Pouvwa egzekitif
Pouvwa egzekitif la (tou rele senpleman egzekitif) se youn nan twa (3) pouvwa politik, avèk pouvwa lejislatif la ak pouvwa jidisyè la, ki konstitye Leta nan yon rejim demokratik ki respekte separasyon pouvwa yo. Li responsab pou jere politik kouran nan Leta a ak asire aplikasyon an nan lwa a elabore pa pouvwa lejislatif la.
Nan yon rejim palmantè, pouvwa egzekitif la gen de (2) "tèt" : Chèf Deta a (sa a kapab se yon monak tankou nan Wayòm Ini oubyen nan Syèd) ak gouvènman (pafwa an reyalite limite ak Premye minis).
Nan yon rejim prezidansyèl, pouvwa egzekitif la gen youn sèl "tèt". Li rezime li ak Chèf Deta a, rès administrasyon konplètman anba lòd li. Nan Etazini, pouvwa egzekitif la antyèman nan men prezidan ameriken.
Misyon pouvwa egzekitif
[modifye | modifye kòd]Pouvwa egzekitif responsab sitou pou egzekite lwa ak desizyon jistis :
- li dirije fòs piblik la (Polis) ;
- pi souvan, li reprezante Leta devan jiridiksyon yo atravè pakè (eksepte nan peyi kote li endepandan)
- li dirije fòs militè ;
- li dirije administrasyon an (sèvis piblik) ;
- li dirije diplomasi a, negosye trete ;
- li nonmen fonksyonè yo ;
- li bay règleman.
Nan pratik nan peyi yo
[modifye | modifye kòd]Nan pratik, nan anpil peyi, pouvwa egzekitif la detèmine tout politik paske :
- Li gen yon enfliyans enpòtan sou pouvwa lejislatif la :
- nan yon rejim ewopeyen an (rele « palmentè »), enfliyans sa a se enpòtan, paske li kreye laplipa lwa, kouche ajanda a nan Palman an ak kontwole vòt la palmantè nan pati politik ;
- nan yon rejim ameriken (rele « prezidansyèl »), manm Kongrè yo otonòm, men prezidan dispoze dwa veto.
- Pouvwa jidisyè a sèvi sitou pou aplike estanda ki te pwodui pa de lòt pouvwa yo, epi li pa anpeche yo.
Nan Frans
[modifye | modifye kòd]An Frans, sou senkyèm Repiblik, pouvwa sa a se pataje ant prezidan Repiblik la (chèf Leta a) e gouvènman dirije pa Premye minis. Konjonkti politik kondisyone lotorite ki pou egzekitif lan. An sitiyasyon ki pou konkòdanse ak majorite yo, prezidan Repiblik la egzèse reyalite a pou pouvwa egzekitif lan atò ke sila a-sa la a ki vin ak Premye minis lan nan ka pou kobitasyon. Pouvwa egzekitif ki vin donk nan majè pati tan ak prezidan Repiblik sa a.
Nan Ayiti
[modifye | modifye kòd]Tranpri, ou dwe ajoute referans seryèz pou pwouve sa ou ekri.
tout pwoblèm Ayiti chita sou zafè Premye minis lan li l è pou elimine bagay sa a. Li t ap bon si nou gen yon gouvènè eli pou 30 an yo ki t ap asiste chak prezidan ki monte konsa nou t ap gen kontinuite leta a.
An Ayiti nou sou dezyèm endepandans depi 1986 n al kopye yon konstitisyon fransè olye nou te pase men nan sistèm divalyeris lan. Nou vin ak you zafè premye minis ki tounen yon kastèt chinwa pou nou ki se you sous koripsyon pou rejim palmantè a. Se toujou achte Prezidan an achte yon premye minis e Premye minis ratifye a toujou pran nan eto ant Prezidan an e rejim palmantè yo ki enpoze l moun pou chak pòs ministeryèl. Ki vin rann ni chèf Leta a ni Premye minis lan vin san pouvwa se rejim palmantè yo ki ap jwe wòl chèf Leta a ak chèf gouvènman an se sa k fè Prezidan yo pa janm fè eleksyon pou yo ka kraze rejim palmantè yo pou yo ka lib nan fen manda yo Rene Preval te kraze palman an Jovenel Moïse menm bagay la.