Gwadloup

Depi Wikipedya, ansiklopedi lib
Aller à la navigation Aller à la recherche
Gwadloup
drapo Gwadloup anblèm Gwadloup
(detay) (detay)
deviz nasyonal

im nasyonal


lang
jantile
Kreyòl gwadloupeyen, Franse
Gwadloupeyen, Gwadloupeyèn

fizo orè : UTC -4

istwa
dekouvèt
politik
gouvènman
repiblik
kapital Bastè (komin)
pi gwo vil [[Pwentapit]]
divizyon
vwazen Antigwa, Dominik, Monsera
òganizasyon ONI, IE
jewografi
sipèfisi (km²)
dlo (%)
frontiè (km)
kòt (km)
pli ro (m)
pli ba (m)
1 628
0,70



ekonomi
monnen
 - divizyon
léwo
PIB
 - total (US)
 - pa ab. (US)


endis yo
 - EDI
 - EPI


demografi
popilasyon (ab.)

dansite (ab./km²)
lavi (zan)
ne (‰)
mòtalite (‰)
mòtalite timoun (‰)
alfabèt (%)
an vil (%)
400 000
estimasyon 2006






endèks
kòd
kòd ISO
endikatif yo
 - entènet
 - telefonik
 - radyofonik

.fr/.eu/.gp
+33 e +590
nòt

Gwadloup (an fransè : Guadeloupe) se yon il ki sitiye nan Lanmè Karayib. Distans li avèk Lafrans se 7000 km, avèk Etazini se 600 km, avèk Ayiti se 876 km. Se yon depatman doutremè franse. Moun Gwadloup (gwadloupeyen) kapab vote nan eleksyon fransèz, genyen tou reprezantasyon nan gouvènman franse. Chèflye Gwadloup se Bastè (nan lang franse : Basse-terre).

Non Gwadloup sanble vle di rivyè lou, nan Virgen de Guadelupe andan Extremadura kote Espay. Gwadloup, se yon pitit achipèl nan Ti Zantiy nan Lanmè Karayib. Kò li sitiye kote 600 kilomèt pi wo ki Amerik disid ak 600 km pi a dwat ki Ayiti. Premye non li se calaou çaera epi aprè Karukera, ki vle di lil ki gen yon bèl lanmè.

Istwa[modifye | modifye kòd]

Se depi antan dyab te tigason Arawak vini rete nan Gwadloup. Se premye pèp moun ki rete an Gwadloup. Pou viv yo tap peche ak kiltive. Se Kristòf Kolon ki fè lewòp dekouvri Gwadloup an 1493. Moun Lafrans vin kolonize Gwadloup ak touye tout Endyen Karayib yo paske yo pa ka rive mete yo nan esklavaj. Se pou sa yo mennen esklav yo depi Lafrik pou kiltive kann sik a ki te pi gwo pwodiksyon Gwadloup. Lè moun Frans aboli lesklavaj, prèske tout ansyen esklav yo refize travay ankò an chan kann. Sa oblije se plantè a angaje 42 000 Endyen denn ant 1854 ak 1889. Yo te gen kontwa men plantè yo tap byen san foute : yo pran bon kou e an plis ansyen esklav yo tap mal gade yo, mal pale yo ak mal pale ba yo. Men se yo ki sove plantasyon ak yo mennen yon nouvo jan pou manje, abiye kò ak pale.

Pèp Gwadloup se yon melanj Amerendyen, Ewopeyen, Afriken ak Endyen ki kreye yon kilti kreyòl.

Jewografi[modifye | modifye kòd]

Gwadloup ap sanm on papiyon sou lanmè.

Administrasyon[modifye | modifye kòd]

Gwadloup se yon zile Zantiy. Li se yon depatman franse. Pi gran vil la se La pwent. Chèflye li rele Bastè. Avèk Matinik ki 150 km pi ba e avèk Giyàn yo ap rele yo départements français d'Amérique (DFA).

An lane 2003, yo sonje mete yon nouvo jan pou jere Gwadloup, yo te vle fè yon sèl antite avèk rejyon e depatman men bagay la foukan a tè lè pèp la refize nan yon gran vote. Men Sen Batelemi ak Sen Maten di wi, sa yo fèt yo ka naan Gwadloup ankò men yo endependan Gwadloup.

Kòm Gwadloup nan Frans e Lafrans nan Ewòp, Gwadloup nan Ewòp tankou région périphérique, yon peyi ki lwen menm. E pa se yon peyi ki lwen menm, li ka chanje lwa a Ewòp ki nòmalman pou tout Ewòp.

Politik[modifye | modifye kòd]

Ekonomi Gwadloup[modifye | modifye kòd]

  • Air Caraïbes, se yon konpanyi ka wè avyon vole e se yon konpayi Gwadloup.

Lang[modifye | modifye kòd]

Tout moun Gwadloup ap pale kreyòl gwadloupeyen, epi a kote sa yo tout ap pale franse tou.

Popilasyon[modifye | modifye kòd]

Kilti[modifye | modifye kòd]

Pèsonalite Gwadloupeyèn[modifye | modifye kòd]

Mizisyen[modifye | modifye kòd]

Òt pèsonalite[modifye | modifye kòd]

Espòtif[modifye | modifye kòd]

Referans[modifye | modifye kòd]

Lyen deyò[modifye | modifye kòd]

Peyi nan Amerik

Amerik dinò : Etazini · Kanada · Meksik

Amerik santral : Beliz · Gwatemala · Kostarika · Nikaragwa · Ondiras · Panama · Salvadò

Karayib : Antigwa ak Babouda · Bahamas · Lababad · Kiba · Dominikani · Dominik · Grenad · Ayiti · Jamayik · Sen Kits ak Nevi · Sen Vensan ak Grenadin · Sent Lisi · Trinidad ak Tobago

Amerik disid : Ajantin · Bolivi · Brezil · Chili · Kolonbi · Ekwatè · Giyana · Paragwe · Pewou · Sirinam · Irigwe · Venezwela

lòt divizyon politik yo

Amerik dinò : Grinlann

Karayib : Karayib olandèz · Bèmid · Kayman · Gwadloup · Giyàn franse · Matinik · Monsera · Pòtoriko · Tik ak Kayk · Il Vièj amerikèn ak britanik