Wayòm Itali (1861-1946)

Peyi Wa Itali (nan Italyen: Regno d'Italia), ki gouvène pa dinasti wayal kay Savoy, se non Eta Italyen soti nan 1861 rive nan 1946, ki soti nan Peyi Wa ki nan Sardinia apre peryòd la nan lagè endepandans yo nan Risorgimento. Pandan peryòd ki soti nan 1922 rive nan 1943, gouvènman fachis la Benito Mussolini, Peyi Wa a, ki te dirije, yo souvan refere yo kòm Fachis. Itali, san yo pa te entèwonp rejim monarchik la.

Rezime[modifye | modifye kòd]

Peyi Wa ki nan peyi Itali, prive de Nis ak Savoy te bay Lafrans nan 1860, te soti nan Peyi Wa ki nan Piedmont- Sardinia apre dezyèm lagè endepandans Italyen an, Yon twazyèm lagè endepandans yo pral nesesè pou kontinye inifye Itali, lagè Ostralyen-Pris la nan ki Itali pral yon pati ki pral fè li entegre pseudo Peyi Wa ki nan Veneto, toujou fèt. pa Otrichyen yo. Pou kèk moun, Gran Lagè a, nan fen ki pwovens Alto Adige, Trentino ak Friuli te entegre, konstitye katriyèm lagè endepandans la. Peryòd ki soti 1848 rive 1871 ki, apre defèt Napoleon III a, te pèmèt Wayòm Itali konkeri Wòm ak Latium toujou nan men Pius IX yo rele Risorgimento.

Peryòd Victor-Emmanuel II of Savoy ki soti 1859 rive 1861 yo rele tou "Victor-Emmanuel II Wa Eli", ki byen deziyen. fason li te antre sou twòn peyi Itali. Vrèmanvre, nan 1860 Duche Parma, Duche Modena ak Gran Duche Toscane te vote plebisit pou inyon ak wayòm nan. Menm ane a, Peyi Wa De Sicili yo te konkeri gras a Ekspedisyon Milye yo ak Romagna, Mach yo ak [[ [ Ombria]] yo te pran nan Eta Papal yo pa Piedmontais yo. Tout teritwa sa yo anekte ofisyèlman nan wayòm nan apre plebisits. Li rete pou reyalize entegrasyon diferan eta ki te separe pandan plizyè syèk.

Nan janvye 1861 eleksyon premye palman inite a te fèt. Avèk premye konvokasyon Palman an Italyen an nan 18 fevriye 1861 ak pwoklamasyon 17 mas, Victor Emmanuel II te premye wa peyi Itali soti nan 1861 rive nan [[1878] ]. Nan 1866, apre Twazyèm Lagè Endepandans, Veneto ak Mantoua, yo retire nan Anpi 'Otrich, yo te anekse. nan wayòm nan. Nan 1870, ak kaptire Wòm, Lazio te anekse ak wayòm nan, yo te retire nèt ale nan Eta Papal yo. Wòm vin ofisyèlman kapital Itali (tankou Torino ak Florence te deja)^[1].

Lè sa a, wayòm nan te gouvène pa Humbert I (1878 - 1900), ki te asasinen nan yon atak pa anarchis Gaetano Bresci, ak pa Victor-Emmanuel III (1900 – 1946). Sou rèy dènye a, nan 1919, apre Premye Gè Mondyal la, Trentino, Alto-Adige, Gorizia ak lès Friuli, Istria, Triest ak Zara (Zadar). Fiume (Rijeka) te ini ak wayòm nan nan 1924.

Apre peryòd fachis ak Dezyèm Gè Mondyal la, Istria ak Fiume ak Zara te cédé nan 1947 nan Yougoslavi. Wayòm Itali a, ki te dirije pa Humbert II premye kòm lyetnan jeneral nan Peyi Wa a (1943 – 1946) answit pou apèn plis pase Yon mwa kòm wa. ("Wa Me") apre abdikasyon Victor-Emmanuel III a, fini ak pwoklamasyon Repiblik Italyen apre referandòm 2 jen 1946, ki make esklizyon an. House of Savoy soti nan peyi Itali apre 85 ane nan rèy.

Rèy Victor-Emanuel II (1861-1878)[modifye | modifye kòd]

Frajilite nouvo Leta a[modifye | modifye kòd]

Enstitisyonèl ak legalman, Wayòm Itali a se yon elajisman Wayòm Sardinia, dènye a se yon monachi konstitisyonèl dapre lèt St.atut albertin te fè nan Torino nan 1848; wa a nonmen gouvènman an ki responsab souveren an e non pa palman an, li kenbe prerogatif li tou nan zafè politik etranjè e se poutèt sa li chwazi minis militè yo (lagè ak marin). dwa vote bay, dapre lwa elektoral Piemontese 1848 la, sou baz resansman an; nan fason sa a moun ki gen dwa vote yo konstitye apèn 2% nan popilasyon an. Pandan eleksyon palmantè janvye 1861 yo, sou prèske 26 milyon abitan yo, se sèlman 419 938 moun (sa vle di 1.8% popilasyon an), menmsi se sèlman 419 938 moun. {formatnum:239583}} vote; finalman, vòt ki valab yo redui a 170 567 moun ki 70 000 se anplwaye leta, yo eli 85 prens, duk ak mak, 28 ofisye, 78 avoka, doktè ak enjenyè.

Fondasyon nouvo rejim nan se poutèt sa trè etwat epi fè li trè frajil. Particularite nouvo mas popilè yo ki te fè fas ak nouvo Leta a te manifeste nan yon seri soulèvman, revòlt, jiska yon gè geriya popilè ki te rele briganday, ki te konsène pwovens sid yo (1861 – 1865), ke lame a mete anba represyon san pitye. Yon lòt rezon se vòl kapital soti nan sid nan nò ak dezas ekonomik ak sosyal ki te rele "kesyon sid la". Ostilite Legliz Katolik ak Kleje anvè nouvo Eta a te ranfòse apre 1870 ak kapti Wòm (Kesyon Women).