Marie Vieux-Chauvet

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Marie Vieux-Chauvet
Image illustrative de l’article Marie Vieux-Chauvet
Fonksyon ekriven
Nesans
Pòtoprens
Lanmò (ak 56 ane)
Nouyòk Etazini
Nasyonalite Ayisyen
Domèn Literati

Marie Vieux-Chauvet, ki fèt 16 septanm 1916 nan Pòtoprens (Ayiti) epi ki mouri 19 jen 1973 nan Nouyòk (Etazini), se yon fanm ekriven ayisyèn.

Biyografi[modifye | modifye kòd]

Marie Vieux-Chauvet fèt nan lane 1916 Pòtoprens. Li se pitit fi Constant Vieux, yon politisyen, ansyen senatè ak anbasadè Ayiti e Delia Nones, ki fèt nan zile Saint-Thomas (Zile Vyèj).

Daprè temwanyaj gran sè li, Lilian Vieux, li te yon timoun ki renmen li anpil. Depi Marie gen 12 lane, li kòmanse ekri pyès teyat. Li te konn bay zanmi li jwe teyat sa yo. Marie Vieux-Chauvet etidye nan "Annexe de l’École Normale d’Institutrices" epi jwenn brevè elemantè li nan lane 1933. Premye maryaj li avèk doktè Aymond Charlier te ateri sou yon divòs. Li vin remarye avèk yon ajan Vwayaj ki rele Pierre Chauvet.

Kom Marie-Thérèse Colimon, Marie Vieux-Chauvet pase tout vi li ap goumen kont abi yo nan tout kalite ki se viktim yo nan fanm, malere a, dezerite yo ak tout fèb yo.

Nan premye woman li, La Légende des fleurs (pibliye anba non Colibri), Marie Vieux-Chauvet mete aksan anpil sou rèv fratènite ak solidarite ki motive ekri li yo. Li pibliye plizyè woman, tout domine pa pwoblèm nan egalite ak lajistis.

Brun Ricot, Seymour Pradel, Jacques Stephen Alexis te konn enspire li avèk prensip egalite yo te konn degaje nan zèv yo.

Woman li yo chita tou sou yon seri tèm tankou vodou, esklavaj, kolonyalis ak ewotis.

Kouran ideyalis e egzistansyalis Marie Chauvet ap degaje nan zèv li yo, vin bay li yon vwa politik ki fò anpil. Nan Fille d’Haiti, li mansyone yon mouvman revolisyonè ki, daprè sous yo, ta sanble anonse sa ki ta pral pase lè François Duvalier pran pouvwa a. Nan lòt woman li, La danse sur le volcan (1957), li dekri sitiyasyon fanm ayisyèn yo nan yon jèn ras melanje, sou anbisyon imen ak dezanchantman nan fas a yon sosyete pa kapab ale pi devan. Nou jwenn kèk pèsonaj ki make listwa peyi Dayiti kòm Vincent Ogé.

Nan kòmansman ane 1960 yo, Marie Chauvet vin tounen yon lidè nan domèn literati ayisyèn an. Li se sèl grenn fanm, pami yon seri gwo ekriven epòk la tankou René Philoctète, Davertige, Rolang Morisseau, Serge Legagneur, Anthony Phelps. Li te konn ouvri kay li, ki te zòn Boudon, pou reyalize tout sa ki gen pou wè avèk reyinyon sosyal epi literè.

Anba rejim Duvalier a, Marie Vieux-Chauvet rive pwodui nan 6 mwa, premye vèsyon youn nan gwo manman penmba woman li ki se Amour, Colère et Folie. Nan woman sa a, li chwazi denonse tout prejije sosyal ki gen pou wè avèk koulè po moun. Lè Simone de Beauvoir, ki te zanmi li, fin li liv, li mete dife pou mezon edisyon Gallimard, pibliye woman sila nan lane 1968.

Nan yon entèvyou, sè Marie, Lilian, rakonte asasina neve li epi arestasyon ak disparisyon pitit li ki te fèt nan menm ane sa. Sa ki te oblije li ak tout rès fanmi an, kanpe an kwa pou woman an pa pibliye. Sa yo fè, yo achte nan edisyon Gallimard tout estòk woman an epi yo anpeche yo mete li sou mache a. Lè Marie wè tout bon vrè tout baryè ki sou wout li, li deside egzile tèt li nan vil Nouyòk epi divòse avèk dezyèm mari li.

Pandan li te Nouyòk, li marye avèk yon Ameriken, Ted Proudfoot. Ant 1971 (dat lanmò François Duvalier) ak 1973 (dat lanmò Marie Vieux-Chauvet), li ekri dènye liv li, Les rapaces, ki pale sou wòl yon ekriven ki engaje, e li fè kèk komantè tou sou klas sosyal ayisyèn an ak relasyon dependans ki egziste ant pouvwa ayisyen ak pwisans etranjè yo.

Marie Vieux-Chauvet mouri dat 19 jen 1973 nan Nouyòk.

Nan lane 2004, 2005, 2014, 2015, mezon edisyon Zellig edite yon lòt fwa ankò kèk nan woman li yo , tankou : La danse sur le volcan (2004), Amour, colere et Folie (2005), Fille d’Haiti’’ (2014), Fonds des Nègres (2015).

Nan lane 2016, anpil aktivite te òganize pou selebre santenè nesans otè a nan Pòtoprens, Nouyòk ak Monreyal.

Zèv li yo (seleksyon)[modifye | modifye kòd]

Woman[modifye | modifye kòd]

  • 1954 ː Fille d’Haïti, Pari, Fasquelle
  • 1957 ː La Danse sur le volcan, Pari, Plon; Pari / Léchelle, Maisonneuve & Larose / Edisyon Emina Soleil, 2004
  • 1960 ː Fonds des Nègres, Pòtoprens, Henri Deschamps
  • 1968 ː Amour, colère et folie, Pari, Gallimard, 1968; Pari / Léchelle, Maisonneuve & Larose / Rééditions Emina Soleil, 2005 / reedisyon Zulma, coll. Z/a, 2015, postfas Dany Laferrière
  • 1986 ː Les Rapaces, Pòtoprens, Henri Deschamps

Teyat[modifye | modifye kòd]

  • 1947 ː La Légende des fleurs, Pòtoprens, Henri Deschamps, 1947; Pòtoprens: Rééditions Marie Vieux, 2009.
  • 1948 ː Samba. Miz an sèn ane 1948 nan Pòtoprens
  • 2008 ː Amour, colère et folie, adaptasyon José Pliya. Pari Avant-Scène Théâtre

Woman Amour, colère et folie te adapte pou teyat pa José Pliya. "Amour", mete nan sèn pa Vincent Goethals, avèk Magali Comeau-Denis (Claire) ak Cyril Viallon (dansè) ak jwe nan l'Artchipel (Gwadloup), sou Scène nationale d'Evry ak nan Tarmac de la Villette, 2007-2008; "Colère" mete nan sèn pa François Rancillac, avèk Nicole Dogué (Laura), nan Artchipel (Gwadloup) nan mwa oktòb 2008; ak "Folie" mete nan sèn pa José Exélis, nan mwa oktòb 2009 nan Artchipel.

Nouvèl[modifye | modifye kòd]

  • 1954 ː Ti-Moune nan bois, Optique 7 (septanm 1954): 57-60.

Rekonpans[modifye | modifye kòd]

  • 1954 ː Pri "Alliance Française", pou Fille d'Haïti
  • 1960 ː Pri "France-Antilles", pou Fonds des Nègres
  • 1986 ː Pri "Deschamps" (postim), pou Amour, colère et folie

Bibliyografi[modifye | modifye kòd]

Referans[modifye | modifye kòd]

  • Araujo, Nara. "The Contribution of women's writing to the literature and intellectual achievements of the Caribbean: Moi, Tituba Sorciere and Amour, Colere et Folie." Journal of Black Studies 25.2 (desanm 1994): 217-230.
  • Asibong, Andrew. "Mulier Sacra: Marie Chauvet, Marie Darrieussecq and the Sexual Metamorphoses of 'Bare Life'." French Cultural Studies 14.2 (jen 2003): 169-177.
  • Boisvert, Jayne R. "Erzulie, the Divine Paradox: as Rose in Chauvet's Colère and as Noémie in Ollivier's Mère-Solitude". Journal of Haitian Studies 8.1 (mas 2002): 27-38.
  • Chancy, Myriam J.A. "Framing Silence: Revolutionary Novels by Haitian Women". New Brunswick: Rutgers U. Press, 1997.

Condé, Maryse. "Les conflits politiques". La Parole des femmes; essai sur des romancières des Antilles de langue française. Paris: L'Harmattan, 1979: 98-110.

  • Dayan, Joan. "Reading Women in the Caribbean: Marie Chauvet's Love, Anger, and Madness." Displacements: Women, Tradition, Literatures in French. Nancy K. Miller and Joan Dejean, eds. (Baltimore: Johns Hopkins UP, 1991): 228-53.
  • Dayan, Joan. "Fictions of Haiti". Haiti, History, and the Gods. Berkeley: U. of California Press, 1995: 77-139.
  • Duffey, Carolyn. "In Flight from the Borderlines: Roses, Rivers, and Missing Haitian History in Marie Chauvet's 'Colère' and Edwidge Danticat's Krik? Krak! and The Farming of Bones." Journal of Caribbean Literatures 3.1 (2002): 156-170.
  • Fowler, Carolyn. "Marie Chauvet". Dictionnaire littéraire des femmes de langue française (Christiane P. Makward et Madeleine Cottenet-Hage, éds). Paris: Karthala, 1996: 126-128.
  • Hoffmann, Léon-François. "Formation sociale, déformation personnelle: l'éducation de Claire dans Amour de Marie Chauvet". Études Créoles 17.2 (1995): 87-91.
  • Yanick Lahens. "Faulkner-Chauvet: un cas d'intertextualité (Colère)". Chemins Critiques 2 (septanm 1991): 189-207.
  • Laroche, Maximilien. "Trois Etudes sur "Folie" de Marie Chauvet". Montréal: GRELCA, 1984.
  • Marty, Anne. "Entre je et nous, l'oeuvre de Marie Chauvet est fécondée par la conscience du tragique". Pour Haïti (Paris) 24 (avril 1997): 23-27.
  • Paravisini-Gebert, Lizabeth. "Haiti in the Works of Marie Chauvet: an Introduction". Cimarrón 2 (1990): 225-233.
  • Peterson, Michel. "Angoisse, corps et pouvoir dans Amour de Marie Chauvet". Elles écrivent des Antilles (Suzanne Rinne et Joëlle Vitiello, éds.). Pari: L'Harmattan, 1997: 39-49.
  • Sandin-Fremaint, Pedro A. "A Theological Reading of Four Novels by Marie Chauvet: In Search of Christic Voices". Lewiston, New York: Mellon Press, 1992.
  • Charfman, Ronnie. "Theorizing Terror: The Discourse of Violence in Marie Chauvet's Amour Colère Folie". Postcolonial Subjects; Francophone Women Writers. (Mary Jean Green et al., éds.), Minneapolis: U. of Minnesota Press, 1996: 229-245.
  • Serrano, Lucienne. "L'Étrange et le familier: Étude sur « Amour » dans Amour, Colère et Folie de Marie Chauvet". Francographies 11 (2002): 145-156.
  • Shelton, Marie-Denise. "Problématique de l'espace dans l'oeuvre de Marie Chauvet". Notre Librairie 132 (oktob-desanm 1997): 142-151.
  • Wainwright, Edith. "La présence africaine dans les oeuvres féminines haïtiennes : Marie Chauvet, Marie-Thérèse Colimon, Paulette Poujol Oriol". The Journal of Haitian Studies 3/4 (1997-1998): 96-102.

Lyen deyò[modifye | modifye kòd]