Istwa: Diferans ant vèsyon yo

Modifye lyen yo
Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Navigation interactive dans l’historique
← Modifikasyon presedanModifikasyon swivan →
Contenu supprimé Contenu ajouté
VizyèlWikitèks
Teksmeksh (diskisyon | kontribisyon)
3 799 modifications
tp -konstitisyon Dayiti (nan lòt atik) *lyen istwa Dayiti
Liy 6 : Liy 6 :


== istwa d'Ayiti ==
== istwa d'Ayiti ==
Gadé nan [[Ayiti]]
Gade nan [[istwa Ayiti|istwa Dayiti]].

== '''Konstitisyon Repiblik d'Ayiti''' ==

Nou pa genyen yon vèsyon ofisyel kreyol de konstitisyon prop nou. Sé yon konstatasyon ki dwèt fè nou refléchi an lo. An ba nou ap trouve yon tradiksyon fè pa M. Pol Dejan

----
29 mas 1987
Nimewo 142:

Se li ki nonme tout direktè jeneral nan adninistrayon piblik la. Se li ki nonmen delege ak adjwen delege pou depatman ak awondisman. Pou nominasyon sa yo, prezidan an fè desizyon l nan reyinyon konsèy minis yo. Se prezidan Repiblik la tou ki nonmenmanm konsèy administrasyon Sèvis Leta ki endepandan yo. Men fòk Lachanm Senatè dakò ak nominasyo sa yo anvan.

Nimewo 143:

Prezidan Repiblik la pote non chèf lame. Men, se lpa janm li menm pèsonèl ki konmmande lame.

Nimewo 144:

Prezidan an fè mete so Repiblik d Ayiti sou tout lwa yo, pou l sa fè yo parèt, nan dèle ki make nan Konstitisyon an. Anvan dèle a bout, li gen dwa fè lachanm konnen li pa dakò ak yon lwa.

Nimewo 145:

Prezidan an dwe kontwole si yo obeyi tout desizyon lajistis fè, jan sa ekri nan lalwa.

Nimewo 146:

Prezidan an gen dwa fè yon moun lajistis kondanem gras. Li gen dwa chanje pinisyon yon moun tou, depi jijman an te fini nèt. Men, sa pa vo pou moun gwo tribinal espesyal Konstitisyon sa a prevwa, kondane yo.

Nimewo 147:

Prezidan an pa janm kapab efase fòt yon moun,, sòf pou yon kòz politik, jan sa make nan lalwa.

Nimewo 148:

Sizanka prezidan an vin twouve li pa kapab fè travay prezidan l, dezoutwa jou, se konsèy minis yo, sou direksyon premye minis la ki va gen pouvwa dirije peyi a, ann atandan.

Nimewo 149:

Sizanka plas prezidan Repiblik la vin vid, pou nenpòt ki rezon se prezidan tribinal kasasyon an ki monte prezidan pwovizwa Repiblik la. Si plas przidan tribinal kasasyon an te vid, se vis-prezidan tribinal kasasyon an ki monte, Si plas vis-prezidan an te vid, se jij ki pi ansye kòm jij tribinal kasasyon an, ki monte. E, se kon sa jij tribinal kasasyon yo ta monte, youn dèyè lòt. Asanble Nasyonal la enstale prezidan pwovizwa a nan plas li, apre premye minis la konvoke yon reyinyon asanble nasyonal la, jan lwa di sa dwe fèt.

Jan sa ekri nan Konstitisyon an ak nan lwa elektoral la, vòt pou eleksyon nouvo preezidan, ki va gen yo nnouvo tan sèvis senk (5) ane a, dwe fèt karannsenk (45) jou, poun pi ta, apre plas prezidan an vin vid.

Nimewo 149-1:

Prezidan pwovizwa a, pa janm gen dwa kandida nan eleksyon nouvo prezidan ki gen pou l fèt la.

Nimewo 150:

Prezidan Repiblik la pa gen lòt pouvwa pase pouvwa Konstitisyon an ba li.

Nimewo 151:

Chak ane, nan konmansman premye peryòd travay lachanm, prezidan Repiblik la esplike jan sitiyasyon peyi a ye, nan yon diskou li fè pou lachanm. Pa fèt pou gen okenn diskisyon lachanm apre diskou sa a.

Nimewo 152:

Apre prezidan Repiblik la fin leve lamen kòm prezidan, li gen dwa touche chak mwa, nan kès Leta, pou travay li.

Nimewo 153:

Kay ofisyèl kote prezidan Repiblik la fèt pou li rete a, se palè nasyonal la, nan kapital la, sòf si yon ka sikonstans ta fè yo vin tabli gouvènman peyi a yon lòt kote.

Nimewo 154:

Se prezidan Repiblik la ki dirije reyinyon konsèy minis yo.


Paragraf 3

Sa gouvènman ye

Nimewo 155:

Gouvènman an fòme ak premye minis, minis, ak sekretè deta.

Nimewo 156:

Tout keksyon ki gade politik peyi a, sou reskonsab gouvènman an. Gouvènman an gen kont pou l rann lachanm, jan sa make nan Konstitisyon an.

Nimewo 157:

Men nan ki kondisyon yo gen dwa nonmen yon moun premye minis:

1) Fòk li Ayisyen natif natal. Epi, fòk li pate janm pa Ayisyen ankò.

2) Fòk li deja gen trant (30) ane.

3) Fòk li gen tout dwa sivil li ak tout dwa politik li, E, fòk li pa janm jwenn okenn pinisyon grav oubyen okenn pinisyon pou l ta wont, nan men jij ki jije krim yo rele krim dwa komen.

4) Fòk li gen omwen yon kay ann Ayiti, oubyen fòk li gen yon travay nan peyi a.

5) Fòk li te rete omwen senk (5) ane youn dèyè lòt, nan peyi a.

6) Fòk li gen papye ofisyèl li kòmkwa li an règ ak Leta, si li te reskonsab lajan Leta.


Paragraf 4

Sa premye minis la gen dwa fè

Nimewo 158:

Se ansanm ak prezidan an premye minis la chwazi manm kabinè minis li. Apre sa, li dwe parèt devan lachanm pou li mande si lachanm fè l konfyans sou jan li di li pral mennnen bak Leta a. Vòt la fèt an piblik. Pou vòt la bon, fòk pi fò manm ni lachanm senatè, ni lacham depite, vote menm jan. Si, dapre vòt la, lachanm senatè oubyen lachanm depite, pa fè premye minis la konfyans, yo dwe rekonmanse demach yo.

Nimewo 159:

Premye minis la anchaje fè aplike lwa yo. Si prezidan an pa la, oubyen si li vin twouve li pa kapab fè travay prezidan l, pou dezoutwa jou, se premye minis la ki dirije reyinyon konsèy minis yo. Prezidan an gen dwa mande l sa tou. Premye minis la gen dwa sispann suiv yo, ni li pa kapab esplike ki sans yo genyen, Ni li pa gen dwa pa obeyi yo.

Nimewo 159-1:

Premye minis la reskonsab defann peyi a, ansanm ak Prezidan Repiblik la.

Nimewo 160:

Premye minis la nonmen anplwaye Leta yo li menm, oubyen li fè nonmen yo. Menm jan tou, li revoke yo li menm, oubbyen li fè revoke yo. Men, tou sa dwe fèt jan sa make nan Konstitisyon an ak nan lwa ki gen regleman pou tout anplwaye Leta.

Nimewo 161:

Ni premye minis la, ni minis yo, gen dwa parèt lachanm pou yo pale an favè pwojè-lwa Prezidan Repiblik la ta renmen fè pase kòm lwa oubyen an favè chanjman prezidan an ta vle yo fè nan yon pwojè-lwa. Yo dwe vin lachanm toujou, lè senatè yo oubyen depite yo gen keksyon pou yo.

Nimewo 162:

Minis yo fèt pou yo siyen tout desizyon premye minis la fè, depi se pou depatman pa yo. Premye minis la gen dwa anchaje yon depatman tou.

Nimewo 163:

Ni premye minis la, ni tout lòt minis yo reskonsab desizyon prezidan Repiblik la fè, depi yo siyen yo ansanm avè l. Epi tou, yo dwe kontwole si moun obeyi lwa ki regade depatman pa yo.

Nimewo 164:

Plas premye minis avèk plas manm gouvènman pa ale ak okenn plas manm lachanm. Lè kon sa, oubyen yon moun chwazi pou li rete manm lachanm, oubyen li chwazi pou li minis.

Nimewo 165:

Sizanka premye minis la bay demisyon l, gouvènman an rete la, pou regle detay tou le jou yo, jistan yo nonmen yon lòt premye minis.


Paragraf 5

Minis ak sekretè deta

Nimewo 166:

Se prezidan Repiblik la ki dirije reyinyon konsèy minis yo. Pi piti valè minis ki dwe genyen, se dis (10). Premye minis la gen dwa bay yon minis yon adjwen, yo rele sekretè deta.

Nimewo 167:

Lalwa fikse konben ministè oubyen depatman minis ki genyien.

Nimewo 168:

Plas minis pa ale ak okenn lòt plas Leta, anwetan plas pwofesè inivèsite.

Nimewo 169:

Minis yo reskonsab tout desizyon yo siyen ansanm ak premye minis la. Fè obeyi lwa yo,sou reskonsab tout minis yo ansanm.

Nimewo 169-1:

Prezidan Repiblik la oubyen premye minis la te mèt pase yon minis nenpòt lòd, kit se ak bouch yo, kit se sou papye, minis la toujou reskonsab tou sa li fè, nan travay minis li.

Nimewo 170:

Ni premye minis la, ni minis yo, ni sekretè deta yo gen dwa tout chak mwa nan lajan Leta pou travay yo, jan sa make nan lwa sou bidjè Leta.

Nimewo 171:

Premye minis la bay minis yo dwa nonmen sèten gwoup anplwaye Leta, jan sa make nan lwa ki gen regleman pou tout anplwaye Leta.

Nimewo 172:

Sizanka pi fò manm lachanm senatè oubyen lachanm deptte vote pou blame yon minis nan mande l keksyon sou jan li fè travay minis li gouvènman an sètoblije revoke minis la.


Chapit 4

Gwoup moun ki gen pouvwa jij nan peyi a


Nimewo 173:

Men nan ki tribinal, gwoup moun ki gen pouvwa jij, nan peyi a, gen dwa jije: tribinal pou premye jijman, tribinal depè, tribinal espesyal. Se lalwa ki deside ni konben tribinal ki genyen, ni ki jij ki ladan, ni ki jan yo òganize yo, ni ki jan yo mache, ni ki wòl yo genyen kote yo mete yo.

Nimewo 173-1:

Depi gen yon kòz sou dwa sivil, kidon dwa tout moun ki nan peyi a genyen, se sèl nan tribinal pou sa regle.

Nimewo 173-2:

Se lalwa sèlman ki gen dwa mete tribinal oubyen kote pou yo jije yon kòz. Yo pa janm gen dwa mete okenn tribinal espre pou de krim estwodinè, yo ta mèt rele yo nenpòt jan.

Nimewo 174:

Se pou diz (10) an yo nonmen jij tribinal kasasyon ak jij tribinal pou dezyènm jijman. Se pou sèt (7) an, yo nonmen jij tribinal pou premye jijman. Tan sèvis jij konmanse lejou yo leve lamen pou travay jij yo.

Nimewo 175:

Se prezidan Repiblik la ki nonmen jij tribinal kasasyon yo sou yon lis twa (3) non lachanm senatè prezante l pou chak plas jij. Ji tribinal pou desyèm jijman yo, ak jij tribinal pou premye jijman yo, se sou yon lis asanble depatman an prezante prezidan an li nonmen yo, pou tribinal nan depatman an. Jij depè, se sou yon lis asanble minisipal yo prepare, prezidan an nonmen yo.

Nimewo 176:

Lalwa regle nan ki kondisyon yon moun gen dwa vin jij nan nenpòt tribinal. Yo louvri yon lekòl pou aprann sèvi jij nan tribinal.

Nimewo 177:

Ni jij tribinal kasasyon, ni jij tribinal pou dezyèm jijman, ni jij tribinal pou premye jijman, la pou tout tan sèvis yo. Sèl lè yo kab revoke yo, se sizanka yon tribinal ta fin jije yo pou yon kòz, nan pye travay yo, oubyen si yo akize yo devan lajistis, kòmkwa yo fè yon krim oubyen yon fòt. Yo pa kab bay yon jij okenn lòt pòs, li mèt se yon pwomosyon, san jij la pa dakò pou sa. Yo pa gen dwa manyen jij, pandan tan sèvis yo sòf si bon jan papye doktè deklare, sante yo pap pèmèt yo fè travay jij yo poutèt kò a pa bon oubyen paske tèt la pa bon.

Nimewo 178:

Jij tribinal kasasyon pa fèt pou jije nannan kòz yo. Men, menm moun yo kapab prezante menm kòz la devan tribinal kasasyon, pou yon dezyèm jijman, depi kòz sa a pa t pase devan manm jiri. Nan ka sa a, li mèt te yon kòz ki pa jije devan tibinal dwa komen, tribinal kasasyon oblije asepte fè jijman an, san li pa mande yon lòt tribinal fè l. Lè sa a, tout manm tribinal kasasyon mete ansanm pou yo jije nannan kòz la.

Nimewo 178-1:

Gen de kòz kote yo mande kase yon jijman pwovizwa, oubyen yon jijman jij denstriksyon, oubyen yon desizyon tribinal pou dezyèm jijman te fè sou jijman sa yo oubyen sou dènye jijman tribinal depè osinon sou desizyon yon tribinal espesyal. Llè sa a, tribinal kasasyon oblije fè desizyon l, li menm, san li pa mande yon lòt tribinal jije kòz la.

Nimewo 179:

Answetan plas pwofesè, plas jij pa ale ak okenn lòt kote yo touche pou sa.

Nimewo 180:

Tout moun gen dwa vin asiste jijman yon kòz nan tribinal. Men tribinal gen dwa pa fè jijman an piblik pou evite dezòd ki ta nui tout moun, oubyen lè yap jije de kòz ki gen de koze sal tout moun pa bezwen tande.

Nimewo 180-1:

Yo pa kapab defann piblik la vin asister jijman yonkòz politik oubyen yon kòz moun k ap fè travay jounalis li.

Nimewo 181:

Depi se yon desizyon tribinal oubyen y jijman, se an piblik yo dwe rann li, ak tout rezon desizyon an osinon jijman an.

Nimewo 181-1:

Se o non Repiblik d Ayiti yo dwe rann tout desizyon tribinal oubyen tout jijman. Se o non Repiblik d Ayiti tou, yo dwe aplike yo. Tout komisè gouvènman ak tout moun Leta Bay dwa fè fòs pou yo aplike lalwa, resevwa desizyon sa yo ak jijman sa yo, ansanm ak lòd pou yo aplike yo. Desizyon notè yo fè, pou yo oblije yon moun peye dèt li dwe fèt menm jan tou.

Nimewo 182:

Si de (2) tribinal pa antann yo sou kilès nan yo, ki dwe jije yon kòz, se tribinal kasasyon ki va deside sa, selon sa ki ekri nan lalwa.

Nimewo 182-1:

Tribinal kasasyon gen dwa jije tout desizyon tribinal militè yo fè, ni sou sa ki te pase, ni sou jan jijman an te fèt.

Nimewo 183:

Lè pa gen antant sou lwa ki pa ta ann akò ak Konstitisyon an, tout manm tribinal kasasyon an mete ansanm pou yo jije kòz la, depi yo pote kòz la devan tribinal kasasyon an.

Nimewo 183-1:

Lè lachanm fin esplike sans yon lwa, yon jan pou tout moun konnen se sa oubyen se pa sa, pa dwe gen diskisyon sou sans lwa sa a ankò. Men, yo pa gen dwa sèvi ak lwa sal, pou yuo kreze dwa, moun te deja genyen anvan lwa a.

Nimewo 183-2:

Tribinal pa gen dwa aplike desizyon ak regleman administrasyon Leta, ki pa ta soti dakò ak lalwa.

Nimewo 184:

Se lalwa ki deside ki kòz yon tribinal gen dwa jije, kit se gwo tribinal, ki se ti tribinal. Se lalwa tou ki deside ki fason pou yo prezante yon kòz devan yon tribinal.

Nimewo 184-1:

Lalwa prevwa tou, ki pinisyon yo dwe bay jij ak konmisè gouvènman ki merite pinisyon. Men, lè se jij tribinal kasasyon ki fè krim, nan plye travay yo, se gwo tribinal espesyal la ki jije yo.


Chapit 5

Gwo tribinal espesyal

Nimewo 185:

Lachanm senatè gen dwa tounen gwo tribinal espesyal. Se prezidan lachanm senatè ki dirije reyinyon gwo tribinal espesyal sa a. Lè sa a, prezidan tribinal kasasyon an, vin ede l kòm vis-prezidan gwo tribinal espesyal la. Vis-prezidan gwo tribinal espesyal la. Vis-prezidan tribinal kasasyon an, tounen sekretè gwo tribinal espesyal la. Men, sizanka gen jij tribinal kasasyon oubyen konmisè gouvènman nan tribinal kasasyon an ki twouve mele nan koze a prezidan lachanm senatè a, va mande de (2) senatè vin ede l nan travay li. Moun yo akize a, va gen dwa chwazi youn nan de (2) senatè sa yo. Men, senatè sa yo, pap gen dwa vote.

Nimewo 186:

Men ki moun yo dwa jije devan gwo tribinal espesyal la, apre vin gen de (2) depite sou chak twa (3) manm lachanm depite ki mande jijman pou moun sa yo:

1) Prezidan Repiblik la, sizanka li fè krim trayi peyi li, oubyen nenpòt lòt krim oubyen nenpòt lòt fòt grav, nan peye travay li.

2) Premye minis, minis, sekretè deta, ki fè krim trayi peyi yo. Menm moun sa yo toujou, depli yo fè krim vòlè lajan Leta, kraze zo, oubyen pou nenpòt lòt krim osinon nenpòt lòt fòt grav yo fè nan pye travay yo.

3) Manm konsèy elektoral ki la nèt la, manm tribinal ki kontwole tou lajan Leta e ki regle tout kòz anplwaye Leta, lè moun sa yo fè yon krim oubyen yon fòt ki grav, nan pye travay yo.

4) Jij tribinal kasasyon ak konmisè gouvènman nan tribinal kasasyon an, lè yo fè yon krim nan pye travay yo.

5) Moun Leta nonmen an, pou li pwoteje dwa tout sitwayen.

Nimewo 187:

Anvan yon reyinyon gwo tribinal esplesyal la konmanse, chak manm tribinal sa a dwe leve lamen pou yo deklare:

''Mwen sèmante, devan Bon Dye ak devan peyi a se ak tout konsyans mwen, ak tout konviksyon mwen, m ap jije kòz sa a moun debyen, an moun ki lib, ki pa nan moun poua, ni nan fè pa''.

Nimewo 188:

Gwo tribinal espesyal la chwazi yon komite, an pami manm tribinal la.

Se nan yon vòt sekrè yo chwazi komite sa a, ki fèt pou li prepare tou sa ki nesesè pou jijman kòz la. Se moun ki gen plis vòt yio ki va manm komite sa a.

Nimewo 188-1:

Komite pou preparasyon kòz la va prezante gwo tribinal espesyal la yon rapò. Gwo tribinal espesyal la va fè desizyon l sou rapò a, an fòm yon dekrè. Men, fòk sou chak twa (3) manm tribinal la, gen de (2) omwen ki vote an favè dekrè a.

Nimewo 189:

Pou gwo tribinal espesyal la gen dwa travay, fòk gen de (2) manm omwen ki la, sou chak twa (3) manm.

Nimewo 189-1:

Men ki pinisyon gwo tribinal espesyal la gen dwa bay ase:

1) Fè moun yo kondane a, pèdi plas li.

2) Fè l pèdi tout avantaj plas sa a te ba li.

3) Defann li travay nan plas Leta pandan senk (5) ane, pou pi piti, oubyen pandan kenz (15) ane, pou pi plis.

Nimewo 189-2:

Anyen pa anpeche yo fè, moun gwo tribinal espesyal la kondane, pase devan lòt tribinqal nòmal yo toujou, selon sa lalwa mande, pou moun yo kondane a sibi lòt pinisyon, oubyen pou regleman reparasyon ki sou kont li.

Nimewo 190:

Depi yo mete yon kòz devan gwo tribinal espesyal la, tribinal la fèt pou l kontiniye trravay jistan li fè desizyon l, san l pa okipe peryòd travay lachanm yo.


Sizyèm Pati Konstitisyon an

Sou sèvis Leta ki endepandan yo


Chapit 1

Konsèy elektoral ki la nèt la

Nimewo 191:

Konsèy elektoral ki la nèt la anchaje òganize tout afè eleksyon, e li anchaje kontwole tout afè eleksyon nan tout peyi a, jis jou yo bay rezilta vòt la, san li pa sou zòd pèsonn.

Nimewo 191-1:

Se li ki prepare pwojè-lwa pou eleksyon. Lè fini li remèt moun ki gen pouvwa dirije peyi a, pwojè-lwa a, pou yo fè tout sa ki nesesè.

Nimewo 191-2:

Li kontwole si lis non moun ki gen dwa vote yo, toujou anfòm.

Nimewo 192:

Konsèy elektoral ki la nèt la fòme ak nèf (9) manm, yo chwazi nan yon lis twa (3) non, chak asanble depatman yo prezante.

Moun ki gen dwa dirije peiyi a, chwazi twa (3) nan yo.

Tribinal kasasyon chwazi twa (3) nan yo.

Asanble nasyonal la chwazi twa (3) nan yo.

Twa gwoup moun sa yo dwe fè yon jan, pou chak depatman gen moun nan konsèy elektoral ki la nèt la.

Nimewo 193:

Men nan ki kondisyon yon moun gen dwa cvin manm konsèy elektoral ki la nèt la:

1) Fòk li Ayisyen natif natal. Epi, fòk li pa te janm pa Ayisyen ankò.

2) Fòk li deja gen karant (40) ane pou pi piti.

3) Fòk li gen tout dwa sivil li ak tout dwa politik li. E, fòk li pa janm jwenn okenn pinisyon grav oubyen okenn pinisyon pou l ta wont, nan men jij ki jije krim dwa komen.

4) Fòk li gen papye ofisyèl li, komkwa li an règ ak Leta, si li te reskonsab lajan Leta.

5) Fòk li te rete omwen twa (3) ane nan peyi a, anvan jou yuo nonmen l manm konsèy elektoral ki la nèt la.

Nimewo 194:

Tan sèvis manm konsèy elektoral ki la nèt la, se nèf (9) ane. Yo pa gen dwa double, ni yo pa gen dwa manyen yo.

Nimewo 194-1:

Chak twa (3) ane, yo fèt pou yo chanje twa (3) nan nèf (9) manm konsèy elektoral ki la nèt la, apre tan sèvis yo fini. Yo chawazi presidan konsèy elektoral ki la nèt la, an pami manm konsèy la.

Nimewo 194-2:

Men pawòl manm konsèy elektoral ki la nèt la pale, lè yo leve lamen, devan tribinal kasasyon an, anvan yo rantre nan travay yo:

''Mwen sèmante m ap respekte Konstitisyon an, ansanm ak sa lwa elektoral la prevwa. Mwen sèmante m ap fè travay mwen an moun debyen, an moun ki pa sou zòd moun, an moun ki pa nan moun pa, an moun ki renmen peyi l''.

Nimewo 195:

Sizanka yon manm konsèy elekoral ki la nèt la, fè yon fòt ki grav, nan pye travay li, se gwo tribinal espesyal la ki dwe jije l pou sa.

Nimewo 195-1:

Konsèy elektoral ki la nèt la chita nan kapital la. Men, se tout peyi a ki sou kont li, li pou afè eleksyon.

Nimewo 196:

Plas manm konsèy elektoral ki la nèt la, pa ale ak okenn lòt plas Leta. Pandan tout tan sèvis yo, yo pa gen dwa kandida pou okenn plas Leta ki mande eleksyon. Yo fèt pou yo tann twa (3) ane, apre yo bay demisyon yo, anvan pou yo ta kandida pou yon plas Leta ki mande eleksyon.

Nimewo 197:

Konsèy elektoral ki la nèt dwe regle tout diskisyon ki leve, ni nan afè eleksyon, ni nan jan yo aplike lwa eleksyon an, ni nan jan yo pa aplike lwa eleksyon an. Sapa anpeche yo gen dwa ale devan lòt tribinal ki gen dwa jije yon moun oubyen plizyè moun ki ta koupab, pou yo pini yo.

Nimewo 198:

Sizanka plas yon manm konsèy elektoral ki la nèt la vin vid, poutèt lanmò, poutèt demisyon, oubyen pou yon lòt rezon, se pou yo ranplase manm sa a, pou rès tan sèvis li. Se gwoup moun ki te chwazi manm ki pa la ankò a, ki dwe ranplase l, jan sa make nan nimewo 192 la.

Nimewo 199:

Lalwa deside kouman konsèy elektoral ki la nèt la, òganize ak kouman pou li mache.


Chapit 2

Tribinal ki kontwole tout lajan Leta e ki regle tout kòz anplwaye Leta

Nimewo 200:

Tribinal ki kontwole tout lajan Leta e ki regle tout kòz anplwaye Leta, se yon tribinal ki endepandan e ki mèt tèt li. L okipe tout afè lajan Leta ak tout afè administrasyon Leta. Li anchaje kontwole si yo administre resèt ak depans Leta yo, legal. Li dwe kontwole liv kontabilite biznis Leta ak biznis ki pou zòn nan peyi a.

Nimewo 200-1:

Men ki sa tribinal ki kontwole tout lajan Leta e ki regle tout kòz anplwqaye leta yo gen dwa jije:

Tout kòz ki mele ak Leta, ak zòn peyi a, ak administrasyon piblik, ak anplwaye Leta, ak sèvis Leta, ak moun ki resevwa sèvis nan men Leta.

Nimewo 200-2:

Anwetan tribinal kasasyon, yo pa kapab parèt devan okenn lòt tribinal, pou yo kase yon desizyon tribinalki kontwole tout lajan Leta e ki regle tout kòz anplwaye Leta.

Nimewo 200-3:

Tribinal ki kontwole tout lajan Leta e ki regle tout kòz anplwaye leta, gen de (2) branch:

1) Yon branch pou kontwole lajan

2) Yon branch pou pwoblèm administrasyon.

Nimewo 200-4:

Tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tout kòz anplwaye Leta, bay konkou l pou yo fè bidjè Leta a. Yo dwe mande l sa l panse, anvan pou yo fè nenpòt lwa sou lajan Leta anvan pou yo siyen nenpòt kontra, nenpòt regleman nenpòt papye pou Leta, sou afè lajan oubyen sou komès. Li gen dwa kontwole liv kontabilite tout sèvis Leta yo.

Nimewo 200-5:

Men nan ki kondisyon yon moun gen dwa vin manm tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tout kòz anplwaye leta:

1) Fòk li Ayisyen, e fòk li pa te janm pa Ayisyen ankò.

2) Fòk li deja gen trannsenk (35) ane.

3) Fòk li gen papye ofisyèl li kòmkwa li an règ ak Leta, si li te reskonsab lajan Leta

4) Fòk li gen yon lisans an dwa oubyen fòk li gen yon diplòm kontab ofisyèl, oubyen yon diplòm inivèsite, ann administrasyon piblik, ousinon ann ekonomi, osinon nan finans piblik.

5) Fòk li travay pandan senk (5) ane nan yon sèvis Leta oubyen nan sèvis prive.

6) Fòk li gen tout dwa sivil li ak tout dwa politik li.

Nimewo 200-6:

Moun ki vle kandida pou plas manm tribinal sa a, fèt pou yo enskri non yo, yo menm, nan biwo lachanm senatè yo. Lachanm senatè yo va chwazi dis (10) manm tribinal sa a. Se dis (10) manm yo ki chwazi yon prezidan ak yon vis-prezidan an, pami yo.

Nimewo 201:

Tan sèvis manm tribinal sa a, se dis (10) ane. Ni yo pa gen dwa manyen yo.

Nimewo 202:

Men pawòl manm tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tout kòz anplwaye Leta, pale, lè yo leve lamen devan yon branch tribinal kasasyon an, anvan yo rantre nan travay yo:

''Mwen sèmante m ap respekte Konstitisyon an, ansanm ak lwa peyi a. Mwen sèmante m ap fè travay mwen korèk, san mank, an moun debyen''.

Nimewo 203:

Sizanka yon manm tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tout kòz anplwaye Leta, fè de fòt grav nan pye travay li, se gwo tribinal espesyal la ki dwe jije l pou sa.

Nimewo 204:

Chak ane, anvan trant jou pase, apre premye peryòd travay lachanm konmanse, tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tout kòz anplwaye Leta, dwe fè lachanm jwenn yon rapò sou tout sitiyasyon lajan peyi a, epi sou tout depans ki fèt ak lajan Leta bay.

Nimewo 205:

Lalwa deside kouman tribinal sa a òganize, kouman li mache, epi ki wòl ak ki dwa manm li yo genyen.


Chapit 3

Komite pou mete antant

Nimewo 206:

Gen yon kimite pou mete antant ant gwoup moun ki gen pouvwa dirije peyi a ak gwoup moun ki gen pouvwa fè lwa pou peyi a, lè pa gen antant. Menm jan tou, ant lachanm senatè ak lachanm depite, lè pa gen antant. Men ki moun ki nan komite sa a:

1) Prezidan tribinal kasasyon an. Se li ki prezidan komite a.

2) Prezidan lachanm senatè. Se li ki vis-prezidan komite a.

3) Prezidan lachanm depite. Li manm komite a.

4) Prezidan konsèy elektoral ki la nèt la. Li manm komite a.

5) Vis-prezidan konsèy elektoral ki la nèt la. Li manm komite a.

6) De (2) minis, prezidan Repiblik la chwazi. Yo manm komite a.

Nimewo 206-1:

Lalwa deside kouman komite pou mete antant lan mache.


Chapit 4

Biwo pou pwoteje sitwayen

Nimewo 207:

Yo mete yon biwo yo rele: Biwo pou pwoteje sitwayen. Biwo sa a la, pou li pwoteje tout moun, kont tout kalite abi yo ta fè yo, nan sèvis Leta yo.

Nimewo 207-1:

Sitwayen ki alatèt biwo sa a, poute non: moun ki pwoteje sitwayen. Prezidan Repiblik la antann li, ni ak prezidan lachanm depite, pou yo chwazi l. Tan sèvis li, se sèt (7) ane. Pa gen double.

Nimewo 207-2:

Li mèt nan nenpòt tribinal, al defann yon moun ki poute plent nan biwo a, sa toujou fèt gratis.

Nimewo 207-3:

Yon lwa regle nan ki kondisyon biwo pou pouwoteje sitwayen an mache, epi ak ki regleman.


Chapit 5

Inivèsite. Akademi. Richès ki nan sèvo pèp la

Nimewo 208:

Lekòl ki fèt pou moun jwenn degre konesans ki vin apre lekòl segondè dwe lib. Degre konesans siperyè sa a, yo jwenn li, nan inivèsite deta d Ayiti, nan lekòl siperyè Leta, oubyen nan lekòl siperyè prive, Leta bay pèmisyon louvri. Inivèsite deta d Ayiti mèt tèt li.

Nimewo 209:

Leta fèt pou l bay, ni inivèsite deta d Ayiti a, ni lekòl siperyè Leta yo, lajan yo bezwen pou yo mache epi pou yo fè bon jan pwogrè. Kote yo mete yo, ak jan pou yo òganize yo, tou sa dwe fèt yon fason pou tout yon zòn mache nan wout pwogrè tout bon.

Nimewo 210:

Yo dwe ankouraje moun fòme sant pou y chèche tout mwayen pou lasyans fè pwogrè.

Nimewo 211:

Anvan pou inivèsite ak lekòl siperyè prive konsmanse mache nan peyi a, fòk yo jwenn pèmisyon pou sa nan men konsèy inivèsite deta a. Men lòt kondisyon toujou: se Ayisyen ki dwe Ayisyen. Pi fò kou yo, dwe fèt nan lang ofisyèl peyi a.

Nimewo 211-1:

Sa yo moutre ni nan inivèsite, ni nan lekòl siperyè prive ni nan lekòl siperyè Leta, dwe soti dakò ak sa peyi a bezwen pou li vanse nan bon wout pwogrè.

Nimewo 212:

Yon lwa espesyal regle nan ki kondisyon ak ki kote nan peyi a, yo gen dwa mete inivèsite, lekòl siperyè prive. Menm lwa sa a, va deside kouman pou yo mache.

Nimewo 213:

Yo mete yon Akademi Ayisyen pou li fikse lang kreyòl la e pou li fè l kaplab devlope anfòm, ann òd epi selon prensip lasyans.

Nimewo 213-1:

Yo kapab mete lòt akademi toujou.

Nimewo 214:

Poute non: manm akademi, se yon dekorasyon.

Nimewo 214-1:

Lalwa deside kouman akademi yo òganize ak kouman pou yo mache.

Nimewo 215:

Tout bèl bagay ki nan peyi d Ayiti depi tan lontan, tout kote istwa d Ayiti fè n konnen poutèt mèvèy moun lontan nou yo te fè la, tout richès ki soti nan sèvo ak nan lespri pèp Ayisyen, tout bèl batisman tan lontan yo, dwe sèvi pèp Ayisyen temwen, kòmkwa li te toujou yon gran pèp. Tout richès sa yo, se byen peyi a yo ye. Se pou sa, Leta reskonsab pwoteje:

1) Tout batisman lontan yo, ak sa ki rete nan yo.

2) Tout kote, san moun lontan nou yo te koule, nan goumen ak lènmi nou yo.

3) Tout kote yo abitye sèvi selon kwayans lafrik moun lontan nou yo.

4) Tout sa ki kapab fè nou sonje mèvèy yo te konn fè yo.

Nimewo 216:

Lalwa va detaye ki jan, ak nan ki kondisyon, yo va pwoteje tout richès sa yo.


Setyèm Pati Konstitisyon an

Sou lajan Leta

Nimewo 217:

Lajan Leta pa fèt pou l ret nan men yon ti pounyen moun ase. Li dwe sou rekonsab tout zòn peyi a. Gen yon ministè ki okipe tout keksyon lajan Leta pi dirèk. Yon konsèy pou tout depatman yo, dwe ede gwoup moun ki gen pouvwa dirije peyi a, prepare lwa ki fikse valè chak zòn peyi a, gen pou yo resevwa an lajan Leta a.

Nimewo 218:

Se ak yon lwa sèlman, yo gen dwa mete yon enpou pou Leta. Kit nan depatman, kit nan komin, kit nan seksyon kominal, yo pa kapab mete okenn dwa ni okenn kalite enpo, nan zòn peyi sa yo, pa dakò ak sa.

Nimewo 219:

Nan peye enpo, nanpwen fè favè. Se lalwa sèlman ki kapab bay dwa pa peye enpou, mete so enpou, wete sou enpo, disparèt enpo.

Nimewo 220:

Se yon lwa sèlman ki kab pèmèt yo sèvi ak lajan Leta., ni pou pansyon, ni pou fè moun kado yon lòt kòb an plis salè yo, ni pou èd, ni pou sibvansyon. Pansyon Leta yo, va suiv pri lavi tou le jou, pye pou pye.

Nimewo 221:

Pèsonn moun pa janm gen dwa touche nan de (2) plas Leta an menm tan, sòf plas pwofesè, epi lè gen yon aranjman espesyal ki fèt.

Nimewo 222:

Lalwa deside ki demach ki dwe fèt pou prepare bidjè Leta a, e pou aplike l.

Nimewo 223:

Tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tut kòz anplwaye Leta, ansanm ak biwo bidjè Leta a, anchaje kontwole konman yo aplike lwa sou bidjè Leta a ak sou kontabilite Leta a.

Nimewo 224:

Se bank santral la, ansanm ak ministè ekonomi ak ministè finans ki regle kouman pou yo sèvi ak lajan peyi a.

Nimewo 225:

Bank santral la,se yon sèvis Leta ki mèt tèt li. Li gen tout dwa yon granmoun genyen, devan lalwa, Li mèt tèt li toujou, sou koze lajan. Lalwa deside ki wòl ak ki dwa bank santral la genyen.

Nimewo 226:

Se sèl bank santral la ki gen dwa fè lajan ki vo pou tout peyi d Ayiti. Lalwa regle sa lajan an vo, sa ki make anwo biye lajan ak pyès monnen yo, ki desen ak ki nimewo ki dwe anwo yo, ki pwa yo dwe genyen.

Nimewo 227:

Bidjè chak ministè divize an chapit ak an paragraf. Yo dwe vote chak nimewo bidjè yo, youn dèyè lòt.

Nimewo 227-1:

Bidjè Leta divize an douz pòsyon, youn pou chak mwa nan ane a, sòf mwa d desanm nan, ki gen de (2) pòsyon, poutèt mwa salè an plis, yo rele boni an, yo dwe peye tout fonksyonè ak tout anplwaye Leta. Se kon sa, valè lajan chak minstè dwe pran chak mwa, sou bidjè a, pa dwe depase pòsyon yo prevwa pou chak mwa.

Nimewo 227-2:

Se minis finans lan ki okipe kontabilite tout resèt ak tout depans Leta, selon sistèm kontabilite lalwa mete pou sa.

Nimewo 227-3:

Chak ane, anvan kenz (15) jou pase, apre premye peryòd travay lachanm konmanse, minis finans lan dwe voye liv kontabilite ak bidjè sa yo, nan lachanm, ansanm ak rapò tribinal ki kontwole tout lajan Leta, e ki regle tout kòz anplwaye leta. Menm jan tou pou tout lòt liv kontabilite Leta yo, ak pou bilan aktivite bank santral la dwe fè chak ane.

Nimewo 227-4:

Pou tout afè lajan ak adminsitrasyon Leta se premye oktòb ki premye jou ane fiskal la, e se 30 sektanm ki dènye jou a.

Nimewo 228:

Chak ane lachanm mete yon pwen final:

1) Nan total resèt ak depans Leta, pou ane ki fèk pase a, ak lòt ane anvan yo.

2) Nan tout bidjè Leta a. Bidjè sa a dwe bay ki pòsyon lajan chak ministè ap jwenn pou ane a, ak ki sa li fè li dwe fè avèk lajan sa a. Se kon sa li fèmen ane fiskal la.

Nimewo 228-1:

Men, lè y ap vote bidjè Leta a, yo pa kapab mande okenn chanjman, ni yo pa kapab fè okenn chanjman nan bidjè a, san yo pa prevwa kote y ap jwenn lajan an.

Nimewo 228-2:

Yo pa kapab ni mete, ni wete sou lajan anplwaye Leta yo, san yo pa chanje lwa ki regle salè anplwaye sa yo touche.

Nimewo 229:

Lachanm gen dwa pa travay toutotan li pa jwenn dokiman yo pale de yo, pi wo a (*7, gade nòt Pòl Dejan ki parèt anba pajwèb sa a). Si dokiman yo, oubyen pyès ki ale avèk yo, pa sifi pou lachanm kapab konprann liv kontabilite yo korèk, osinon pou li kapab kontwole yo byen, lachanm ap refize bay minis yo papye ofisyèl yo, komkwa yo an règ ak Leta pou lajan Leta ki te sou kont yo.

Nimewo 230:

Lalwa deside kouman yo dwe fè kalkil ak regleman kontabilite tout administrasyon Leta a. Menm jan tou pou moun ki reskonsab lajan Leta.

Nimewo 231:

Sizanka lachanm pa te gen tan fèmen ane fiskal la pou yon depatman minis oubyen pou plizyè ministè, pou nenpòt rezon, se ak bidjè ki pankò fèmen an y a sèvi, jistan yo vote yon nouvo bidjè.

Nimewo 231-1:

Sizanka se gouvènman an ki lakòz yo pa vote bidjè Leta a, prezidan Repiblik la mande yon reyinyon espesyial tousuit, pou lachanm vote bidjè a sèlman.

Nimewo 232:

Sèvis ak biznis Leta ki mèt tèt yuo, sèvi ak de bidjè espesyal. Gouvènman an dwe di mo pa l, sou jan yo peye anplwaye sèvis sa yo, eli sou jan yo touche. Se menm bagay tou pou lòt gwoup ki resevwa lajan nan men Leta, kit se pou tout aktivite yo, kit se kpou yon pati ladan yo.

Nimewo 233:

Nan konmansman chak peryòd travay lachanm yo fòme yon komite lahanm ak kenz (15) manm, nèf (9) depite, sis (6) senatè. Se nan yon vòt sekrè yo chwzi komite lacham sa a Travay komite sa a, se ret veyaif pou depans Leta, toujou fèt kòrèk. Se komite sa a ki dwe fè yon rapò sou travay minis yo, yon jan pou lachanm kapab bay minis sa yo papye ofisyèl yo, kòmkwa yo an règ ak Leta. Komite sa a gen dwa mande esplesyalis konkou, pou ede yo kontwole depans Leta.


Uityèm Pati Konstitisyon an

Sou Administrasyon Piblik la

Nimewo 234:

Administrasyon piblik peyi d Ayiti, se yon zouti ki pèmèt Leta kenbe wòl li korèk. Se gras a li Leta kapab rive fè travay li nan avantaj pèp Ayisyen. Pou zouti sa a kapab itil peyi a vre, fòk yo sèvi avè l pwòp, e fòk li anfòm.

Nimewo 235:

Fonksyonè Leta ak anplwaye Leta o Sèvis Leta sèlman. Yo fèt pou yo respekte dènye regleman, nan lwa sou administrasyon piblik la, yo lwa sa a montre yo kouman pou yo kondui tèt yo, kòm bon sèvitè Leta.

Nimewo 236:

Se lalwa ki regle ki jan chapant administrasyon piblik la kanpe, e ki jan administrasyon an dwe mache.

Nimewo 236-1:

Regleman lalwa mete pou administrasyon piblik la, chita sou sa moun kab fè, sou sa moun deja fè, e sou jan moun kondui tèt yo. Lalwa fè yon jan pou plas anplwaye asire.

Nimewo 236-2:

Administrasyon piblik, se yon metye an fòm yon chemen k ap monte. Se egzamen, ansanm ak lòt regleman ki pèmèt moun antre ladan l. Regleman sa yo make nan Konstitisyon an oubyen nan lalwa. Yo pa gen dwa revoke okenn fonksyonè ki vin fonksyonè nan kondisyon sa yo, san se pa pou rezon lalwa make klè. Tout jan, se tribinal ki regle kòz tout anplwaye Leta ki gen dwa deklare yo revoke yon fonksyonè.

Nimewo 237:

Fonksyonè Leta, pa la pou yon sèl grenn sèvis Leta, men pou tout administrasyon piblik la. Se administrasyon piblik la ki voye yo nan tèl sèvis Leta oubyen nan tèl lòt sèvis Leta.

Nimewo 238:

Lalwa fè n konnen kilès, nan fonksyonè Leta yo, ki sètoblije deklare ki valè byen yo genyen. Yo dwe fè deklarasyon sa a devan grefye tribinal sivil la, anvan trant (30) jou pase, depi yo rantre nan travay yo. Komisè gouvènman an va fè mwayen pousib li, pou li kontwole si deklarasyon sa a, se la verite.

Nimewo 239:

Fonksyonè ak anpoulwaye Leta gen dwa mete asosiyasyon sou pye pou yo defann dwa yo. Lalwa prevwa nan ki kondisyon.

Nimewo 240:

Plas politik ak pòs politik pa pèmêt moun antre nan chemen administrasyon piblik la. Plas politik, se plas tankou: plas minis, sekretè deta, konmisè gouvènmman, delege ak adjwen delege depatmman, anbasadè, sekretè prive prezidan Repiblik la, manm kavbinè e yon minis, direktè jeneral yon depatman minis, direktè jeneral sèvis Leta ki mèt tèt yo, manm konsèy administrasyon sèvis sa yo.

Nimewo 241:

Lalwa pini moun ki nan fè koken ak sèvis kontribisyon ak moun ki fè kòb nan move konminezon sou do Leta. Fonksyonè Leta ki okouran zak sa yo sètoblije avèti otorire ki la pou sa yo.

Nimewo 242:

Yo gen dwa chèche jwenn tout kalite prèv kont moun ki fè kòb nan move konminezon sou do Leta. Youn nan prèv yo, se lè yon fonksyonè, vin chaje ak byen, li pa ta fouti vin genyen ak tout lajan, plas Leta a ta ba l dwa touche, depi li rantre nan travay la.

Nimewo 243:

Se apre yon dèle ven (20) ane, tribinal pa gen dwa jije yon fonksyonè ki ta fè zak yo pale de yo a, nan nimewo 242 a. Dèle sa a konmanse lemoman fonksyonè a pèdi plas li, oubyen lemoman rezon ki fè yo pa te kapab jije l nan tribinal,pa vo ankò.

Nimewo 244:

Fòk Leta degaje l pou pa gen yon twò diferans nan lajan chak moun touche, nan travay Leta.


Nevyèm Pati Konstitisyon an


Chapit 1

Ekonomi peyi a. Travay tè, nan peyi a

Nimewo 245:

Moun gen dwa fè lajan lib, nan peyi a toutotan jan yo fè lajan an pa nui enterè pi fò moun kap viv nan peyi a. Leta pwoteje biznis prive. Li fè yon jan pou mòd biznis sa a ogmante richès tout peyi a, dekwa pou pi plis moun jwenn avantaj pa yo, nan richès sa a.

Nimewo 246:

Leta ankouraje koperativ nan tout peyi a, ni lavil, ni an pwovens. Koperativ sa yo pèmèt pwodui danr3, nan peyi a, epi fè danre sa pou vin gen pi plis lajan nan peyi a, kon sa peyi a va pi fasil kontye vanse nan bvon wout pwogrè.

Nimewo 247:

Se travay tè ki premye richès peyi d Ayiti. Se sa ki va pèmèt tout moun nan peyi a, viiv alèz. Se sa ki va pèmèt peyi a mache nan bon wout pwogrè.

Nimewo 248:

Yo mete yon biwo espesyal pou korije tout dezòd ki tap fèt nan tè a. Non biwo a, se: Biwo pwogram Leta pou regle pwoblèm tè. Se abitan k ap travay tè, ki fèt pou yo jwi fwi travay yo, an premye. Tout mwqayen ki va pèm^`et okipe tè peyi a, yon jan pou li bay tout bon rannman li kapab bay, e pou li vin anfòm, nan avantaj abitan yo, Biwo pwogram Leta a dwe pran yo ann etid.

Nimewo 248-1:

Lalwa regle ki pi gwo valè tè moun oubyen gwoup moun k ap travay tè gen dwa genyen. Lalwa regle tou, ki pi piti valè tè, moun oubyen gwoup moun k ap travay tè, fèt pou yo genyen.

Nimewo 249:

Lalwa fèt pou li mete tou sa ki nesesè an plas, pou tè peyi a rive bay tout bon ranman li kapab bay, epii pou danre peyi a pwodui, rive vann anndan tout peyi a. Nan chak seksyon kominal, y ap mete gwoup teknisyen pou ede abitan nan komin nan jwenn tout konkou yo bezwen ni pou yo travay tè a, ni pou yo twouve lajan pou sa.

Nimewo 250:

Yo pa kapab bay ni Leta ni okenn zòn peyi a, yon monopòl (*8, gade nòt Pòl Dejan ki parèt anba pajwèb sa a), sòf si se ta sèl jan, pou fi fò moun nan peyi a, rive jwenn avantaj pa yo ladan vre. Yo pa janm gen dwa bay yon sèl grenn moun yon monopòl.

Nimewo 251:

Lè tè peyi d Ayiti kapab fè danre ak pwodui ki soti nan danre yo.sifizan dekwa pou tout moun nan peyi a jwenn pa yo, yo pa gen dwa kite danre sa yo soti aletranje pou yo rantre nan peyi a, sòf si ta gen gwo ka sikonstans.

Nimewo 252:

Leta gen dwa pran yon biznis sou kont li, pou li fè l mache, depi biznis sa a okipe bagay ki nesesè pou pi fò moun nan peyi a kab viv. Sa gen dwa fèt, lè biznis sa yo pa kapab kontinye mache oubyen si yo ta oblije fèmen. Lè sa a, yo va mete tout biznis ki vin sou kont Leta yo ansanm, pou Leta kontwole jan yo mache.


Chapit 2

Tè peyi a ak tou sa ki alantou tè a

Nimewo 253:

Tè peyi a ak tou sa ki alantou tè a, se la tout moun viv, nòmal. Yo pa janm gen dwa fè okenn zak ki ta detwi tè a ak tou sa ki alantou tè a.

Nimewo 254:

Leta fèt pou li okipe ranje tout bèl kote nan peyi a, pou yo pi an fòm. Li dwe fè yon jan pou tout moun kapab rive la fasil.

Nimewo 255:

Leta fèt pou li pwoteje tout forè ki rete nan peyi a. Li dwe fè plante pyebwa pou pyebwa kouvri peyi a nèt. Se pou sa, li va ankouraje moun sèvi ak tout bon teknik ki pa detwi tè a, ni ki pa sal tou sa ki alantou tè a, tankou teknik ki sèvi ak solèy, oubyen ak van,oubyen ak lòt mwayen, pou bay kouran electrik.

Nimewo 256:

Leta fèt pou li fè tout moun jwenn bon fòmasyon pou yo rive pwoteje tè peyi a, ak tou sa ki alantou tè a. Se pou sa, Leta va mete pak kote yo okipe tout kalite bèt, ak teren kote yo fè tout kalite plant ak pyebwa pouse, nan divès zòn peyi a.

Nimewo 257:

Lalwa regle nan ki kondisyon yo dwe pwoteje tout kalite bèt ki nan peyi a, ak tout kalite plant ak pyebwa ki pouse nan peyi a, pou yo pa disparèt. Lalwa gen dwa pini moun ki pa rspekte regleman sa yo.

Nimewo 258:

Pèsonn moun pa gen dwa fè peyi d Ayiti tounen yon poubèl, pou peyi etranje ta vin jete fatra ak nenpòt vye rèsrestan ki soti lakay yo.


Dizyèm Pati Konstitisyon an

Sou Paran ak Pitit

Nimewo 259:

Nan yon peyi, se ksou paran ak pitit tout sosyete a chita. Se pou sa, Leta dwe pwoteje yo.

Nimewo 260:

Leta fèt pou li pwoteje tout paran ak pitit, nan peyi a, menm jan, kit paran yo marye, kit yo pa marye. Tout manman ki fè pitit, Leta fèt pou ba yo konkoul. Menm jan tou, pou timoun piti ak pou vye granmoun.

Nimewo 261:

Leta fèt pou li pwoteje tout timoun. Se dwa tout timoun pou manman yo ak papa yo renmen yo, pou yo ancheri yo, pou yo chèche konprann yo, pou yo ba yo bon okipasyon ak bon elevsyon.

Nimewo 262:

Yo dwe prepare yon liv regleman pou paran ak pitit, yon jan pou yo pwoteje dwa tout paran ak pitit genyen, yon jan pou yo fè respekte dwa sa yo, yon jan pou yo regle kouman yo va gen dwa chèche konnen kilès ki papa yon timoun. Nan dènye ti zòn peyi a, dwe gen tribinal ak biwo Leta ki anchaje pwoteje dwa sa yo. Tout moun gen dwa adrese yo gratis.


Onzyèm Pati Konstitisyon an

Sou Lame ak Lapolis

Nimewo 263:

Gen de (2) gwoup separe ki gen dwa gen zam: se lame ak lapolis.

Nimewo 263-1:

Pa kapab gen okenn lòt gwoup ki gen dwa poute zam, nan tout peyi a.

Nimewo 263-2:

Lè yon moun anwole nan lame oubyen nan lapolis, li leve lamen pou li sèmante, li pap janm trayi ni Konstitisyon an, ni drapo a, e l ap toujou respekte yo.


Chapit 1

Lame

Nimewo 264:

Gen plizyè branch nan lame d Ayiti: lame ki pou a tè, lame ki pou lanmè, lame ki pou anlè, ak sèvis teknisyen lame.

Nimewo 264-1:

Moun ki konmande lame d Ayiti tout bon, se yon ofisye ki gen grad jeneral, yo rele: konmandan an chèf lame d Ayiti.

Nimewo 264-2:

Se nan pami ofisye ki an sèvis aktifd, e ki gen grad jeneral, Konstitisyon an mande pou yo chwazi konmandan an chèf lame a.

Nimewo 264-3:

Tan sèvis li dire twa (3) zan. Li gen dwa double.

Nimewo 265:

Manm lame yo, pa nan fè politik, Ni yo pa gen dwa rantre nan yon gwoup politik oubyen nan yon pati politik. Yo pa janm dwe pran pou okenn nan yo.

Nimewo 265-1:

Manm lame vote selon Konstitisyon an.

Nimewo 266:

Men wòl lame:

1) Defann peyi a, si gen lagè.

2) Pwoteje peyi a kont danje ki sot alwtranje.

3) Siveye tout fwontyè peyi a ni a tè, ni sou lanmè, ni anlè.

4) Bay lapolis konkou, sizanka lapolis pa kapab fè travay li, depi gouvènman an gen bonjan rezon pou sa.

5) Ede moun ki nan peyi a, nan tan malè ak devas.

6) Men nan ki travay ki pa pwòp travay lame, yo kab mete l toujou: ede pleyi a mache nan bon wout pwogrè.

Nimewo 267:

Yo pa kab nonmen militè ki an sèvis aktif, nan okenn plas Leta, sòf pandan dezoutwa jou, pou yon travay espesyal.

Nimewo 267-1:

Pou yon militè ki an sèvis aktif gen dwa kandida nan eleksyon, fòk li te fè yo mete l an vakans, enn (1) an anvan dekrè eleksyon an parèt, oubyen fòk yo te mete l a laretrèt menm lè sa a.

Nimewo 267-2:

Travay militè se yon metye. Gen divès grad ladan l. Se nan reglenman lame d Ayiti yo jwenn man ki kondisyon pou moun anwole, nan ki kondisyon pou manm lame vin gen grad, nan ki kondisyon pou yo moute grad, nan ki kondisyon pou yo revoke yo, nan ki kondisyon pou yo mete yo a laretrèt.

Nimewo 267-3:

Pou yo jije yon militè nan tribinal militè, fòk li fè krim osinon fòt grav pandan peyi a an lagè, oubyen fòk li fè kichoy kont regleman lame a. Yo pa gen dwa revoke yon militè, san li pa dakò pou sa. Ni yo pa gen dwa mete l an vakans, ni yo pa gen dwa mete l sou kote komkwa li pa alawotè, ni yo pa gen dwa mete l a laretrèt anvan lè l, san li pa dakò pou sa. Nan ka sa a, miklitè a gen dwa mande pou yon tribinal ki lapou sa, jije kòz la.

Nimewo 267-4:

Militè toujou kenbe dènye grad yo te genyen nan lame a, jis yo mouri. Sèl lè yo vin pèdi grad sa a, se sizanka yon tribinal ki la pou sa, ta fè desizyon sa a, apre jijman fin fèt legal.

Nimewo 267-5:

Militè tout grad fèt pou yo touche regilyèman nan men Leta, yon jan pou yo viv san pwoblèm lajan.

Nimewo 268:

Lame dwe bay konkou l, pou l ede òganize pwogram sèvis peyi, ni fi, ni gason oblije suiv la, jan sa ekri nan nimewo 52-3. Konstitisyon an.

Tout Ayisyen ki deja gen dizuit (18) ane, oblije fè sèvis militè.

Lalwa deside ki jan enskripsyon dwe fèt pou pwogram sa yo, kouben tan yo dire, kouman pou yo mache.

Nimewo 268-1:

Tout sitwayen gen dwa defann tèt yo ak zam, anndan lakay yo. Men, pou moun gen zam sou yo, fòk se chèf lapolis la ki ba yo pèmisyon pou sa. Fòk pèmisyon an lè, e fòk yo esplike rezon ki fè yo bay pèmisyon sa a.

Nimewo 268-2:

Depi yon moun gen yon zam ki tire bal, lakay li fòk li avèti lapolis.

Nimewo 268-3:

Se lame d Ayiti sèlman ki gen dwa fè zam pou fè lagè, ansanm ak tout minisyon ki ale ak zam sa yo, ni tout materyèl pou fè lagè. Se lame sèlman ki gen dwa: voye chèche mòd zam sa yo aletranje, voye yo aletranje, sèvi avèk yo, kenbe yo nan depou.


Chapit 2

Lapolis

Nimewo 269:

Lapolis, se yon gwoup ki gen dwa gen zam. Li mache sou zòd ministè lajistis.

Nimewo 269-1:

Yo mete lapolis pou li pwoteje dwa tout moun genyen pou yo viv anpè. Lapolis dwe pwoteje lavi tout sitwayen, ansanm ak tout byen yo. Lalwa deside kouman lapolis òganize ak kouman li dwe mache.

Nimewo 270:

Kontitisyon an mande pou yo nonmen konmandan lapolis pou yon tan sèvis twa (3) ane, Li gen dwa double.

Nimewo 271:

Yo mete yon akademi ak yon lekòl lapolis. Lalwa deside kouman yo òganize ak kouman yo dwe mache.

Nimewo 272:

Lapolis gen divès branch, youn pou chak sèvis espesyal:

1) Gen sèvis administrasyon prizon.

2) Gen sèvis ponpye.

3) Gen sèvis sikilasyon.

4) Gen sèvis gran wout.

5) Gen sèvis rechèch kriminèl.

6) Gen sèvis kont dwòg.

7) Gen sèvis kont kontrebann.

Lwa ki regle tout sèvis sa yo, se li ki regle kouman tout sèvis lapolis òganize, kouman yo mache, epi kote yo chita.

Nimewo 273:

Lapolis la pou li ede lajistis jwenn moun ki an kontravansyon, moun ki fè fòt, moun ki fè krim. Se lapolis ki gen dwa arete moun sa yo.

Nimewo 274:

Lè manm lapolis ap fè travay jandam yo, yo fèt pou yo respekte tout lwa yo rele lwa sivil ak lwa penal, nan tout jan sa make nan Konstitisyon an ak nan lalwa.


Douzyèm Pati Konstitisyon an

Sou kèk pwen nan Konstitisyon an, ki vo an jeneral

Nimewo 275:

Ni sèvis Leta, ni sèvis prive, ni komès, pap travay jou fèt nasyonal ak jou fèt legal.

Nimewo 275-1:

Men jou fèt nasyonal yo:

1) Premye janvye: Fèt endepandans peyi d Ayiti.

2) 2 janvye: Fèt moun lontan nou yo.

3) Premye me: Fèt kilvatè ak travayè

4) 18 me: Fèt drapo ak inivèsite.

5) 18 novanm: Fèt ki fè n sonje jou batay Vètyè. Fèt lame.

Nimewo 275-2:

Lalwa va deside ki jou ki fèt legal.

Nimewo 276:

Asanble nasyonal la pa gen dwa dakò pou l siyen okenn kontra, ni okenn deklarasyon, ni okenn antant, ak lòt peyi, depi ta gen de bagay ki pa ale avèk Konstitisyon sa a ladan yo.

Nimewo 276-1:

Se an fòm yon dekrè, asanble nasyonal la fè tout moun konnen li dakò pou l syen ni kontra, ni deklarasyon, ni antant avèk lòt peyi.

Nimewo 276-2:

Lè yo fin dakò byen dakò ak kontra, oubyen ak antant ak lòt peyi, selon sa Konstitisyon an mande, kontra sa yo ak antant sa yo vin fè pati tout lwa ak regleman peyi a. Tout lwa ki ale kont yo, pa vo anyen.

Nimewo 277:

Peyi d Ayiti gen dwa rantre kòm asosye, nan yon gwoup lòt peyi ki met tèt ansanm pou yo regle pwoblèm lajan ak pwoblèm ekonomi peyi sa yo Men, fòk nan antant pou peyi d Ayiti asosye ak lòt peyi yo, pa gen ayen ki ale kont Konstitisyon sa a.Okontrè, fòk li pouse peyi d Ayiti pi devan toujou, nan bon wout pwogrè, nan avantaj tout pèp la.

Nimewo 278:

Yo pa kapab deklare okenn kote nan peyi a ann eta d syèj, sòf si gen lagè sivil, oubyen si lame yon lòt pei anvayi peyi d Ayiti.

Nimewo 278-1:

Deklarazyon prezidan Repiblik la fè, pou l deklare eta d syèj, fòk plremye minis la siyen l tou, ansanm ak tout lòt minis yo. Nan menm deklarasyon sa a, fòk yo mande asanble nasyonal la reyini tousuit, pou li kapab di, si sitiyasyon an mande eta d syèj.

Nimewo 278-2:

Asanble nasyonal la deside, ansanm ak gouvènman an, ki nimewo yo gen dwa pa aplike nan Konstitisyon an, nan kote yo deklare ki ann eta d syèj nan peyi a.

Nimewo 278-3:

Apre yo mete eta d syèj, si asanble nasyonal la pa vote chak kenz jou pou li kontinye, eta d syèj la kaba.

Nimewo 278-4:

Asanble nasyonal la dwe travay pandan tout tan gen eta d syèj.

Nimewo 279:

Anvan trant (30) jou pase, apre eleksyon prezidan Repiblik la, se pou prezidan an remèt grefye tribinal pou premye jijman bò kote l rete a, yon papye tenbre, ak lis tout byen, tout kay, tout pwopriyete li genyen. La fè menm jan tou, lè tan sèvis li fini.

Nimewo 279-1:

Premye minis, minis, ak sekretè deta va fè menm jan tou, anvan trant (30) jou pase, apre yo rentre nan plas yo, epi lè tan sèvis yo fini.

Nimewo 280:

Gen twa gwoup moun ki gen pouvwa fè peyi d Ayiti mache. Lè Leta bay yon manm nan twa gwoup sa yo, yon travay espesyal pou li fè, Leta pa gen okenn lajan pou l peye manm nan pou travay espesyal li fè a.

Nimewo 281:

Lè gen eleksyon nan peyi a, Leta fèt pou li peye yon pati nan depans ki fèt pandan kanpay la, selon valè vòt ki genyen.


Trèzyem Pati Konstitisyon an

Sou Chanjman nan Konstitisyon an

Nimewo 282:

Gwoup moun ki gen pouvwa fè lwa nan peyi a, gen dwa mande chanjman nan Konstitisyon an, depi lachanm senatè oubyen lachanm depite, mande chanjman ak bvon rezon pou sa. Gwoup moun ki gen pouvwa dirije peyi ak gen dwa fè menm jan tou.

Nimewo 282-1:

Pou demann sa a bon, fòk gen de (2) manm ki dakò pou sa, sou chak twa (3) manm, ni lachanm senatè, ni lachanm depite. Se nan dènye peryòd travay lachanm, yo dwe fè demann sa a, yon jan pou yo kapab mete sa deyò, tousuitk nan tousuit, nan tout peyi a.

Nimewo 283:

Nan premye peryòd pwochenn epòk travay lachanm, ni lachanm senatè, ni lachanm depite, va fè yon sèl, pou yo fòme asanble nasyonal la. Se asanble nasyonal la ki va fè yon desizyon sou chanjman yo mande a.

Nimewo 284:

Asanble nasyonal la pa kapab travay pou l etidye demann chanjman an, san pa genyen de (2) manm lachanm ki la, sou chak twa (3) manm, kit se lachanm senatè, kit se lachanm depite.

Nimewo 284-1:

Pou nenpòt desizyon asanble nasyonal la bon, fòk gen de (2) bilten vòt ki dakò pou sa, sou chak twa (3) bilten vòt.

Nimewo 284-2:

Yo pa gen dwa aplike yon chanjman yo vote nan konstitishon an, anvan yo enstale pwochenn prezidan ki monte a. Prezidan ki te la pandan yo vote chanjman an, pa janm gen dwa sèvi ak avantaj chanjman sa a ta poute pou li.

Nimewo 284-3:

Yo pa janm gen dwa fè referandòm, pou yo mande pèp la si li dakò pou gen chanjman nan Konstitisyon an.

Nimewo 284-4:

Yo pa janm gen dwa fè okenn chanjman nan Konstitisyon an, si chanjman sa a ta fè, peyi a pa gen demokrasi anndan l ankò, oubyen si chanjman sa a ta fè, peyi d Ayiti pa yon repiblik ankò.


Katòzyèm Pati Konstitisyon an

Sou kèk pwen nan Konstitisyon an ki la ann atandan

Nimewo 285:

Konsèy nasyonal gouvènman an ap rete sou pouvwa jis 7 fevriye 1988. Se jou sa a, y ap enstale prezidan Repiblik yo nonmen nan eleksyon, ak konstiisyon sa a, jan yo te prevwa sa nan kalandriye elektoral la.

Nimewo 285-1:

Ann atandan depite ak senatè, yo va nonmen nan eleksyon ak Konstitisyon sa a, konmanse travay, konsèy nasyonal gouvènman an gen dwa meta dekrè deyò. Dekrè sa yo, ki gen menm valè ak lwa, dwe fèt nan reyinyon konsèy minis, ak jan Konstitisyon an mande pou sa fèt.

Nimewo 286:

Yon Ayisyen, ki te vin sitwayen yon peyi etranje, pandan ventnèf (29) ane, anvan 7 fevriye 1986 la, gen dwa tounen pran tout dwa sitwayen ayisyiien l, ak avantaj lalwa bay yon sitwayen Ayisyen. Pou l tounen vin Aysyen, fòk li fè yon deklarasyn pou sa, nan Konstitisyon an, pou l fè deklarasyon sa a.

Nimewo 287:

Poutèt sitiyasyon Ayisyen ki te lese peyi a pou pwop volonte pa yo, ak sitiyasyon Ayisyen yo te egzile, tout dèle ki nan Konstitisyon sa a, sou afè rezidans, pou pouwichenn eleksyon an, pa deplase enn (1) an.

Nimewo 288:

Men kouman yo dwe konte tan sèvis twa (3) senatè y ap chwazi nan pwochenn eleksyon an, pou chak depatman:

1) Tan sèvis senatè ki gen pi plis vòt mmnan yon depatman, va dire sis (6) ane.

2) Tan sèvis senatè ki gen pi plis vòt nan depatman an, apre premye senatè sa a, va dire kat (4) ane.

3) Tan sèvis senatè ki gen pi plis vòt nan depatman an, apre dezyèm senatè a, va dire de (2) ane.

Apre premye eleksyon sa a, tan sèvis chak senatè va dire sis (6) ane.

Nimewo 289:

Ann atandan yo mete konsèy elektoral ki la nèt la jan Konstitisyon an deja di a, konsèy nasyonal gouvènman an va fòme yon konsèy elektoral pwovizwa ak nèf (9) mannm. Wòl konsèy sa a, se: fè lwa elektoral pou fè pwochen eleksyon yo, epi fè aplike lwa sa a. Men ki jan yo va chwazi manm konsèy elektoral pwovizwa a:

1) Gwoup moun ki gen pouvwa dirije peyi a, va chwazi yon (1) manm, ki pa fonksyonè Leta.

2) Konferans episkopal monseyè katolik yo, va chwazi yon manm.

3) Konseyè konsiltatif la va chwazi yon (1) manm.

4) Tribinal kasasyon an va chwazi yon (1) manm.

5) Òganis ki defann dwa kretyen vivan ann Ayiti yo, va chwazi yon (1) manm.

6) Konsèy inivèsite a va chwzi on (1) manm.

7) Asosiyasyon jounalis yo va chwazi yon (1) manm.

8) Legliz pwotestan yo va chwazi yon (1) mannm.

9) Konsèy nasyonal koperariv yo, va chwazi yon (1) man.

Nimewo 289-1:

Anvan kenz (15) jou pase depi pèp la di, li dakò avèk Konstitisyon sa a,k gwoup oubyen òganis ki rekonsab chwazi manm konsèy yo voye non moun yo chwazi yo, ba gouvènman an.

Nimewo 289-2:

Sizanka youn nan gwoup sa yo oubyen youn nan òganis sa yo pa chwazi yon moun, se gouvènman an ki va chwazi moun nan.

Nimewo 289-3:

Travay konsèy elektoral pwovizwa a gen pou l fè a, fini menm jou yo enstale prezidan ki pase nan eleksyon an.

Nimewo 290:

Men kouman yo tire non nèf (9) manm premye konsèy elektoral ki la nèt la, pou konnen ki longè tan sèvis yo chak, yon jan pou yo kapab chanje twa (3) ladan yo, chak twa (3) zan: twa (3) permye non yo tire yo, va gen yon tan sèvis nèf (9) ane. Twa (3) lòt yo, va gen yon tan sèvis sis (6)ane. Twa dènye yo, va gen yon tan sèvis twa (3) ane.

Nimewo 291:

Gen yon seri moun ki pap gen dwa chèche jwenn okenn plas Leta, pandan dis (10) ane apre yo pibliye Konstitisyon sa a. Men, sa pa vvle di, yo pa gen dwa mande jijman pou moun sa yo nan tribinal, pou tribinal pini yo oubyen pou tribinal fòse yo peye pou zak yo te f`è yo. Men ki moun:

1) Moun tout moun byen konnen pou zak yo te fè, nan soutni rejim kraze zo ki pase ventnèf (29) ane sou pouvwa a.

2) Nenpòt moun yo panse ki fè kòb nan move konminezon sou do Leta, pandan yo te reskonsab lajan Leta a, sou rejim kraze zo a.

3) Tout moun pèp la denonse pou zak kraze zo, sou prizonye politik, sou moun yo arete, sou moun yo t ap mennen ankèt sou yo. Tout moun pèp la denonse kòmkwa yo tiye moun pou politik.

Nimewo 292:

Se pou konsèy elektoral pwovizwa a veyatif anpil ak sa ki ekri nan nimewo 291 la, nan travay resevwa non kandida yo.

Nimewo 293:

Dekrè de (2) dènye gouvènman yo sou tè ak sou byen yo te pran nan espwopriyasyon, ni lavil, ni an pwovvens, kit se an favè Leta, kit se an favè gwoup biznismann t ap fòme, tout dekrè sa yo pa vo anyen, depi travay ki te fè, yo pran dekrè sa yo, pa te janm fèt, nan dis (10) ane ki sot pase yo.

Nimewo 293-1:

Depi yo te pran byen yon moun, san rezon, depi yo te retire byen yon moun nan men l, ilegal, pou politik, ant 22 oktkob 1957 ak 7 fevriye 1986, moun sa a gen dwa parèt devan tribinal ki la pou sa a, pou yo remèt li byen l. Nan ka sa a, tribinal la pa nan pèdi tan. Li dwe fè jijman kòz sa a prese prese, Se tribinal kasasyon an sèlman, ki ta gen dwa kase jijman sa a.

Nimewo 294:

Sizanka tribinal ki te jije moun ant 1957 ak 1986, te kondane yon moun poutèt politik, pou li sibi yon pinisyon ki grav oubyen ki ta fè l wont, moun sa a konitnye kenbe tout dwa sivil li ak tout dwa politik li, kanmenm.

Nimewo 295:

Pandan sis (6) premye mwa apre yo fin enstale premye prezidan, yo chwazi nan eleksyon, ak Konstitisyon 1987 la, gwoup moun ki gen pouvwa dirije peyi a, gen dwa pwòpte administrasyon piblik la, pou yo mete l anfòm nèt. Yo gen dwa fè menm jan tou, pou jij ak tribinal.


Kenzyèm pati Konstitisyon an

Dènye pwen nan Konstitisyon an

Nimewo 296:

Depi sa ki nan yon liv lwa, nan yon mànyèl jistis, nan yon lwa, nan yon dekrè-lwa, nan yon dekrè, nan yon desizyon Leta, pa gen anyen ki ale kont sa ki nan Konstitisyon sa a, yo dwe kontinye sèvi avè l toujou.

Nimewo 297:

Nenpòt lwa, nenpòt dekrè-lwa, nenpòt dekrè ki wete kichòy sou manman dwa ak manman libète tout siwayen pou plezi otorite, pa vo anyen ankò. Tankou:

1) Dekrè-lwa 5 sektanm 1935 la, sou kwayans yo te bay pou vye kwayans.

2) Lwa 2 out 1977 la, ki te mete yon tribinal pou sekirite Leta.

3) Lwa 28 jiye 1975 la, ki te mete yon valè tè plenn Latibvonit sou kont Leta ann atandan.

4) Lwa 29 avril 1969 la, kont tout sistèm lide ki soti aletranje.

Nimewo 298:

Se pou yo pibliye Konstitisyon sa a nanm kenz (15) jou apre pèp la di, li dakò avè l, nan yon referandòm. Yo dwe konmanse aplike Konstitisyon an, lemoman li parèt nan jounal ofisyèl peyi a, kidon Le Monitè.


Se nan palè lachanm Potoprens, kote asanble konstitiyant la te chita, nou siyen Konstitisyon sa a, le 10 mas 1987, ki fè peyi d Ayiti 183 ane depi li endepandan.

Mèt Emil Jonasen, prezidan asanble konstitiyant la

Mèt Jan Siplis, vis-prezidan asanble kontitiyant la

Sekretè yo:

Madan Batil Babankou

Msye Jak Sen-Lwi

Mèt Rafayèl Michèl Adèlson

Manm Yo:

Msye Danyèl Anglad

Msye Jan Adlè Basen

Msye Richa Bekè

Msye Fresnèl Belizè

Msye Rigo T. Bwa

Mèt Igo Chal

Met Klavawòch Chèranfan

Mèt Alkan Dòmeyis

Mèt Chantal Idikou Eval

Mèt Wòtchil Franswa

Msye Rik Gànye

Msye Aleksi Gèrye

Msye Lwi-Dominal Gèrye

Doktè Jòj Grefen

Msye Apoulon Izrayèl

Mèt Atanaz Jan-Lwi

Mèt Antwàn Jil

Met Renòl Jòj

Msye Vilbè Jozèf

Msye Nil Kaliks

Msye Gi Latòti

Msye Jilyo Lawozilyè

Msye Lavlanèt Lendò

Msye Jan Abraram Liben

Msye Jan Leyonidas Lisyen

Msye Jera M. Loran

Mèt Franswa Maglwa

Msye Vòlvik Matye

Mèt Jan Menvil

Mèt Jisten Mezil

Doktè Jòj Michèl

Mèt Babantès Mousiyal Mèt Jisten Oba

Msye Yvon Ogis

Msye Kal Obis

Msye Talès Pòl

Mèt Menès Ovid

Mèt Talès Pòl

Msye Frank Poulch

Msye Pyè T. Pyè

Msye Gistav Pyè-Lwi

Msye Rejinal Riboul

Msye Gari Sajous

Msye Benwa Sanon

Mèt Michèl Feliks Sapini

Mèt Mak Semèvil

Mèt Grasya Sen-Lwi

Msye Edi Sen-Pyè

Msye Pyè Sen-Remi

Msye Jak Seyid

Msye Jan Edmon Tida

Msye Eklezyas Valsen

Msye Sèj Vila

Doktè Lwi Wa

Mèt Jera Womilis


Nòt yo:

(Se Pòl Dejan ki ajoute nòt sa yo nan tradiksyon an)

(*1, ) 3 gwoup sa yo, se:

1) Gwoup moun ki gen pouvwa fè lwa pou peyi a.

2) Gwoup moun ki gen pouvwa dirije peyi a.

3) Gwoup moun ki gen pouvwa jij nan peyi a

Pouvwa 3 gwoup sa yo, se nan pèp la li soti. Se nan pèp la li chita.

(*2) Dwa sivil: se dwa tout moun ki nan yon peyi, genyen. Dwa politik: se dwa tout sitwayen ki majè e ki gen konprann genyen, yon jan pou yo sa di mo pa yo, nan afè peyi yo.

(*3) Tankou min lò,min kuiv, min sab, eksetera.

(*4) Jiri, sa vle di: yon gwoup sitwayen ki va suiv tout jijman an, e ki va di jij la, si, dapre yo menm, yo panse moun nan koupab ou byen yo panse moun nan pa koupab.

(*5) Men nan ki sans moun ki pwofonde nan lasyans Konstitisyon ak lwa peyi d Ayiti sèvi ak pawòl Àyisyen natif natal, nan Konstitisyon sa a: pou yon Ayisyen natif natal, fòk li te fèt Ayisyen. Fòk li pitit Ayisyen, ki te fèt Ayisyen, e ki te kontinye sitwayen ayisyen jistan li menm, li fèt.

(*6) Se gwo tribinal espesyal sa a ki la dirèk pou li jije prezidan, premye minis ak sekretè deta. Gade nimewo 93.

(*7) Espesyalman nan nimewo 2227-3.

(*8) Kote se yon sèl moun oswa yon sèl gwoup ki reskonsab fè yon danre osinon yon pwodui, oubyen ki reskonsab vann li, oubyen achte 1.


Kreyatè Premye Vèsyon Elektwonik ki parèt sou Entènèt
Edisyon Konbit, 2001


Redaksyon / Modifikasyon fòma
Marilyn Mason, 2001, 2004, 2005
----


[[category:istwa]]

[[af:Geskiedenis]]
[[an:Istoria]]
[[ang:Stǣr]]
[[ar:تاريخ]]
[[ast:Hestoria]]
[[az:Tarix]]
[[bat-smg:Istuorėjė]]
[[be:Гісторыя]]
[[bg:История]]
[[bm:Tariku]]
[[bn:ইতিহাস]]
[[br:Istor]]
[[bs:Historija]]
[[ca:Història]]
[[ceb:Kasaysayan]]
[[co:Storia]]
[[cs:Historiografie]]
[[cv:Истори]]
[[cy:Hanes]]
[[da:Historie]]
[[de:Geschichte]]
[[en:History]]
[[eo:Historio]]
[[es:Historia]]
[[et:Ajalugu]]
[[eu:Historia]]
[[fa:تاریخ]]
[[fi:Historia]]
[[fiu-vro:Aolugu]]
[[fo:Søga]]
[[fur:Storie]]
[[fy:Skiednis]]
[[ga:Stair]]
[[gl:Historia]]
[[gv:Shennaghys]]
[[he:היסטוריה]]
[[hi:इतिहास]]
[[hr:Povijest]]
[[hu:Történelem]]
[[ia:Historia]]
[[id:Sejarah]]
[[ilo:Pakasaritaan]]
[[io:Historio]]
[[is:Sagnfræði]]
[[it:Storia]]
[[ja:歴史]]
[[jbo:citri]]
[[ka:ისტორია]]
[[ko:역사]]
[[ku:Dîrok]]
[[la:Historia]]
[[lad:Istoria]]
[[lb:Geschicht]]
[[li:Historie]]
[[lt:Istorija]]
[[lv:Vēsture]]
[[mk:Историја]]
[[ms:Sejarah]]
[[mt:Storja]]
[[nds-nl:Geschiedenis]]
[[nl:Geschiedenis]]
[[nn:Historie]]
[[no:Historie]]
[[nrm:Histouère]]
[[oc:Istòria]]
[[pl:Historia]]
[[ps:تاريخ]]
[[pt:História]]
[[ro:Istorie]]
[[ru:История]]
[[sa:इतिहास]]
[[sc:Istòria]]
[[scn:Storia]]
[[sco:Historie]]
[[sh:Historija]]
[[simple:History]]
[[sk:Dejiny]]
[[sl:Zgodovina]]
[[sr:Историја]]
[[su:Sajarah]]
[[sv:Historia]]
[[sw:Historia]]
[[ta:வரலாறு]]
[[th:ประวัติศาสตร์]]
[[tpi:Histori]]
[[tr:Tarih]]
[[tt:Taríx]]
[[uk:Історія]]
[[ur:تاريخ]]
[[vec:Storia]]
[[vi:Lịch sử]]
[[zh:历史]]
[[zh-min-nan:Le̍k-sú]]
[[fr:histoire]]

Vèsyon jou 21 desanm 2006 à 23:39

Istwa se yon syans imèn. Li etidye tout bagay ki te rive, pasé sosyété nou an.


périod

istwa d'Ayiti

Gade nan istwa Dayiti.

Rekipere depi « https://ht.wikipedia.org/w/index.php?title=Istwa&oldid=35988 »