Lang womàn
Lang womàn yo se lang sòti nan laten vilgè, sa vle di, fòm lan laten lan itilize pou kominikasyon chak jou.
Non[modifye | modifye kòd]
Womàn se yon non gason ki soti nan ansyen franse romanz (v. 1135), li menm ki soti nan ba laten romanice ("nan fason Women yo", kòm opoze ak sa yo ki nan Baba yo), ak deziyen soti nan onzyèm syèk la lang nan lang pale nan Nò Lafrans, kontrèman ak laten (lang ekri ak savan) ak jèman frans yo. Fòm adjektif non women an te leve nan 16yèm syèk la pou kalifye yon lang lang ki pale nan Woumani, epi parèt nan lengwistik nan kou 18yèm syèk la pou kalifye lang womàn yo.
Lis lang womans[modifye | modifye kòd]
Lang womàn yo klase nan plizyè gwoup, chak nan yo ka gen ladan plizyè "dyalèk"; chwa youn nan dyalèk sa yo kòm lang ofisyèl la se piman politik e, sitou, relativman resan nan anpil peyi (eksepte an Frans, kote premye etap enpòtan yo te mete nan sèzyèm syèk la pa edik la nan Villers-Cotterêts). Kèlkeswa sa, lang womàn yo fòme yon kontinyèl lang ant ki diferans ki genyen pafwa minim; li toujou posib pou distenge nan yon seri sa yo pral rele youn oswa plis "dyalèk". Lis sa a prezante nan parantèz : non nan lang entansyon an, dat premye sètifika li te ye a.
Egzanp[modifye | modifye kòd]
Resanblans leksik ak gramatikal nan lang womàn yo ak dyalèk li yo, osi byen ke laten ak chak nan yo, ka mete aksan sou lè l sèvi avèk egzanp sa yo:
| Kreyòl ayisyen | Laten | Sàd | Sisilyen | italyen | Kòs | panyòl | Pòtigè | Galego | Oksitan | Katalan | Foulan | Franse | Woumen |
| fwomaj | caseus | casu | furmanciu | formaggio / cacio | casgiu / furmagliu | queso | queijo | queixo | formatge | formatge | formadi | fromage | caş |
| chante | cantare | cantai | cantari | cantare | cantà | cantar | cantar | cantar | cantar | cantar | cjantâ | chanter | cânta |
| kabrit | capra | craba | crapa | capra | capra | cabra | cabra | cabra | cabra | cabra | cjavre | chèvre | capra |
| kle | clave | crai | chiavi (ciavi) | chiave | chjave | llave | chave | chave | clau | clau | clâf | clé | cheie |
| legliz | ecclesia | crèsia | chiesa | chiesa | chjesa | iglesia | igreja | igrexa | glèisa | església | glesie | église | bisericǎ |
| lopital | hospitalis | spidali | spidali | ospedale | ospidale | hospital | hospital | hospital | espitau | hospital | ospedâl | hôpital | spital |
| lang | lingua | lingua | lingua | lingua | lingua | lengua | lingua | lingua | lenga | llengua | lenghe | langue | limbǎ |
| plas | platea | prazza | chiazza | piazza | piazza | plaza | praça | praza | plaça | plaça | place | place | piaţǎ |
| pon | pons | ponti | ponti | ponte | ponte | puente | ponte | ponte | pònt | pont | puint | pont | pod |
| nwit | nocte | notti | notti | notte | notte | noche | noite | noite | nuèit / nuèch | nit | gnot | nuit | noapte |