Lyen deyò[modifye | modifye kòd]

Avi nan diksyonè oswa ansiklopedi jeneralis :
Dosye otorite :
- VIAF
- GND
- Israël
- Tchéquie

[4] Lansè ak ekiman plizye tèt (nan anglè MIRV pou (en) Multiple Independant Reentry Vehicle)

[5] ASBM : misil balistik "air-sol" - An pratik, tip zam sa a pa janm rive nan estad operasyonèl - Ezanp ki pi avanse a se Skybolt, abandone fini 1962.

[lanceur-6] ALCM : misil "croisière air-sol" ki pi siperyè ak 600 km.

[7] Bonbadye ki ekipe ak bonm epi pa ekipe ak ASBM oswa ALCM.

[Cartigny2013-1] Cartigny 2013.

[:0-2] 2,0 ^2,1 et ^2,2 NTI SEL I 2011

[Mélandri1995-3] Mélandri 1995.

[1]

[2]

[3]

[alpha 1]

[alpha 2]

[alpha 3]

[alpha 4]