Tanperati

Tanperati

Tanperati a se chanjman nan lanati ki kapab fè moun cho, frèt ou byen nan mitan yo de a, ant cho e frèt. Nan peyi twopikal yo tanperati a toujou nan mitan chalè avèk fredi. Nan peyi tankou Etazini, gen twa (3) tanperati yon frèt anpil, yon cho anpil, yon lòt ant cho avèk frèt. Tanperati yon enèji sinetik mwayen tout patikil ki nan yon objè.

syantifikman

tanperati a se yon grandè fizik mezire ak èd ki pou yon tèmomèt e etidye an tèmometri. Nan lavi kourant, li se bagay ki relye ak sansasyon ki pou frèt e ki pou cho, bagay ki vini ki pou transfè tèmik ant kò moun e anviwonnman l. An fizik, li defini l pou plizyè mannyè : tankou fonksyon kwasant ki pou degre ajitasyon tèmik debann patikil (an teyori sinetik ki pou gaz), pa ekilib debann transfè tèmik yo ant plizyè sistèm oubyen apati de antwopi a (an tèmodinamik e an fizik estatistik). Tanperati a se you varyab enpòtan nan lòt disiplin : meteyowoloji e klimatoloji , medsin, e chimi.

Echèl ki pou tanperati ki pi kouran se degre Sèlsiyis, nan sa ke glas (fòme ak dlo) fonn ak 0°C e dlo bouyi nan anviwon +100°C nan kondisyon yo ki estanda pou presyon. Nan peyi ki itilize sistèm enperyal (anglo-sakson) ki pou inite, n anplwaye degre Farennayit kote glas la fonn ak inité+32°F e dlo a bouyi ak inité+212°F. Inite ki pou Sistèm entènasyonal ki pou inite (SI), ki pou itilizasyon syantifik e defini apati de zewo absoli, se kelvin koteke gradyasyon an se preske idantik ak sa a ki se degre santigrad yo.

Komparezon ki pou debann echèl ki pou tanperati Sèlsiyis, Farennayit e Kelvin :
zewo absoli, pwen yo ki pou fizyon ki pou glas la e ki pou ebilisyon ki pou dlo a
Nan kondisyon yo ki pou presyon estanda

Echèl	°C	°F	K
Zewo absoli	-273,15	-459,67	0
Fizyon	0	+32	+273,15
Ebilisyon	+99,9839	+212	+373,1339

Entwodiksyon

Orijin fizik

Ajitasyon tèmik ki pou bann molekil yo ki pou yon gaz ki bay yon apèsi ki pou tanperati yo a.

Patikil yo ki konpoze matyè (molekil yo oubyen atom yp) yo pa janm nan repo. Li se an vibrasyon pèmanant e posede koteke yon sèten enèji sinetik. Tanperati se yon mezi endirèk pou degre ki pou ajitatasyon mikwoskopik ki pou patikil. Pa ayè, yon espas vid ki pou matyè a men nan bagay sa a ki pou limyè a pwopaje l gen ladan li tou ki pou enèji a. Nan de bon kondisyon, n ka asosye yon tanperati ak reyonnman sa a ki mezire enèji mwayenn ki pou patikil yo ki konstitye yo. Yon egzanp enpòtan ki pou reyonnman tèmik se sila a ki pou kò nwa koteke yon egzanp li bay pa etwal yo koteke reyonnman an revele tanperati a ki pou atom yo ki se yok soufas li a.

Lèke de kò antre an kontak, Yo echanje yo espontaneman pou enèji tèmik : yonn nan de kò yo gen debann patikil yo ki gen plis ki pou enèji sinetik. Nan mete yo an kontak, chòk yo ant patikil yo fè ke enèji sa a ki sinetik mikwoskopik transmèt li ki pou yon kò ak lòt. Sa se transfè ki pou enèji a ki, an syans fizik, ke yo rele chalè.

Pou gaz yo, teyori sinrtik defini tanperati a kòm suit :

$$T={\frac {1}{3k_{B}}}\int d{\overrightarrow {v}}\,p({\overrightarrow {v}})\,({\overrightarrow {v}}-{\overrightarrow {U}})^{2}$$

Kote :

• k_B se konstant ki pou Boltzmann ;
• $p({\overrightarrow {v}},t)$ se distribisyon ki pou pwobabilite yo ki pou vitès yo,
• ${\overrightarrow {v}}$ vitès la ki pou patikil yo ;
• ${\overrightarrow {U}}$ chan an ki pou vitès la ( vitès mwayenn) ;
• e $d{\overrightarrow {v}}$ volim enfinitesimal ak vwazinaj ki pou ${\overrightarrow {v}}$

Transfè sa a yo ki pou enèji a mennen espontaneman ak yon eta ki pou ekilib tèmik kote de kò yo nan prezans gen menm tanperati.

Vokabilè

Nan domèn ki pou fizik e ki pou chimi, li se kouran ki pou pale de tanperati òdinè pou you tanperati kourant, mwayenn. Pa eegzanp, n di dlo se likid ak tanperati òdièn. Men denominasyon sa a pa fin twò fòmalize e valè a ki pou tanperati òdinè a se raman presizee ( pi souvan evalye ki pou mannyè konmin ki pou tmp 18 25 °C).

tanperati nòmal siyifi n jeneral 0 a ki pou echèl kourant : sa se pi souvan tmp 0°C.

Kèk òd yo ki pou grandè

Evaporasyon ki suit youn avèse tipik ki pou inèdtan nan ete ann Ewòp reduit tanperati a de de degre anviwon.

Gade tou

• Chalè