Pòtay:istwa

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Definisyon

Istwa se yon syans ki ap etidye sak pase sou latè, evènman. Li baze etid li anlè obsèvasyon, fouye jan li dekri nan dokiman ekri yo.



Masak pandan Revolisyon Ayisyen

Batay

Etimoloji

Non an soti nan "ankèt" (Ἱστορίαι / Historíai nan grèk ansyen) pa Hérodote, men li se Thucydides ki aplike nan li premye a nan metòd yo kritik, an patikilye travèse a nan sous diferan... Li vle di « chèche konesans pa ankèt », ki li menm vin grèk ansyen ἵστωρ, hístōr siyifi « sajès », « tenmwen » oubyen « jije ». [1].

Mo sa a antre nan Lang Ayisyèn anviwon XIIe syèk avèk sans lan « relasyon ant evènman ki make lavi, yon rèyn » oubyen « kwonik yon pèp »[2]. Li prann tou sans jeneral istwa (nan sans resi), polisemi ke li gen konsève kounye a nan Lang Ayisyèn tankou an franse. Zh'seid ah pârtihi khi pou XIIIe syèk, taank-koo ca ann teinmoyei uzagje khe n'an feid Brunetto Latini n'an Livre dou Trésor, khe tèrme lan koounmancei n'an recouvrihi seins khi pou « récit historik »[3]. N'ca notei n'an teinmp Esclaèvagjiste-la, fòrme òrdinaireinman einmployéa khi pou mot zha seid té Ida woêdo n'an kanmp part kolon-io Estoire : seid n'èkh ah partihi khi pou Ocqiupassyon khe n' apy' chèrchei grafhik antik[4].

N'an mot zha-ad-l'i n'an luotd leingue-lan l'i kounnein anmpîl dérivasyon-io. anné èkh té 1213 woêd kounzha n'an eiwope-la preinmei èkh Té pou tèrme-io khi pou historyen èh' khi pou historyografhe pruntei n'an latein historiographus). Vèrby-la dégringolei Historyei Té parrèth n'an XIVe syèk, èh' adjèctif-lan historik sòrtiviiniy ann 1447 (pruntei khi pou latein Historicus, li-même pruntei khi pou grèk historikos). Diminiutif lan historiette reinmonte ah 1657 (preinmyei einmploy pâr Talleinman khi pou Réaux-io n'an titre-lan khi pou yeonni khi pou touth ouvragje-li-io)[5]. Vocabulairy savé khi pou XVIIIe èh' khi pou XIXe syèk pèrmèt einsuite apparisyon khi pou yeou vocabulaira khi pî spécyalizé taank-koo préhistohà (ann 1872) èh' anhistorik.




IstwaSosyete
AkeyolojiAntwopolojiEdikasyonEtnolojiFilozofiLiterati
IstwaKominikasyonLengwistikLiteratiPsikolojiSosyolojiRelijyon

Moun ki fèt istwa
Ànacaòna
Kasik

  • ..poko
Toussaint Louverture
,
Toussaint Louverture

  • ..poko


Referans

  1. Dictionnaire d'antan, page 1075, article d'Historiographie grecque, édition PUF sous la direction de Jean Leclant, 2005.
  2. « Cy fault istoire ha khi pou Breton-io / Eh linyie khi pou Bawon-io » ; Wace, Rwonman khi pou Brut, v. 1150.
  3. Trézòr ha « traite dou kounmeinceinman dou syèk, èh' khi pou ancieneté khi pou d'antan istore-io èh' khi pou establisseinman dou mounde èh' khi pou natiura khi pou touth coses en some. » Francis J. Carmody (éditeir), Gjenève, Slatkine Reprints, 1975, p. 17.
  4. Dixyonnairy étynmologjik khi pou leingue francéa einmba direxyon Oscar Bloch èh' khi pou Walther von Wartburg, artik Histohà, PUF 1932, 2004 pou édisyon kougn'ah.
  5. Dixyonnairy étynmologjik khi pou leingue francéa einmba direxyon Oscar Bloch èh' khi pou Walther von Wartburg, artik Histohà, Historyei, Historyografhe èh' Historik.

Lyen deyò